Aquila

Aquila – rodzaj ptaków z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w obrębie rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).

Ten artykuł dotyczy rodzaju orłów. Zobacz też: inne znaczenia słowa Aquila.

Aquila
Brisson, 1760[1]
Przedstawiciel rodzaju – orzeł przedni (A. chrysaetos)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Accipitrini
Rodzaj	Aquila
Typ nomenklatoryczny
Falco chrysaetos Linnaeus, 1758
Synonimy Aquilla Endler & Scholz, 1809[2] Aetos Nitzsch, 1833[3] Chrysaetus[a] Sweeting, 1837[4] Pteroaetus Kaup, 1844[5] Uroaetus Kaup, 1844[6] Eutolmaetus Blyth, 1844[7] Tolmaetus Blyth, 1846[8] Pseudaetus[b] Bonaparte, 1854[9] Asturaetos A.L. Brehm, 1855[10] Morphnaetos Severtsov, 1875[11] Taphaetus De Vis, 1892[12] Euaquila Acloque, 1900[13] Cassinaetus W.L. Sclater, 1922[14] Psammoaetus Roberts, 1924[15]
Gatunki
11 gatunków – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Ameryce Północnej, Afryce i Australii^[16].

Morfologia

Długość ciała 50–104 cm, rozpiętość skrzydeł 103–176 cm; masa ciała samic 1153–7200 g, samców 938–4550 g^[16].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii^[1]. Gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) orzeł przedni (A. chrysaetos).

Etymologia

• Aquila: łac. aquila ‘orzeł’, być może od aquilus ‘w ciemnym kolorze’; orzeł przedni był emblematem legionów rzymskich, na których sztandarach znajdowała się podobizna orła z podniesionymi skrzydłami^[17].
• Aetos: gr. αετος aetos ‘orzeł’^[18]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco chrysaetos Linnaeus, 1758^[19].
• Chrysaetus: gr. χρυσος khrusos ‘złoty’; αετος aetos ‘orzeł’^[20].
• Pteroaetus: gr. πτερον pteron ‘skrzydło, pióro’; αετος aetos ‘orzeł’^[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Aquila verreauxii Lesson, 1831.
• Uroaetus: gr. ουρα oura ‘ogon’ (tj. długoogonowy); αετος aetos ‘orzeł’^[22]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Vultur audax Latham, 1801.
• Eutolmaetus: gr. ευτολμος eutolmos ‘odważny, dzielny’, od ευ eu ‘idealny’; τολμα tolma, τολμης tolmēs ‘odwaga’; αετος aetos ‘orzeł’^[23]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco Bonellii Temminck, 1824 (= Aquila fasciata Vieillot, 1822)^[24].
• Tolmaetus: gr. τολμα tolma, τολμης tolmēs ‘odwaga, śmiałość’; αετος aetos ‘orzeł’^[25]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco Bonelli Temminck, 1824 (= Aquila fasciata Vieillot, 1823)^[24].
• Pseudaetus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; αετος aetos ‘orzeł’^[26].
• Asturaetos: rodzaj Astur Lacépède, 1799; gr. αετος aetos ‘orzeł’^[27]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco Bonellii Temminck, 1824 (= Aquila fasciata Vieillot, 1822)^[27].
• Morphnaetos: gr. μορφνος morphnos ‘ciemnego koloru’; αετος aetos ‘orzeł’^[28]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Aquila adalberti C.L. Brehm, 1861^[28].
• Taphaetus: gr. ταφος taphos ‘mogiła, grób’; αετος aetos ‘orzeł’^[29]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Uroaetus brachialis De Vis, 1890.
• Euaquila: gr. ευ eu ‘dobry’; rodzaj Aquila Brisson, 1760^[30]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco chrysaetos Linnaeus, 1758^[31].
• Cassinaetus: John Cassin (1813–1869), amerykański ornitolog; gr. αετος aetos ‘orzeł’^[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Limnaetus africanus Cassin, 1865.
• Psammoaetus: gr. ψαμμος psammos ‘piasek’ (tj. pustynia); αετος aetos ‘orzeł’^[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Aquila nipalensis Hodgson, 1833.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[34]:

• Aquila nipalensis Hodgson, 1833 – orzeł stepowy
• Aquila heliaca Savigny, 1809 – orzeł cesarski
• Aquila adalberti C.L. Brehm, 1861 – orzeł iberyjski
• Aquila rapax (Temminck, 1828) – orzeł sawannowy
• Aquila africana (Cassin, 1865) – orzeł białobrzuchy
• Aquila gurneyi G.R. Gray, 1861 – orzeł molucki
• Aquila audax (Latham, 1801) – orzeł australijski
• Aquila chrysaetos (Linnaeus, 1758) – orzeł przedni
• Aquila verreauxii Lesson, 1831 – orzeł czarny
• Aquila fasciata Vieillot, 1823 – orzeł południowy
• Aquila spilogaster (Bonaparte, 1850) – orzeł plamisty

W Bullock Creek w Terytorium Północnym w Australii odkryto pochodzący z miocenu koniec kości barkowej gatunku Aquila bullockensis^[35].

Fragment kladogramu z uwzględnieniem rodzaju Aquila^[36]:

Aquila	A. nipalensis A. rapax A. adalberti A. heliaca A. chrysaetos A. africana A. gurneyi A. audax A. verreauxi A. fasciata A. spilogaster

Uwagi

1. Alternatywna nazwa dla Aquila Brisson, 1760.
2. Alternatywna nazwa dla Eutolmaetus Blyth, 1844.