Azotan potasu

Azotan potasu (nazwa Stocka: azotan(V) potasu, nazwy zwyczajowe: saletra potasowa, saletra indyjska), KNO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów, sól potasu i kwasu azotowego.

Azotan potasu

Próbka związku
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) addyt. trioksydoazotan(1−) potasu Inne nazwy i oznaczenia półsyst. azotan potasu Stocka azotan(V) potasu farm. kalii nitras inne saletra potasowa, E252
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	KNO3
Masa molowa	101,10 g/mol
Wygląd	bezbarwne kryształy[1]
Minerały	nitrokalit (saletra indyjska, saletra potasowa)
Identyfikacja
Numer CAS	7757-79-1 57137-40-3 (monohydrat)
PubChem	24434
DrugBank	DB11090
Właściwości Gęstość 2,105 g/cm³[2]; ciało stałe 2,109 g/cm³ (20 °C)[3]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 38,3 g/100 g[2] w innych rozpuszczalnikach praktycznie nierozpuszczalny w etanolu, rozpuszczalny w glicerolu i amoniaku Temperatura topnienia 334 °C[2][3] Temperatura rozkładu 400 °C[2] 530 °C (w obecności powietrza)[4]
Budowa Układ krystalograficzny rombowy[2][4]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Uwaga Zwroty H H272 Zwroty P P220 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Utleniający (O) Zwroty R R8 Zwroty S brak zwrotów S NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 0 1 0 OX Temperatura zapłonu niepalny Numer RTECS TT3700000 Dawka śmiertelna LD50 2–4 g/kg (szczur lub królik, doustnie)[5][6]
Podobne związki
Inne aniony	azotyn potasu, chloran potasu
Inne kationy	azotan sodu, azotan amonu
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Azotan potasu występuje w przyrodzie w niewielkich ilościach w postaci minerału nitrokalitu w krajach o suchym, gorącym klimacie, m.in. w Chinach i Indiach. Z tych państw był sprowadzany do Europy, czemu zawdzięcza nazwę „saletra indyjska”.

Otrzymywanie

Obecnie otrzymuje się ją głównie w reakcji podwójnej wymiany między azotanem sodu i chlorkiem potasu (strąca się najtrudniej rozpuszczalny spośród tych soli chlorek sodu, w roztworze pozostaje KNO₃):

NaNO
3 + KCl → KNO
3 + NaCl

Właściwości

Saletra potasowa jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym. Jej temperatura topnienia wynosi 334 °C^[2]. Przy ogrzaniu rozkłada się w endotermicznej, odwracalnej reakcji na azotyn potasu i tlen^[4]:

2KNO
3 ⇄ 2KNO
2 + O
2↑

Zastosowanie

• Nawóz sztuczny.
• Saletra potasowa jest utleniaczem. Z tego powodu jej głównym zastosowaniem była produkcja czarnego prochu. Obecnie stosowana w pirotechnice jako utleniacz, m.in. do wytworzenia fotobłysków, czyli krótkich i bardzo jasnych impulsów świetlnych uzyskiwanych podczas spalania mieszaniny saletry z pyłami metali. Po zmieszaniu z sacharydem, np. sacharozą w proporcjach stechiometrycznych i stopieniu tworzy substancję łatwopalną (znaną jako karmelek lub karmelka) o temperaturze zapłonu ok. 400 °C, osiąga temperaturę 600 °C i wytwarza dużo dymu;
• Do początków XX w. azotan potasu był używany do otrzymywania kwasu azotowego.
• Konserwant mięsa (E252).
• Azotan potasu zmieszany z cukrem lub cukrem pudrem jest podstawowym składnikiem paliwa (utleniaczem) we własnoręcznie robionych materiałach pirotechnicznych.

Współcześnie saletra potasowa jest wykorzystywana głównie (75% produkcji) jako nawóz sztuczny. Do tego celu stosowany jest produkt techniczny o czystości rzędu 90%. Kolejne znaczące zastosowanie to metalurgia, gdzie techniczny KNO
3 w mieszaninie z innymi azotanami i azotynami służy do wypełniania łaźni przenoszących ciepło. Produkt techniczny jest też stosowany jako składnik topniku do lutowania i do produkcji elektrod spawalniczych. Ponadto wykorzystywany jest do produkcji szkła, ceramiki i emalii oraz materiałów wybuchowych i pirotechnicznych^[4].

Toksyczność

Azotan potasu działa bezpośrednio utleniająco na hemoglobinę, powodując powstanie methemoglobiny i nitrozohemoglobiny^[7]. Działa drażniąco na skórę, oczy, drogi oddechowe i przewód pokarmowy.

Najniższa zarejestrowana dawka śmiertelna dla człowieka wyniosła 54 mg/kg masy ciała^[5], choć znany jest przypadek powrotu do zdrowia po spożyciu 125 g KNO
3^[8]. LD₅₀ (doustnie) dla szczura lub królika wynosi 2–4 g/kg^[5][6].

Substancja rozkłada się i jest przyswajalna w środowisku naturalnym (dlatego też jest stosowana jako nawóz sztuczny), jednak duże ilości mogą być zagrożeniem dla organizmów wodnych i lądowych.