Bitwa pod Pankami

Bitwa pod Pankami – jedna z bitew powstania styczniowego, stoczona pod Pankami 26 lutego 1863 roku pomiędzy oddziałem powstańczym dowodzonym przez płk. Teodora Cieszkowskiego a formacją wojsk rosyjskich dowodzoną przez płk. Jewgrafa Alenicza^[1].

Bitwa pod Pankami

powstanie styczniowe
Czas	26 lutego 1863
Miejsce	Panki
Terytorium	Królestwo Polskie
Wynik	nierozstrzygnięta
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
Teodor Cieszkowski Jewgraf Alenicz
Siły
200 powstańców 2 kompania piechoty, 2 działa, 50 kozaków
Straty
bez start 1 zabity, kilku rannych
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
50°52′58″N 18°45′04″E

Przebieg bitwy

Teodor Cieszkowski, który zorganizował z polecenia Apolinarego Kurowskiego oddział składający się z niespełna 200 ludzi, ruszył z nim z Siewierza w kierunku Kozichgłów, a następnie szedł przez Poraj, Kamienicę Polską, Konopiska, Trzepizury i Truskolasy^[2]. 26 lutego oddział zatrzymał się w Pankach, gdzie powstańcy otrzymali schronienie w tutejszych zakładach hutniczych i domach prywatnych. Kilku robotników pankowskich zakładów zasiliło szeregi powstańcze^[3]. Kiedy do Cieszkowskiego dotarła wiadomość o znajdującym się w pobliżu kilkunastoosobowym oddziale straży granicznej, wyruszył z dwudziestu kilkoma kawalerzystami przeciwko niemu. Zastępstwo powierzył dowódcy strzelców – młodemu oficerowi Antoniemu Serwatowiczowi^[2]. W tym czasie od Częstochowy nadciągnął płk. Alenicz na czele wojsk rosyjskich. Początkowo wysłał na zwiady kilkunastu kozaków, z których jeden zginął. Umieszczone pod Truskolasami armaty zaczęły ostrzeliwać hutę. Po krótkiej strzelaninie, w której ucierpiał jedynie komin pieca fryszerskiego, oddział powstańczy wycofał się do lasu, gdzie połączył się z powracającym Cieszkowskim, który sformował oddział. Po strzelaninie, w której Polacy nie ponieśli strat, oddział wymknął się z obławy Alenicza^[1].

Wycofujący się po stoczeniu bitwy oddział Cieszkowskiego przybył 28 lutego do Mrzygłodu, gdzie 1 marca stoczył zwycięską bitwę.

Dowództwo rosyjskie podało komunikat, w którym informowano, że oddział Alenicza pod Pankami rozbił "bandę" składającą się z 401 ludzi, z których 50 zostało zabitych i rannych. Jedynie z powodu nadejścia nocy – głosił komunikat – wojska rosyjskie zaniechały ścigania bandy^[3]. Propaganda ta miała na celu wprowadzenie w błąd częstochowian i osłabienie ducha walki w okolicy.

Kościół Świętej Rodziny wybudowany na fundamentach wielkiego pieca huty w Pankach