Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Bursztyn libański

odmiana bursztynu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Bursztyn libański
Remove ads

Bursztyn libański – odmiana bursztynu (żywicy kopalnej) występująca na terenie Libanu oraz przyległych terenach Syrii i północnego Izraela. Datowana jest na okres od jury późnej do cenomanu w kredzie późnej, w większości jednak pochodzi z wczesnej kredy. Jej źródłem są drzewa iglaste rosnące w gęstym i bardzo wilgotnym lesie północno-wschodniej części Gondwany. Spośród blisko 300 znanych odkrywek, 17 jest źródłem makroskopowych inkluzji organicznych. Są one szczególnie cenne, jako że należą do najstarszych tego typu inkluzji i dokumentują faunę z czasów powstania i radiacji roślin okrytonasiennych oraz związanych z nimi taksonów owadów.

Thumb
Inkluzje larw Tragichrysa w bursztynie libańskim
Remove ads

Pochodzenie

Podsumowanie
Perspektywa

Wystąpienia tego bursztynu obecne są na 10% powierzchni Libanu, sięgając ponadto do sąsiednich rejonów Syrii i północnego Izraela. Do 2010 roku zlokalizowano blisko 300 ich odkrywek, z których 17 jest źródłem inkluzji. Bursztyn libański pochodzi z okresu od jury późnej do cenomanu w kredzie późnej, ale większość wystąpień, w tym te najzasobniejsze w inkluzje, datowanych jest na kredę wczesną[1]. Z późnej jury (kimerydu) pochodzi bursztyn z 19 znajdujących się w Libanie odkrywek, co jest największą liczbą odsłonięć bursztynu jurajskiego w jednym państwie[2]. Ponadto jedna odkrywka zawiera bursztyn z cenomanu[1].

Bursztyn ten powstał z żywicy drzew iglastych, rosnących w bardzo wilgotnym, gęstym lesie na północnym wschodzie Gondwany. Las ten leżał w strefie tropikalnej lub subtropikalnej, a występujący w nim klimat rekonstruuje się jako umiarkowany do gorącego[1].

Drzewo macierzyste

Bursztyn libański powstał z żywicy jednego lub większej liczby gatunków iglastych, jednak jego macierzysty gatunek pozostaje nieznany. Badania metodą spektroskopii NMR oraz spektroskopii absorpcyjnej w podczerwieni wskazują przedstawicieli araukariowatych. Jedna z prac wskazała na Agathis levanthensis, jednak skamieniałości tego gatunku nie znaleziono na żadnym stanowisku libańskim. Analizy ksylologiczne jako drzewa macierzyste wskazują przedstawicieli rodzaju Araucaroxylon z rodziny araukariowatych lub Protocarpoxylon z rodziny Cheirolepidiaceae[1].

Remove ads

Właściwości

Bursztyn ten miewa rozmaitą barwę, od przejrzyście żółtopomarańczowej po opalizująco kruczoczarną. Może też być mlecznobiały, przy czym barwa biaława wynika niekiedy z obecności mikroskopijnych pęcherzyków powietrza w bursztynie. Oglądając okazy ciemne i przejrzyste w określonych warunkach świetlnych obserwuje się w nim także odcienie fioletu, błękitu i zieleni. Gęstość bursztynu libańskiego wynosi 1,054 g/cm³. Charakteryzuje się również dużą kruchością[1].

Remove ads

Inkluzje

Podsumowanie
Perspektywa

Bursztyn libański odgrywa kluczową rolę w badaniach paleobiologicznych. Wraz z bursztynem jordańskim należy do najstarszych bursztynów zawierających makroskopowe inkluzje organiczne[1] – starszy jest tylko triasowy bursztyn z Dolomitów (o znalezieniu w nim inkluzji stawonogów doniesiono w 2012)[3]. Bursztyn libański pochodzi z czasów pojawienia się i radiacji roślin okrytonasiennych, dokumentując ewolucję nowych ekosystemów, wymarcie wielu starych grup stawonogów oraz pojawienie się nowych, w tym koewoluujących z okrytonasiennymi owadów. Wśród inkluzji znaleźć można najstarszych przedstawicieli wielu współczesnych rodzin stawonogów, jak i liczne rodziny wymarłe, niektóre znane wyłącznie z bursztynu libańskiego. Bursztyn ten odznacza się zwykle bardzo dobrym stanem zachowania inkluzji. Niekiedy w jednym fragmencie bursztynu znajdywane są inkluzje większej liczby organizmów, pozwalając wnioskować o ich relacjach i zachowaniu[1][4].

Inkluzje znane są z 17 odkrywek. Najwięcej z nich, bo po ponad 3 tysiące, dostarczyły odkrywki w Mdejridż-Hammana (Kada Babda, Dżabal Lubnan) i Dżazzin (Kada Dżazzin, Dystrykt Południowy). Trzecia w kolejności jest odkrywka w okolicy Baszarri (Kada Baszarri, Dystrykt Północny). Po ponad 100 inkluzji znaleziono także w odkrywkach Burajdż (Kada Zahla, Dystrykt Północny) i Ain Dara (Kada Asz-Szuf, Dżabal Lubnan)[1].

Fauna

Najliczniej reprezentowane w bursztynie libańskim są stawonogi, zwłaszcza owady. Oprócz nich zachowały się w nim także nicienie, lądowe ślimaki, jeden rodzaj gada z rzędu łuskonośnych oraz niezidentyfikowane pióro[1].

Poniżej przedstawiono listę ich rodzin i rodzajów:

Pajęczaki (Arachnida)

Pajęczaki w bursztynie libańskim reprezentują:

Dwuparce (Diplopoda)

Dwuparce w bursztynie libańskim reprezentują:

Skoczogonki (Collembola)

Publikacja z 2010 roku wspomina występowanie bursztynie libańskim inkluzji skoczogonków[1], jednak na checkliście kopalnych skoczogonków z 2016 roku brak jest taksonów z bursztynu libańskiego[15].

Owady (Insecta)

Owady stanowią grupę najliczniej reprezentowaną w bursztynie libańskim[1]. Stwierdzono w nim:

  • owady uskrzydlone incertae sedis
    • rodzina: Archaeatropidae: Archaeatropos[18]
    • rodzina: Cratovitismidae: Cratovitisma[19]
    • rodzina: Electrentomidae: Paramesopsocus[20]
    • rodzina: Moundthripidae: Moundthrips[21]
    • rodzina: Sphaeropsocidae: Sphaeropsocites[22]
    • rodzina: incertae sedis: Libanopsyllipsocus[20], Pseudojantaropterix[23]
  • rząd: jętki (Ephemeroptera)
    • rodzina: murzyłkowate (Baetidae): nieoznaczony rodzaj[24]
    • rodzina: sześcielowate (Leptophlebiidae): Conovirilus[24]
  • rząd: ważki (Odonata)
    • rodzina: incertae sedis: Libanolestes[25]
  • rząd: pluskwiaki (Hemiptera)
    • rodzina: Apticoccidae: Apticoccus[26]
    • rodzina: Enicocephalidae: Enicocephalinus[27]
    • rodzina: Hammanococcidae: Hammanococcus[26]
    • rodzina: Hodgsonicoccidae: Hodgsonicoccus[28]
    • rodzina: Liadopsyllidae: Liadopsylla[29]
    • rodzina: Lebanaphididae: Lebanaphis, Megarostrum[30]
    • rodzina: Lebanococcidae: Lebanococcus[26]
    • rodzina: mączlikowate (Aleyrodidae): Aretsaya[31], Baetylus[32], Bernaea[33], Gapenus[34], Heidea[33], Milqartis[31], Shapashe[31], Yamis[31]
    • rodzina: mszycowate (Aphididae): Gondvanoaphis[35]
    • rodzina: Neazoniidae: Neazonia[36]
    • rodzina: Ortheziidae: Cretorthezia[26]
    • rodzina: Pennygullaniidae: Pennygullania[26]
    • rodzina: Perforissidae: Aafrita[37]
    • rodzina: Protopsyllidiidae: Talaya[38]
    • rodzina: Putoidae: Palaeotupo[26]
    • rodzina: Schizopteridae: Libanohypselosoma[39]
    • rodzina: Steingeliidae: Palaeosteingelia[26]
    • rodzina: szrońcowate (Cixiidae): Karebodopoides[40]
    • rodzina: wełnowcowate (Pseudococcidae): Williamsicoccus[28]
    • rodzina: incertae sedis: Xiphos[28]
  • rząd gryzki (Psocoptera)
    • rodzina: Archaeatropidae: Bcharreglaris[18]
  • rząd: wciornastki (Thysanoptera)
    • rodzina: Jezzinothripidae: Jezzinothrips[41]
    • rodzina: kwietniczkowate (Phlaeothripidae): Rohrthrips[42]
    • rodzina: Neocomothripidae: Neocomothrips[41]
    • rodzina: Rhetinothripidae: Progonothrips[41], Rhetinothrips[41]
    • rodzina: Scaphothripidae: Scaphothrips[41]
    • rodzina: Scudderothripidae: Exitelothrips[41]
    • rodzina: wciornastkowate (Thripidae): Tethysthrips[42]
  • rząd: sieciarki (Neuroptera)
    • rodzina: Berothidae: Banoberotha[65], Sibelliberotha[66]
    • rodzina: bielotkowate (Coniopterygidae): Libanoconis[65], Libanosemidalis[67]
    • rodzina: mrówkolwowate (Myrmeleontidae): nieoznaczony rodzaj[65]
    • rodzina: Rhachiberothidae: Chimerhachiberotha[68], Paraberotha[65], Spinoberotha[68]
    • rodzina: incertae sedis: Tragichrysa[69]
  • rząd: wielbłądki (Rhaphidioptera)
    • rodzina: Mesoraphidiidae: Lebanoraphidia[70]

Inne bezkręgowce

Kręgowce (Vertebrata)

Remove ads

Przypisy

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads