Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Rogatkowate (rośliny)
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Rogatkowate (Ceratophyllaceae) – rodzina roślin z monotypowego rzędu rogatkowców Ceratophyllales o niepewnej pozycji w systemie klasyfikacyjnym okrytonasiennych. Reprezentowana jest przez jeden żyjący rodzaj – rogatek Ceratophyllum. Rośliny te spotykane są w wodach słodkich na całym świecie z wyjątkiem obszarów okołobiegunowych[3][4]. Nie mają większego znaczenia ekonomicznego. Bywają uprawiane w akwariach i zbiornikach wodnych do natleniania wody. Zdarza się, że są problematyczne, gdy intensywnie się rozrastają utrudniając przepływ wód w kanałach żeglugowych lub zasilających elektrownie wodne[4]. Rośliny zapylane są przez wodę (hydrogamia) i nasiona przenoszone są także przez wodę (hydrochoria)[4]. Zimują w postaci pąków śpiących (turionów)[5]. Ziarna pyłku nie mają bruzd. Łagiewka pyłkowa jest rozgałęziona[6].
Remove ads
Morfologia
.jpg)
- Pokrój
- Hydrofity całkowicie zanurzone w wodzie, o pędach długości do 80 cm, zwykle rozgałęziających się, pozbawione korzeni (przymocowują się czasem do dna za pomocą cienkich odgałęzień pędów), formujące pąki zimujące[3][5].
- Liście
- Silnie podzielone dychotomicznie (1–4 razy) na nitkowate lub równowąskie odcinki[5], często sztywne i kruche[7], na brzegu ząbkowane. Wyrastają w okółkach po 6–8[3].
- Kwiaty
- Drobne (od 0,5 do 1,5 mm średnicy), pojedyncze lub zebrane w szczątkowe kwiatostany[5], siedzące w kątach liści. Wsparte są okółkiem 8–15 równowąskich przysadek[4] lub według innych autorów – listków okwiatu[5]. W kwiatach męskich bywa ich więcej (do 15), a w kwiatach żeńskich mniej (do 10). U nasady są one zrośnięte, a na końcach często ząbkowane lub postrzępione[5]. Kwiaty są jednopłciowe – w kolejnych węzłach rozwijają się przemiennie kwiaty męskie i żeńskie[3]. Kwiaty męskie występują skupione w główkach, kwiaty żeńskie – pojedynczo[2]. Pozbawione są okwiatu. Pręciki w liczbie (3) 10–20 (50) wyrastają spiralnie[3][4] na wypukłym dnie kwiatowym, przy czym te położone centralnie pozostają niedorozwinięte i płonne[5]. Pylniki są równowąskie do owalnych siedzące lub osadzone na krótkich i szerokich nitkach[5], otwierają się podłużnymi pęknięciami, łącznik między nimi jest przedłużony[4] i zabarwiony[5]. Zalążnia jest górna, utworzona z jednego owocolistka (bardzo rzadko z dwóch[5]), zwieńczona wydłużoną lub skróconą szyjką z niewielkim, siedzącym znamieniem[3][4][5]. Zalążek pojedynczy, wyprostowany, położony grzbietowo[5].
- Owoce
- Orzeszki z 2–3 kolcami i trwałą szyjką słupka[4], zawierające pojedyncze, drobne, eliptyczne nasiona z dużym zarodkiem i mięsistymi liścieniami[5].
Remove ads
Systematyka i ewolucja
Podsumowanie
Perspektywa
Rodzina i zarazem rząd Ceratophyllales nie mają jednoznacznie ustalonej pozycji w systemie klasyfikacyjnym okrytonasiennych. Analizy molekularne wskazują najczęściej siostrzaną pozycję tych roślin w stosunku do dwuliściennych właściwych eudicots. Z drugiej strony istnieją skamieniałości przedstawiające rośliny o pośrednich cechach między rogatkowatymi i zieleńcowcami Chloranthales[4]. Niektóre dane wskazują na to, że grupa ta wyodrębniła się z okrytonasiennych przed rozdzieleniem linii rozwojowych dwuliściennych właściwych i jednoliściennych, ewentualnie, że rogatki stanowią klad bazalny w obrębie jednej lub drugiej z tych linii rozwojowych[3]. Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI wieku potwierdzono w szeregu analiz bliskie pokrewieństwo rogatkowców z zieleńcowcami[8], w niektórych badaniach wręcz wskazywano na siostrzaną relację tych rzędów, mających tworzyć wspólny klad (np. badania DNA mitochondrialnego[9] oraz morfologii[10]). Yang i in. (2020) stwierdzili, że w czasie jury najpierw oddzieliły się linie rozwojowe jednoliściennych, następnie magnoliowych, w czasie późnej jury – zieleńcowców, rogatkowców i w końcu już w kredzie nastąpiło różnicowanie w obrębie dwuliściennych właściwych[11].
W systemie Ruggiero i in. (2015) rząd tworzy jeden z 18 nadrzędów okrytonasiennych – Ceratophyllanae[1].
Rogatkowate reprezentują bardzo dawną grupę roślin i w przeszłości mogły być bardzo zróżnicowane. W zapisie kopalnym znane są rośliny zaliczane do tej rodziny wyodrębniane w rodzaj Donlesia sprzed ok. 100 milionów lat. Za spokrewnione uznawane są skamieniałości gatunku sprzed około 125 milionów lat – Montsechia vidalii, klasyfikowane do własnej rodziny Montsechiaceae[2]. Najstarsze znaleziska klasyfikowane do rodzaju rogatek Ceratophyllum datowane są na 45 milionów lat[12].
- Pozycja w systemie APG IV (2016)
Pozycja rogatkowatych jest niepewna. Przedstawiane są prowizorycznie jako siostrzaną pozycję tych roślin w stosunku do dwuliściennych właściwych eudicots[4].
Pozycja rogatkowców na tle wczesnych dwuliściennych według APweb (aktualizowany system APG IV)[2]:
| okrytonasienne |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja systematyczna według Yanga i in. (2020)[11]
| ← |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja w systemie Cronquista (1981)
W systemach XX-wiecznych rodzina rogatkowatych zaliczana była zwykle do (jak teraz wiadomo parafiletycznego w ówczesnym ujęciu) rzędu grzybieniowców Nymphaeales.
- Podział rodziny (jednolity we wszystkich systemach)
Jeden żyjący rodzaj rogatek Ceratophyllum, jednak z różną liczbą gatunków w zależności od ich ujęcia systematycznego – czterema[4][13] lub sześcioma[14].
Do rodziny należy także wymarły, kredowy rodzaj Donlesia[15][16] oraz Ceratostratiotes z europejskiego miocenu[12].
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads