Chewel Buzgan

Chewel Buzgan (jid. חבל בוזגאן; ur. 24 października 1897 w Wilnie, zm. 26 kwietnia 1971 w Warszawie) – polski reżyser oraz aktor teatralny i filmowy żydowskiego pochodzenia, w latach 1969–1971 kierownik artystyczny Teatru Żydowskiego im. Ester Rachel Kamińskiej w Warszawie.

Chewel Buzgan

Data i miejsce urodzenia	24 października 1897 Wilno
Data i miejsce śmierci	26 kwietnia 1971 Warszawa
Zawód	aktor, reżyser
Odznaczenia

Grób Chewela Buzgana w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie

Życiorys

Urodził się w Wilnie w rodzinie żydowskiej. Był starszym bratem Icchoka (ur. 1899), Sary (ur. 1901) i Michoela (ur. 1904). Ojciec Mejlech Ickowicz i matka Lea Mowszowna Rabinowicz trudnili się wytwarzaniem i sprzedażą rękawiczek. Krótko po urodzinach Chewela rodzina przeniosła się do Białegostoku, gdzie założyli własny sklep. W Białymstoku rozpoczął naukę w chederze metukan. Po pogromie w 1906 rodzina powróciła do Wilna, gdzie Chewel kontynuował naukę w szkole przy studium nauczycielskim oraz działał w kółku dramatycznym Molskiego, w którym grano w języku rosyjskim. W 1919 rozpoczął pracę jako sufler w rosyjskim teatrze „Miniatury”. W 1920 został zatrudniony do Trupy Wileńskiej, żydowskiego teatru działającego wówczas w Łodzi. W latach 1924–1926 występował w teatrach Warszawy i Wilna, a w latach 1926–1930 w Teatrze Żydowskim w Rydze. W latach 1932–1936 ponownie był aktorem Trupy Wileńskiej. W 1939, na krótko przed wybuchem II wojny światowej, otrzymał zaproszenie na gościnne występy w Argentynie, gdzie przebywał wraz z żoną Rywą Szyler do 1949. Był tam m.in. był kierownikiem artystycznym teatru żydowskiego, dawał liczne występy na scenach Argentyny, Brazylii, Urugwaju, Chile, Peru i Boliwii.

W 1949 powrócił do Polski i związał się z Teatrem Żydowskim w Łodzi i następnie z Teatrem Żydowskim w Warszawie, gdzie pracował aż do śmierci. Po wydarzeniach marca 1968, i wyjeździe Idy Kamińskiej z Polski przejął funkcję kierownika artystycznego Państwowego Teatru Żydowskiego, którą sprawował do końca życia.

Zmarł w Warszawie, pochowany w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 39)^[1][2], obok aktorki Ester Rachel Kamińskiej (1870–1925) i innych aktorów teatru żydowskiego. Jego nagrobek jest dziełem rzeźbiarza Andrzeja Wojciechowskiego.

Kariera

Aktor teatralny Teatr Żydowski w Warszawie 1970: Tewje Mleczarz 1970: Dybuk 1967: Dzień i noc 1964: Zasypać bunkry! 1963: Jakub i Ezaw 1962: Joszke Muzykant 1962: Bar-Kochba 1961: Samotny statek 1960: Trzynaście beczek dukatów 1959: Trudno być Żydem 1958: Glikl Hameln 1958: Opera Żyda 1958: Sender Blank 1957: Matka Courage i jej dzieci 1957: Dybuk 1956: Tewje Mleczarz Teatr Żydowski w Łodzi 1953: Dom w getcie 1953: Mieszczanie 1951: Trzydzieści srebrników 1951: Dr A. Leśna 1950: Rodzina Blank 1949: Mój syn Aktor filmowy 1967–1968: Der Streit um den Sergeanten Grischa 1965: Dr. Schlüter 1936: Za grzechy

Reżyser teatralny Teatr Żydowski w Warszawie 1970: Tewje Mleczarz 1970: Dybuk 1969: Skarb cesarza 1967: Dzień i noc 1967: Skarb cesarza 1965: Wszyscy moi synowie 1963: Jakub i Ezaw 1962: Joszke Muzykant 1960: Trzynaście beczek dukatów 1960: Marzyciele z Kapcańska 1959: Trudno być Żydem 1957: Dybuk 1956: Tewje Mleczarz Teatr Żydowski w Łodzi 1954: Uriel Akosta 1953: Słowem i śpiewem 1952: Prosty żołnierz żąda... 1951: Łutoninowie

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy II klasy (1959)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)^[3]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)^[4]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (23 maja 1955)^[5]