Circaetus

Circaetus – rodzaj ptaków z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w obrębie rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).

Circaetus
Vieillot, 1816[1]
Gadożer białobrzuchy (C. pectoralis)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Circaetini
Rodzaj	Circaetus
Typ nomenklatoryczny
Falco gallicus J.F. Gmelin, 1789
Synonimy
Circaeetus[a] Vigors, 1824[2] Circaetos[a] Bonaparte, 1826[3] Senex[b] Gray, 1838[4] Circaetes[a] Kaup, 1849[5] Dryotriorchis Shelley, 1874[6] Melanaetus Roberts, 1922[7] Smithaetus Roberts, 1922[7]
Gatunki
9 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Afryce^[8][9].

Morfologia

Długość ciała 50–78 cm, rozpiętość skrzydeł 94–188 cm; masa ciała 908–2500 g (samice są nieco większe i cięższe od samców)^[8][9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot w publikacji własnego autorstwa poświęconej naukom ornitologicznym^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) gadożer zwyczajny (C. gallicus).

Etymologia

• Circaetus (Circaetos, Circaetes, Circaeetus): gr. κιρκος kirkos ‘jakiś rodzaj jastrzębia’, tu powiązany z błotniakiem; αετος aetos‘orzeł’^[10].
• Senex: łac. senex, senis ‘starsza osoba’ (tj. ‘marudny, białowłosy’)^[11].
• Dryotriorchis: gr. δρυς drus, δρυος druos ‘drzewo’; τριορχης triorkhēs ‘jastrząb, myszołów’, od τρεις treis, τρια tria ‘trzy’; ορχις orkhis ‘jądro’^[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Astur spectabilis Schlegel, 1863.
• Melanaetus: gr. μελαναετος melanaetos ‘czarny orzeł’ (możliwe że stworzenie mityczne), od μελας melas, μελανος melanos ‘czarny’; αετος aetos ‘orzeł’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Circaetus cinereus Vieillot, 1818.
• Smithaetus: Sir Andrew Smith (1797–1872), szkocki zoolog, etnolog, podróżnik po Afryce Południowej; gr. αετος aetos ‘orzeł’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Circaetus pectoralis A. Smith, 1829.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[15]:

• Circaetus cinerascens J.W. von Müller, 1851 – gadożer białopręgi
• Circaetus fasciolatus Kaup, 1847 – gadożer krótkoskrzydły
• Circaetus spectabilis (Schlegel, 1863) – gadożer kongijski
• Circaetus beaudouini J. Verreaux & Des Murs, 1862 – gadożer prążkowany
• Circaetus pectoralis A. Smith, 1829 – gadożer białobrzuchy
• Circaetus cinereus Vieillot, 1818 – gadożer brunatny
• Circaetus gallicus (J.F. Gmelin, 1788) – gadożer zwyczajny

Opisano również dwa gatunki kopalne, znane ze skamieniałości odkrytych w Bułgarii:

• Circaetus rhodopensis Boew, 2012 (miocen)^[16]
• Circaetus haemusensis Boew, 2015 (plejstocen)^[17]

Uwagi

1. Niepoprawna późniejsza pisownia Circaetus Vieillot, 1816.
2. Alternatywna nazwa dla Circaetus Vieillot, 1816.