Colosseum

Colosseum – brytyjska grupa jazzrockowa istniejąca od 1968 do 1971 r.; ze względu na to, że wszyscy muzycy grali już uprzednio w różnych zespołach i osiągali sukcesy, trzeba ją rozpatrywać także jako supergrupę. Była to pierwsza w pełni jazzrockowa grupa na świecie.

Ten artykuł dotyczy grupy muzycznej. Zobacz też: Koloseum – starożytna budowla w Rzymie.

Colosseum

Rok założenia	1968
Pochodzenie	Wielka Brytania
Gatunek	rock progresywny, jazz-rock
Aktywność	1968–1971, od 1994
Wydawnictwo	Vertigo, Castle Corporation
Powiązania	John Mayall, Renaissance, Georgie Fame
Skład
Chris Farlowe, Clem Clempson, Dave Greenslade, Barbara Thompson, Mark Clarke, Jon Hiseman
Byli członkowie
James Litherland, Jim Roche, Paul Williams, Tony Reeves, Louis Cennamo, Dick Heckstall-Smith

Historia zespołu

Za początek istnienia zespołu uważa się sierpień 1968 r., czyli moment, w którym pierwszy skład Colosseum rozpoczął próby. Ideę grupy wymyślił perkusista Jon Hiseman i wraz z trójką muzyków: gitarzystą basowym Tonym Reevesem, klawiszowcem i wibrafonistą Dave’em Greenslade’em i saksofonistą Dickiem Heckstallem-Smithem stanowli trzon zespołu. Do nich dołączyli dwaj gitarzyści James Litherland, który został także wokalistą oraz Jim Roche.

Jon Hiseman i Tony Reeves grali bezpośrednio, bo do lipca 1968 r., w grupie Johna Mayalla John Mayall & the Bluesbreakers, w składzie, który nagrał znakomity album Bare Wires. Płyta ta dotarła do 3 miejsca w Wielkiej Brytanii i 59 w USA. Dave Greenslade grał uprzednio w zespole Ram Jam. Dick Heckstall-Smith – także członek tej samej formacji Johna Mayalla, która nagrała Bare Wires – przed wstąpieniem do Colosseum nagrał z Jackiem Bruce’em album Things We Like, zagrał w zespole Pete’a Browna Battered Ornaments, a potem w grupie Victora Broxa Sweet Pain.

Ten skład prowadził próby w sierpniu i wrześniu, i we wrześniu grupa jednorazowo wystąpiła. Po kilku tygodniach z zespołu odszedł Jim Roche i grupa stała się kwintetem.

Kwintet ten istniał przez równy rok – do września 1969 r. Początkowo zespół podpisał kontrakt nagraniowy (w 1969 r.) z firmą Fontana jednak wkrótce przeszedł do nowej, prężnej firmy Vertigo. Zimą 1968/1969 rozpoczęły się sesje do pierwszego albumu grupy.

Pierwszy album zatytułowany Those Who Are About to Die Salute You lub w wersji łacińskiej Morituri te Salutant został nagrany w ciągu trzech dni. Mimo tego iż prezentował nowatorską muzykę, dotarł do 15 miejsca na brytyjskiej liście najpopularniejszych albumów.

Wiosną i latem zespół przygotowywał się do nagrania drugiego albumu grupy The Valentyne Suite, który został nagrany pomiędzy 16 a 18 czerwca 1969 r.

We wrześniu 1969 r. odszedł z grupy gitarzysta i wokalista James Litherland. Założył zespół James Litherland's Brotherhood, w którym na gitarze basowej grał John Wetton, a później właściwie zmieniają nazwę na Mogul Trash. Organistą w tym zespole był Brian Auger.

Za Litherlanda do Colosseum wchodzi znakomity bluesowy gitarzysta Dave „Clem” Clempson, który uprzednio grał w grupie Bakerloo.

W listopadzie ukazuje się drugi album zespołu nagrany jeszcze z Litherlandem – The Valentyne Suite.

Podczas tury koncertowej latem 1969 r. zespół wystąpił 21 i 22 czerwca na Festival de Jazz de Montreux w Szwajcarii, a 28 czerwca na Bath Festival of Blues and Progressive Music w Anglii.

Mniej więcej w połowie sierpnia tego samego roku rozpoczęło się miesięczne tournée po Stanach Zjednoczonych. 15, 16 i 17 sierpnia Colosseum wystąpiło w słynnej hali widowiskowej Fillmore West w San Francisco.

W listopadzie 1969 r. koncertem w Pradze rozpoczęło się europejskie tournée zespołu, a w styczniu i lutym grupa koncertowała znów w USA, występując także Fillmore East w Nowym Jorku.

W czerwcu 1970 r. z zespołu odszedł basista Tony Reeves i na jego miejsce został przyjęty Louis Cennamo, grający przedtem m.in. w takich zespołach jak The Five Dimensions, The Herd i Renaissance.

Zespół wystąpił m.in. na Hamburg Big Gig Festival (20–22 czerwca) i The Bath Festival of Blues and Progressive Music (26 i 27 czerwca).

W tym samym okresie zespół przystąpił do przygotowywania i nagrywania swojego kolejnego albumu Daughter of Time. Jednak tuż po występie w lipcu 1970 r. w Royall Albert Hall w Londynie odchodzi z grupy Louis Cennamo. W jego miejsce zostaje przyjęty Mark Clarke.

Po odejściu Litherlanda z zespołu funkcję wokalisty pełnił Clem Clempson. Jednak oczywiste było, iż zespół potrzebuje nowego, wyjątkowego wokalisty. W czerwcu 1970 r. Greenslade zaproponował kandydaturę znakomitego bluesowego i rhythmandbluesowego wokalisty – Chrisa Farlowe’a. Sesje do albumu kontynuowane były już razem z nowym wokalistą. Na części utworów basistą jest jeszcze Cennamo, a na nowszych – Mark Clarke.

8 i 9 sierpnia 1970 r. grupa Colosseum wystąpiła na 10th National Jazz & BLues Festival na Plumpton Race Track.

W marcu 1971 r. zespół wystąpił na Manchester University oraz w Big Apple w Brighton. Z tych koncertów zestawiony został album Colosseum Live.

Po kolejnych turach koncertowych i sesjach nagraniowych, Jon Hiseman podjął decyzję o rozwiązaniu zespołu. Zarówno według krytyków, fanów jak i samych muzyków, decyzja ta była zdecydowanie przedwczesna.

Okres 1971–1994

Po rozpadzie zespołu Jon Hiseman założył z basistą Markiem Clarkiem grupę Tempest. Dave Greenslade założył razem z Tonym Reevesem zespół Greenslade. Chris Farlowe dołączył do Atomic Rooster, a Dick Heckstall-Smith rozpoczął karierę solową. Clem Clempson dołączył do grupy Humble Pie.

W 1975 roku Hiseman z gitarzystą Garym Moore’em założył kolejną grupę – Colosseum II, z silniejszą orientacją na jazz fusion rock. Na klawiszach grał Don Airey, a na basie najpierw Neil Murray, a potem John Mole. Wydali trzy albumy: Strange New Flesh (1976), Electric Savage (1977) i War Dance(1978), zanim rozpadli się w 1978 roku^[1].

Odrodzenie zespołu. Okres: 1994–2015

Jon Hiseman (2015)

Colosseum ponownie zjednoczyło się w 1994 roku w tym samym składzie, jak ten gdy się rozstali w 1971 roku.

Pierwszy koncert odbył się 24 czerwca 1994 roku na Freiburg Zelt Musik Festival, a następnie, kilka miesięcy później, 28 października, zagrali koncert w Kolonii. Z koncertu tego wydano w 1995 roku płytę CD i DVD. Odrodzony zespół zagrał długą trasę koncertową, głównie w Niemczech. Druga trasa miała miejsce w 1997 roku, promowano ich nowy album studyjny Bread and Circuses. Pojawiali się także na większych festiwalach muzycznych w 1998, 1999 i 2000 roku.

W 2003 i 2004 roku koncertowali z programem promującym ich płytę Tomorrow’s Blues. Do zespołu dołączyła żona Hisemana, saksofonistka Barbara Thompson, zastępując chorego Dicka Heckstall-Smitha. Po jego śmierci w grudniu 2004 roku, została stałym członkiem zespołu.

Colosseum odbyło trasę „Lato 2011” obejmującą 22 koncerty w Niemczech, Włoszech, Austrii, Finlandii i Polsce. Trasa rozpoczęła się w czerwcu i zakończyła się 20 sierpnia w Niemczech, w okolicach Rostocka, na festiwalu w Bad Doberan „Zappanale”. Lider zespołu Jon Hiseman ogłosił, że ze względu na jego pogarszający się stan zdrowia, występ w Bad Doberan był ostatnim koncertem zespołu. Wcześniej taki „ostatni” koncert odbył się w Polsce 13 sierpnia 2011 r. w Słupsku, w Dolinie Charlotty na Festiwalu Legend Rocka^[2], a jeszcze wcześniej w Finlandii, w Äänekoski, na festiwalu „Keitelejazz” 23 lipca 2011 r. Zapowiedzi Hisemana o końcu koncertowania były spowodowane postępującą chorobą Parkinsona, która utrudniała mu grę. Jednak wraz z pojawieniem się nowych leków jego zdolność gry została utrzymana, a zapowiedzi okazały się przedwczesne i zespół kontynuował koncertowanie do 2015 roku.

Od roku 2011 Colosseum stopniowo nagrywało swój ostatni album zatytułowany Time on our Side, który ostatecznie ukazał się pod koniec 2014 roku, zbiegając się z ostatnią trasą 24 koncertów w Niemczech, Włoszech i Wielkiej Brytanii. 28 lutego 2015 r. w Shepherd’s Bush Empire w Londynie odbył się ostatni koncert z udziałem Hisemana. Specjalnym gościem była Ana Gracey, córka Jona Hisemana i Barbary Thompson. Zaśpiewała z Chrisem Farlowe własną kompozycję „Blues to Music”, która znalazła się również na ostatniej płycie Colosseum^[3].

Jon Hiseman zmarł 12 czerwca 2018 w Sutton.

Colosseum ponownie zjednoczyło się po śmierci Jona Hisemana, aby koncertować w 2020 roku. W składzie zespołu jest Chris Farlowe, Clem Clempson i Mark Clarke. Dołączyli do nich Kim Nishikawara (saksofon), Adrian Askew (klawisze, organy) i Malcolm Mortimore (perkusja)^[4].

Muzycy

• Pierwszy etap istnienia grupy

Skład nr 1 – sierpień, wrzesień 1968

1. James Litherland – gitara, wokal
2. Jim Roche – gitara
3. Dave Greenslade – organy, pianino, wibrafon
4. Dick Heckstall-Smith – saksofony
5. Tony Reeves – gitara basowa
6. Jon Hiseman – perkusja

Skład nr 2 – wrzesień 1968–wrzesień 1969

1. James Litherland – gitara, wokal
2. Dave Greenslade – organy, pianino, wibrafon
3. Dick Heckstall-Smith – saksofony
4. Tony Reeves – gitara basowa
5. Jon Hiseman – perkusja

Skład nr 3 – październik 1969–czerwiec 1970

1. Dave "Clem" Clempson – gitara, wokal
2. Dave Greenslade – organy, pianino, wibrafon
3. Dick Heckstall-Smith – saksofony
4. Tony Reeves – gitara basowa
5. Jon Hiseman – perkusja

Skład nr 4 – czerwiec, lipiec 1970

1. Chris Farlowe – wokal
2. Clem Clempson – gitara, wokal
3. Dave Greenslade – organy, pianino, wibrafon
4. Dick Heckstall-Smith – saksofony
5. Louis Cennamo – gitara basowa
6. Jon Hiseman – perkusja

Skład nr 5 – sierpień 1970–październik 1971

1. Chris Farlowe – wokal
2. Clem Clempson – gitara, wokal
3. Dave Greenslade – organy, pianino, wibrafon
4. Dick Heckstall-Smith – saksofony
5. Mark Clarke – gitara basowa
6. Jon Hiseman – perkusja

• Reaktywacja

Skład nr 6 – czerwiec 1994–1999

1. Chris Farlowe – wokal
2. Clem Clempson – gitara, wokal
3. Dave Greenslade – organy, pianino, wibrafon
4. Dick Heckstall-Smith – saksofony
5. Mark Clarke – gitara basowa
6. Jon Hiseman – perkusja

Skład nr 7 – 1999–2000

1. Paul Williams – wokal
2. Clem Clempson – gitara, wokal
3. Dave Greenslade – organy, pianino, wibrafon
4. Dick Heckstall-Smith – saksofony
5. Mark Clarke – gitara basowa
6. Jon Hiseman – perkusja

Uwaga: wokaliści zmieniali się, zastępując siebie nawzajem. Po śmierci Dicka Heckstalla-Smitha 19 grudnia 2004 r. na raka, jego obowiązki w grupie przejęła znana saksofonistka brytyjska Barbara Thompson, żona Jona Hisemana:

Skład nr 8 – od grudnia 2004 r. do 2015.

1. Chris Farlowe – wokal
2. Clem Clempson – gitara, wokal
3. Dave Greenslade – organy, pianino, wibrafon
4. Barbara Thompson – saksofony
5. Mark Clarke – gitara basowa
6. Jon Hiseman – perkusja

Skład nr 9 – rok 2020.

1. Chris Farlowe – wokal
2. Clem Clempson – gitara, wokal
3. Mark Clarke – gitara basowa
4. Kim Nishikawara – saksofony
5. Adrian Askew – organy
6. Malcolm Mortimore – perkusja

Dyskografia

Oryginalny zespół

• Those Who Are About to Die Salute You (1969)
• The Valentyne Suite (1969)
• The Grass Is Greener (1970) [tylko w USA]
• Daughter of Time (1970)
• Colosseum Live (1971)

Reaktywacja

• Colosseum LiveS – The Reunion Concerts (1994)
• Bread and Circuses (1997)
• Live Cologne 1994 (2003) [uzupełnienie płyty LiveS, zawiera pozostałe utwory z koncertu w Kolonii, w 1994]
• Tomorrow’s Blues (2003)
• Live ’05 (2007) (2 cd)
• Time on Our Side (2014)

Kompilacje

• The Collectors Colosseum (1971)
• Anthology (2000) (na 2 cd)

Bootlegi

• Walkin’ in the Park

Bibliografia

• Hanson, Martyn: Playing The Band – The Musical Life of Jon Hiseman, Edited by Colin Richardson 2010, London, Temple Music Books, ISBN 978-0-9566863-0-5
• Colosseum (ang.)
• Colosseum – Discogs
• Colosseum – Allmusic