Coprinopsis

Coprinopsis P. Karst. (czernidłówka) – rodzaj grzybów z rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae).

Czernidłówka

Czernidłak srokaty
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	kruchaweczkowate
Rodzaj	czernidłówka
Nazwa systematyczna
Coprinopsis P. Karst. Acta Soc. Fauna Flora fenn. 2(no. 1): 27 (1881)
Typ nomenklatoryczny
Coprinopsis friesii (Quél.) P. Karst. 1881

Czernidłówka pospolita

Czernidłówka łodygowa

Czernidłówka pstra

Czernidłówka szpiczasta

Charakterystyka

Do rodzaju Coprinopsis należy ponad 120 gatunków^[1]. Pewne ich oznaczenie jest trudne i zazwyczaj niemożliwe bez badań mikroskopowych. Tylko niektóre gatunki (np. Coprinopsis atramentaria) są łatwe do odróżnienia^[2].

Gatunki należące do rodzaju Coprinopsis charakteryzują się występowaniem na kapeluszu i trzonie osłony^[3]. Mikroskopowa budowa jej komórek ma duże znaczenie przy identyfikacji gatunków^[4]:

• sekcja Narcotici: osłona składająca się głównie z niemal kulistych, cienkościennych, zawsze brodawkowatych komórek; zarodniki zawsze z exosporium (czasem niewyraźnym)
• sekcja Nivei: osłona składa się głównie z prawie kulistych, cienkościennych, gładkich lub inkrustowanych komórek, czasami z wypustkami, ale nie gęsto pokrytych brodawkami
• sekcja Tomentosi: osłona składająca się z łańcuchów komórek o kształcie zbliżonym do cylindra, cienko- lub grubościennych, gładka lub inkrustowana.

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)^[1].

Badania z zakresu filogenetyki molekularnej wykazały, że rodzaj Coprinus nie był taksonem monofiletycznym i należy go rozbić na rodzaje Coprinus (sensu stricto), Coprinellus, Coprinopsis, Parasola, Narcissea, Tulosesus i inne. Tak więc do rodzaju Coprinopsis należy część gatunków dawniej włączanych do rodzaju Coprinus^[5].

W 2003 roku Władysław Wojewoda zaakceptował dla rodzaju Coprinus polską nazwę czenidłak^[6], po przeniesieniu z niego wielu gatunków do nowo utworzonego rodzaju Coprinopsis ich polskie nazwy stały się niespójne z nowymi nazwami naukowymi. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała dla rodzaju Coprinopsis nazwę czernidłówka^[7].

Gatunki występujące w Polsce

• Coprinopsis acuminata (Romagn.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[8] – czernidłówka szpiczasta
• Coprinopsis annulopora (Enderle) P. Specht & H. Schub. 2013^[3] – czernidłówka pierścieniopora
• Coprinopsis argentea (P.D. Orton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001
• Coprinopsis atramentaria (Bull.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001 – czernidłówka pospolita
• Coprinopsis argentea (P.D. Orton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3] – czernidłówka srebrzysta
• Coprinopsis bellula (Uljé) P. Roux & Eyssart. 2011^[3]
• Coprinopsis candidata (Uljé) Gminder & Böhning 2016
• Coprinopsis candidolanata (Doveri & Uljé) Keirle, Hemmes & Desjardin 2004^[3]
• Coprinopsis canoceps (Kauffman) Örstadius & E. Larss. 2015 – czernidłówka drobna^[9]
• Coprinopsis cinerea (Schaeff.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001– czernidłówka szarawa
• Coprinopsis cinereofloccosa (P.D. Orton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis coniophora (Romagn.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis cortinata (J.E. Lange) Gminder 2010^[6] – czernidłówka zasnówkowata
• Coprinopsis cothurnata (Godey) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis echinospora (Buller) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis ephemeroides (DC.) G. Moreno – czernidłówka brązowoszara
• Coprinopsis episcopalis (P.D. Orton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis erythrocephala (Lév.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001 – czernidłówka różowawa
• Coprinopsis extinctoria (Fr.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001 – czernidłówka nadrzewna^[6]
• Coprinopsis filiformis (Berk. & Broome) Voto 2019 – czernidłówka nitkowatotrzonowa^[6]
• Coprinopsis foetidella (P.D. Orton) A. Ruiz & G. Muñoz 2016^[3]
• Coprinopsis friesii Quél. (Quél.) P. Karst. 1881 – czernidłówka łodygowa^[6]
• Coprinopsis fusispora L. Nagy, Vágvölgyi & Papp 2013^[3] – czernidłówka wrzecionowatozarodnikowa
• Coprinopsis geesterani (Uljé) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis gonophylla (Quél.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis goudensis (Uljé) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis idae (Uljé) La Chiusa & Boffelli 2017^[3]
• Coprinopsis insignis (Peck) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis iocularis (Uljé) La Chiusa & Boffelli 2017^[3]
• Coprinopsis jonesii (Peck) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis krieglsteineri (Bender) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3] – czernidłówka ciemnooczkowa
• Coprinopsis kubickae (Pilát & Svrček) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis laanii (Kits van Wav.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001 – czernidłówka omączona^[6]
• Coprinopsis lagopus (Fr.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001– czernidłówka srokata
• Coprinopsis macrocephala (Berk.) Redhead, Vilgalys & Moncalv 2001 – czernidłówka wełnistotrzonowa
• Coprinopsis marcescibilis (Britzelm.) Örstadius & E. Larss. 2008^[6]
• Coprinopsis narcotica (Batsch) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001 – czernidłówka szarobiała^[6]
• Coprinopsis nemoralis (Bender) La Chiusa & Boffelli 2017^[3] – czernidłówka gajowa
• Coprinopsis nivea (Pers.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001 – czernidłówka śnieżnobiała^[6]
• Coprinopsis ochraceolanata (Bas) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3] – czernidłówka żółtawa
• Coprinopsis pachyderma (Bogart) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis pannucioides (J.E. Lange) Örstadius & E. Larss. 2008^[6]
• Coprinopsis phaeospora (P. Karst.) P. Karst. 1881^[3]
• Coprinopsis phlyctidospora (Romagn.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis picacea (Bull.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001– czernidłówka pstra
• Coprinopsis poliomalla (Romagn.) Doveri, Granito & Lunghini 2005 – czernidłówka oszroniona^[6]
• Coprinopsis pseudofriesii (Pilát & Svrček) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis pseudonivea (Bender & Uljé) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis pseudoradiata (Kühner & Joss. ex Watling) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis radiata (Bolton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001 – czernidłówka końska
• Coprinopsis romagnesiana (Singer) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis rugosobispora (J. Geesink & Imler ex Walleyn) A. Melzer & Schößler 2016^[3]
• Coprinopsis rugosomagnispora Gierczyk, Pietras, Piątek, Gryc, Czerniawski & Rodr.-Flakus 2017^[3]
• Coprinopsis saccharomyces (P.D. Orton) P. Roux & Guy García 2006
• Coprinopsis scobicola (P.D. Orton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis semitalis (P.D. Orton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3] – czernidłówka skrzydlatozarodnikowa
• Coprinopsis spelaiophila (Bas & Uljé) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis spilospora (Romagn.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis stangliana (Enderle, Bender & Gröger) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3] – czernidłówka wapieniolubna
• Coprinopsis stercorea (Fr.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001– czernidłówka łajnowa
• Coprinopsis subcylindrosporus (E. Ludw.) U. Täglich 2018^[3]
• Coprinopsis subtigrinella (Dennis) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[9]
• Coprinopsis tectispora (Bogart) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[9]
• Coprinopsis trispora (Kemp & Watling) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis tuberosa (Quél.) Doveri, Granito & Lunghini 2005 – czernidłówka sklerotowa
• Coprinopsis urticicola (Berk. & Broome) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]
• Coprinopsis xenobia (P.D. Orton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo 2001^[3]

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum^[10]. Wykaz gatunków występujących w Polsce według Władysława Wojewody (opisane jako czernidłaki Coprinus)^[6], uzupełniony o nowe badania B. Gierczyka^[3][8]. Nazwy polskie według Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów.