Dialekt śląski języka niemieckiego

Dialekt śląski języka niemieckiego^[2] albo język śląski^[3][4] (śl-niem. Schläsche Sproache, niem. Schlesisch albo Schlesische Sprache) – zespół gwar, którymi posługiwało się do 1945 roku ok. 7 mln mieszkańców Śląska (głównie Dolnego) i graniczącej z nim sudeckiej części Kraju Sudetów. Przez organizację SIL International dialekt śląski uważany jest za odrębny od języka niemieckiego: „język dolnośląski”^[5], nie jest to jednak nazwa geograficznie precyzyjna, gdyż etnolekt ten obejmował również obszary należące do Górnego Śląska.

Schläsche Sproache

Obszar	Śląsk w granicach Polski oraz Czech, Czechy (od Broumova do Frýdlantu), Niemcy
Liczba mówiących	22 900[1]
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki germańskie Języki zachodniogermańskie Język wysokoniemiecki Dialekt śląski języka niemieckiego
Status oficjalny
język urzędowy	nie uznawany
Ethnologue	6a żywy↗
Kody języka
ISO 639-3	sli
IETF	sli
Glottolog	lowe1388
Ethnologue	sli
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Zasięg niemieckich dialektów prowincji dolnośląskiej i górnośląskiej

Grupy gwarowe

Do śląskiego dialektu języka niemieckiego zalicza się następujące grupy gwarowe^[6]:

• na Śląsku
  • Niederländisch (północny Dolny Śląsk, Zielona Góra, Głogów, Wschowa)
  • Kräutermundart (środkowy i środkowo-wschodni Dolny Śląsk, od Chojnowa do Oławy i Oleśnicy)
    • Breslauische Mundart (gwara wrocławska)
  • Gebirgsschlesisch (Sudety bez ziemi kłodzkiej, Jelenia Góra, Wałbrzych, Nysa, Prudnik)
  • Brieg-Grottkauer Mundart (rejon Brzeg, Grodków)
  • Oberschlesisch (Górny Śląsk)
• poza terenem Śląska
  • Glätzisch (ziemia kłodzka), w tym:
    • Nordglätzisch (Niederdörfisch) – kłodzki północny/dolny
    • Südglätzisch (Oberdörfisch) – kłodzki południowy/górny
  • Schlesisch-Nordböhmisch – dialekt części Niemców sudeckich zamieszkujących czeskie Sudety od Broumova do Frýdlantu

Słownictwo

Leksyka dialektu Schlesisch wykazuje sporo podobieństw z niemieckimi dialektami środkowo- i południowo-zachodnimi, zawiera ponadto zapożyczenia z języków zachodniosłowiańskich (głównie z polskiego i czeskiego). W dialekcie tym tworzyli m.in.: Andreas Gryphius, Robert Rößler, Karl Eduard von Holtei i Gerhart Hauptmann.

Porównanie dialektów śląskich języka niemieckiego i języka polskiego (przykłady)

Dialekty śląskie języków niemieckiego i polskiego, poza zapożyczeniami leksykalnymi, mają ze sobą niewiele wspólnego. Pierwszy jest dialektem germańskim, drugi dialektem słowiańskim. Poniższa tabela przedstawia kilka przykładów słów obu dialektów oraz ich odpowiedniki w standardowych językach niemieckim i polskim.

Język ogólnoniemiecki	Dialekt śląski języka niemieckiego	Dialekt śląski języka polskiego	Język ogólnopolski
Hundsfott (ungezogener Junge), Räuber	Jungaohs	huncwot, rojber	łobuz, huncwot
auf dem Eis ausrutschen	kascheln	klojzdnonć	pośliznąć się
(großer) Topf, Kessel	Kastrull	kastrol	rondel
Nudelholz	Nudelkulle	nudelkula	wałek do ciasta
Hocker	Stockel[7]	hoker	taboret
Fußbank	Ritsche[8]	ryczka	taborecik, podnóżek
rumwühlen, schnuppern	rumurbern	rumplować, sznupać	myszkować

Zobacz też

• gwary dolnośląskie języka polskiego
• nowe dialekty mieszane