Epigeja

Epigeja (Epigaea L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych. Obejmuje trzy gatunki występujące na izolowanych obszarach na półkuli północnej. Epigeja golteriowata E. gaultheroides rośnie w północno-wschodniej Turcji i przyległych obszarach Zakazukazia, epigeja azjatycka E. asiatica na Wyspach Japońskich (na Honsiu), a epigeja rozesłana E. repens we wschodniej części Ameryki Północnej (od Labradoru po Florydę)^[4][6]. Są to niskie, płożące, zimozielone krzewinki uprawiane jako ozdobne, przy czym jednak rzadko spotykane, raczej tylko w kolekcjach botanicznych, trudne do zdobycia i utrzymania^[6]. Ze względu na walory ozdobne i intensywny, słodki zapach (kwiaty opisywane są jako jedne z najsilniej pachnących w Ameryce Północnej), a także właściwości lecznicze, epigeja rozesłana była pozyskiwana z natury, co wymusiło objęcie gatunku ochroną^[6]. Nasiona rozprzestrzeniane są przez mrówki (zob. myrmekochoria)^[5][7].

Epigeja

Epigeja rozesłana
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	epigeja
Nazwa systematyczna
Epigaea Linnaeus Sp. Pl. 395. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny
E. repens Linnaeus[3]
Synonimy
Memaecylum Mitch.[4] Orphanidesia Boissier & Balansa[4][5] Parapyrola Miq.[4]

Naukowa nazwa rodzaju nawiązuje do płożącego pokroju roślin i utworzona została z greckich słów epi- (nad) i gaia (ziemia)^[5].

Morfologia

Pokrój

Krzewinki o pędach płożących się i podnoszących na końcach^[5][6], osiągających wysokość od kilku do ok. 20 cm^[6]. Pędy, szczególnie młode, są silnie owłosione^[5].

Liście

Zimozielone, skrętoległe, ogonkowe, skórzaste i całobrzegie^[5]. Z wierzchu zielone, ciemniejsze, od spodu jaśniejsze. Blaszka od 2 do 10 cm długości^[6].

Kwiaty

Jednopłciowe lub obupłciowe, promieniste. Zebrane są po kilka w gęste grona wyrastające na szczycie pędu lub z kątów liści. Działek kielicha jest pięć. Korona składa się z pięciu płatków zrośniętych w rurkę w dolnej połowie i z rozchylającymi się łatkami w górnej^[5]. Płatki mają kolor od białego poprzez różowy do jasnoczerwonego^[6]. Pręcików jest 10, schowanych wewnątrz rurki, pozbawionych ząbków, z pylnikami pękającymi podłużnym pęknięciem. Zalążnia pięciokomorowa z szyjką słupka na końcu rozdzielającą się na pięć ramion znamienia^[5].

Owoce

Mięsista, kulistawa torebka^[5][6] zawierająca liczne (ok. 100), kulistawe do jajowatych nasiona^[5].

Systematyka

Owoc epigei azjatyckiej

Rodzaj należy do plemienia Phyllodoceae, podrodziny Ericoideae, rodziny wrzosowatych Ericaceae^[8].

Wykaz gatunków^[4][6]

• Epigaea asiatica Maxim. – epigeja azjatycka
• Epigaea gaultherioides (Boiss. & Balansa) Takht. – epigeja golteriowata
• Epigaea repens L. – epigeja rozesłana^[6], e. pełzająca^[9]

• 
  Epigeja golteriowata
• 
  Epigeja azjatycka
• 
  Epigeja rozesłana

Uprawa

Rośliny te wymagają podłoża kwaśnego, piaszczysto-kamienistego, przy czym nie mają dużych wymagań wilgotnościowych i mogą rosnąć też w suchych miejscach. Rozmnażane są z nasion, przez podział i sadzonki pędowe. Bardzo źle znoszą przesadzanie. Na nowych stanowiskach zaczynają kwitnąć dopiero po 3–4 latach^[6].