Flagi Austro-Węgier

Flagi Austro-Węgier – Austro-Węgry ze względu na specyficzną formę państwowości (połączenie unią realną dwóch formalnie suwerennych państw: Cesarstwa Austriackiego oraz Królestwa Węgier), nie posiadały jednej oficjalnej flagi państwowej, co było sytuacją nietypową wśród państw europejskich przełomu XIX – XX w. W praktyce, w zależności od sytuacji do reprezentowania wspólnego państwa stosowano różne flagi.

Obraz Kaisers Dank autorstwa Ludwiga Kocha z 1915 r. Widoczne zróżnicowane flagi używane w Austro-Węgrzech

Flagi jako „symbol państwowy”

• Najczęściej jako pojedynczy symbol całego państwa wykorzystywano czarno-żółtą flagę w barwach panującej dynastii Habsburgów (używaną wcześniej jako flaga Cesarstwa Austrii), a zawarte na niej kolory miały symboliczne znaczenie dla monarchii jako tzw. „barwy imperialne” (Reichsfarben). Jednocześnie popularną praktyką było stosowanie flagi czarno-żółtej do reprezentowania austriackiej części państwa (Przedlitawii) oraz czerwono-biało-zielonej dla części węgierskiej (Zalitawii), a także wieszanie obu tych flag razem jako równorzędnych (np. podczas uroczystości państwowych czy w ambasadach i poselstwach)^[1][2][3][4].

• 
  Flaga dynastii Habsburgów oraz Cesarstwa Austriackiego

• 
  Flaga Królestwa Węgier
• 
  Flaga Królestwa Węgier (wariant herbu bez trzymaczy)
• 
  Flaga Królestwa Węgier (wersja uproszczona)

• W roli symbolu państwowego wykorzystywano również sztandar cesarski^[5][6], wieszany np. w ambasadach (wespół z flagami: czarno-żółtą oraz czerwono-biało-zieloną)^[1]. Pełnił on również rolę oficjalnego sztandaru Armii Austro-Węgier^[4].

• 
  Sztandar cesarski oraz Armii Austro-Węgier^[a]

• Oprócz tego na mocy ugody węgiersko-chorwackiej z 1868 r. ustalono, iż w czasie sesji wspólnego parlamentu w Budapeszcie wywieszane będą dwie flagi: czerwono-biało-zielona (Królestwa Węgier) oraz czerwono-biało-niebieska (Królestwa Chorwacji, Slawonii i Dalmacji). Natomiast w Wiedniu przed pałacem Schönbrunn, stosowano praktykę wieszania trzech flag: czarno-żółtej, czerwono-biało-zielonej oraz czerwono-biało-niebieskiej^[7][8]. W Królestwie Chorwacji, Slawonii i Dalmacji flaga ta miała status oficjalnej flagi cywilnej dopuszczonej do użytku w zakresie autonomii. Do użytku dopuszczano również flagę austriacką (czarno-żółtą) oraz węgierską (czerwono-biało-zieloną), a także flagi regionalnych ośrodków administracyjnych. Natomiast wieszanie innych flag cywilnych lub o charakterze politycznym było prawnie zabronione^[b], i wiązało się z karą grzywny od 2 do 200 koron lub aresztem od 6 godzin do 14 dni, oraz konfiskatą flagi. Oficjalnie flaga królestwa obowiązywała w wersji z herbem ukoronowanym węgierską koroną św. Stefana (podkreślając podległość królestwa względem rządu w Budapeszcie), jednak popularnie (choć nieoficjalnie) stosowano również wariant herbu z „neutralną” koroną podkreślając własną niezależność^[9][10]

• 
  Flaga Trójjedynego Królestwa Chorwacji, Slawonii i Dalmacji
• 
  Flaga Trójjedynego Królestwa Chorwacji, Slawonii i Dalmacji (wersja z alternatywnym nieoficjalnym herbem)
• 
  Flaga Trójjedynego Królestwa Chorwacji, Slawonii i Dalmacji (wersja uproszczona)

• Jako barwy narodowe (Landesfarben) Austrii właściwej (Arcyksięstwo Austriackie) w monarchii Habsburgów tradycyjnie wykorzystywano flagi w kolorach czerwono-biało-czerwonym^[11][12][4].

• 
  Flaga Arcyksięstwa Austriackiego (wersja z herbem)
• 
  Flaga Arcyksięstwa Austriackiego (wersja uproszczona)

• Z austro-węgierską „flagą państwową” często błędnie utożsamiana jest (zwłaszcza współcześnie) bandera austro-węgierskiej marynarki handlowej, która na mocy dekretu z 18 lutego 1869 r. zyskała również status flagi konsularnej (jako symbol „korporacyjnej jedności” w austro-węgierskim systemie konsularnym). Wywieszanie jej w urzędach konsularnych miało szczególne znaczenie w miastach portowych, umożliwiając kapitanom statków łatwą identyfikację właściwego urzędu. Na polecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych konsulaty zaopatrywane były we flagi przez cesarski i królewski Urząd Morski w Trieście, posiadający duży zapas bander na potrzeby marynarki handlowej. Flaga ta była jednak stosowana jedynie w konsulatach, natomiast w mających wyższą rangę pozostałych placówkach dyplomatycznych wieszano odpowiednio flagi czarno-żółtą i czerwono-biało-zieloną (w poselstwach), oraz czarno-żółtą i czerwono-biało-zieloną wespół ze sztandarem cesarskim (w ambasadach)^[1][13].

• 
  Flaga konsularna (1869–1918)

Bandery

• Początkowo marynarka handlowa używała bandery z czasów Cesarstwa Austrii wprowadzonej w 1786 r. mającej analogiczną formę do flagi Arcyksięstwa Austriackiego (czerwono-biało-czerwona z herbem). Sytuacja uległa zmianie w 1869 r. kiedy to na jej potrzeby wprowadzono nową banderę stanowiącą połączenie dotychczasowej (czerwono-biało-czerwonej) z barwami flagi Królestwa Węgier (czewrono-biało-zielonej), z jednoczesnym umieszczeniem na niej dwóch herbów: austriackiego i węgierskiego. Nowa bandera miała być użytkowana na statkach morskich oraz statkach żeglugi śródlądowej operujących na wodach zagranicznych i międzynarodowych, stanowiąc niejako „kompromis” pomiędzy obiema częściami państwa. Inaczej wyglądała sytuacja na austro-węgierskich wodach terytorialnych gdzie w dalszym ciągu obowiązywało użytkowanie starej bandery. Sytuację dodatkowo zaczął komplikować fakt, że na terenach administrowanych przez Królestwo Węgier zaczęto używać nieoficjalnej bandery w barwach węgierskich (czewrono-biało-zielonych) z herbem Krajów Korony św. Stefana. Aby ukrócić ten proceder i ujednolicić bandery marynarki handlowej, w 1894 r. nakazano stosowanie bandery „kompromisowej” na wszystkich jednostkach floty handlowej, do czego Węgrzy i tak się nie zastosowali, w dalszym ciągu używając bandery we własnych barwach^[14][15][16].

• 
  Bandera austro-węgierskiej marynarki handlowej (1867–1869)^[16]
• 
  Bandera austro-węgierskiej marynarki handlowej (1869–1918)^{[11][16][14][15][4]}
• 
  Nieoficjalna bandera stosowana na statkach pływających na terytorium pod administracją węgierską^[16]

• Marynarka wojenna (Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine) przez cały okres swojego istnienia używała bandery czerwono-biało-czerwonej z herbem (z 1786 r.), dzieląc ją również z marynarką handlową. Po wprowadzeniu nowej bandery cywilnej w 1869 r., w praktyce bandera czerwono-biało-czerwona stała się wyłączną banderą marynarki wojennej, jednak oficjalnie ten fakt zatwierdzono dopiero w 1894 r. W 1915 r. opracowano nową banderę marynarki wojennej, która jednak nigdy nie została wprowadzona, ze względu na toczącą się wojnę^[17][16].

• 
  Bandera austro-węgierskiej marynarki wojennej (1867–1915)
  (de facto 1867–1918)^[c][16][4]
• 
  Projekt nowej bandery marynarki wojennej (z 1915 r.) jednak nigdy nie wprowadzonej do użycia^[17][16][18]

Flagi regionalne

Oprócz flag o charakterze „ogólnopaństwowym” poszczególne Kraje Koronne oraz Kraje Korony Świętego Stefana wchodzące w skład monarchii posiadały własne flagi stosowane w zakresie lokalnym.

Przedlitawia
Położenie	Region	Ośrodek adm.	Flaga
	Arcyksięstwo Austrii przed Anizą (Dolna Austria)	Wiedeń
	Arcyksięstwo Austrii za Anizą (Górna Austria)	Linz
	Królestwo Czech	Praga
	Królestwo Dalmacji	Zadar
	Królestwo Galicji i Lodomerii	Lwów	(1849–1890) (1890–1918)
	Książęce Hrabstwo Tyrolu	Innsbruck
	Księstwo Bukowiny	Czerniowce
	Księstwo Górnego i Dolnego Śląska	Opawa
	Księstwo Karyntii	Klagenfurt
	Księstwo Krainy	Lublana
	Księstwo Salzburga	Salzburg
	Księstwo Styrii	Graz
	Margrabstwo Moraw	Brno
	Pobrzeże Austriackie, w tym: Wolne cesarskie miasto Triest Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski Margrabstwo Istrii	Triest Triest Gorycja Poreč	(Pobrzeże Austriackie) (Wolne cesarskie miasto Triest) (Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski) (Margrabstwo Istrii)
	Vorarlberg	Bregencja
Zalitawia
Położenie	Region	Ośrodek adm.	Flaga
	Królestwo Węgier	Budapeszt
	Księstwo Siedmiogrodu	Sybin
	Województwo Serbii i Temeszwarskiego Banatu	Timișoara
	Trójjedyne Królestwo Chorwacji, Slawonii i Dalmacji	Zagrzeb
	Królestwo Chorwacji	Zagrzeb	na podstawie źródła[19]
	Królestwo Slawonii	Osijek	na podstawie źródła[19]
	Fiume i terytoria przyległe	Rijeka (daw. Fiume)
Kondominium
Położenie	Region	Ośrodek adm.	Flaga
	Kondominium Bośni i Hercegowiny	Sarajewo

Przykłady stosowania w epoce

• 
  Wiedeń ulica Praterstrasse, 1917 r.
• 
  Austro-Węgierski plakat propagandowy zachęcający do zakupu obligacji wojennych
• 
  Pocztówki propagandowe przedstawiające flagi państw centralnych. Flaga Austro-Węgier przedstawiona jako czarno-żółta
• 
  Pocztówka propagandowa upamiętniająca odbicie twierdzy Przemyśl. Austro-Węgry reprezentowane przez flagę czarno-żółtą oraz czerwono-biało-zieloną
• 
  Bandera marynarki handlowej i austriackie proporczyki na francuskiej ilustracji reklamującej węgierski pawilon podczas wystawy światowej w 1900 r.
• 
  Cesarz Franciszek Józef I w Merano (flaga czarno-żółta), 1900 r.
• 
  Wizyta cesarza Franciszka Józefa I w Zagrzebiu, flagi czerwono-biało-niebieskie (chorwackie), 1895 r.
• 
  Ceremonia otwarcia tunelu w Bohnij (flagi dwu-kolorowe^[d]), 1906 r.
• 
  Koszary armii austro-węgierskiej (flaga dwu-kolorowa^[d]), 1910 r.
• 
  Parada wojskowa w Wiedniu (flagi dwu-kolorowe^[d]), 1913 r.
• 
  Sztandar cesarski na samochodzie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w dniu zamachu na jego życie, 1914 r.
• 
  Żołnierze 17 Pułku Piechoty z flagą dwu-kolorową^[d], 1914 r.
• 
  Cesarz Karol I wizytujący Pergine (flagi dwu- i trzy-kolorowe^[d]), 1917 r.
• 
  Cesarz Karol I wizytujący oddziały w Ożydowie (flagi dwu- i trzy-kolorowe^[d]), 1917 r.
• 
  Cesarz Karol I przed flagą węgierską, 1917 r.
• 
  Cesarz Karol I w Tyrolu południowym (flaga dwu-kolorowa^[d]), 1917 r.
• 
  SMS „Gäa” – austro-węgierski transportowiec torped z proporcem marynarki wojennej, okres I wojny światowej.
• 
  SS „Carniola” – austro-węgierski cywilny parowiec z banderą marynarki handlowej, 1912 r.

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Flagi austro-węgierskie w sztuce

Zobacz multimedia związane z tematem: Flagi austro-węgierskie na fotografiach

• herb Austro-Węgier
• flaga Austrii
• flaga Węgier
• flaga Chorwacji

Uwagi

1. Jeden z wariantów.
2. Wyjątkowo dopuszczano taką możliwość w przypadku np. wizyt zagranicznych dygnitarzy
3. Teoretycznie w 1915 r. zastąpiona nową banderą, jednak w praktyce pozostała w użyciu do końca istnienia państwa^[16].
4. Fotografia czarno-biała uniemożliwia bezsporną identyfikację flagi.