Ford of Britain[3], właściwie Ford Motor Company Limited[2] – brytyjski oddział amerykańskiego koncernu motoryzacyjnego Ford Motor Company, zajmujący się produkcją podzespołów samochodowych oraz sprzedażą i dystrybucją samochodów marki Ford na terenie Wielkiej Brytanii[4]. Siedziba przedsiębiorstwa mieści się w Laindon[2].

Jest to najstarszy oddział Forda poza Ameryką Północną, założony w 1911 roku[1]. Przez większą część swojej historii prowadził produkcję samochodów przeznaczonych na rynek brytyjski oraz na eksport do krajów trzecich; był jednym z największych producentów motoryzacyjnych na terenie Wielkiej Brytanii. W 1967 roku Ford of Britain oraz niemieckie Ford-Werke podporządkowane zostały nowo powołanemu oddziałowi ogólnoeuropejskiemu (Ford of Europe )[5], którego siedziba do 1999 roku pozostawała w Wielkiej Brytanii[6]. W następstwie tego połączenia, linia modelowa oferowana przez oba te oddziały uległa stopniowemu ujednoliceniu. Produkcja samochodów osobowych Forda w Wielkiej Brytanii zakończona została w 2002 roku, a dostawczych w 2013 roku[7]. Wcześniej przedsiębiorstwo zajmowało się także produkcją samochodów ciężarowych (do 1986)[8] i ciągników rolniczych (do 1991)[9].
Historia
Do 1945 r.
Pierwszy samochód marki Ford – Model A – sprowadzony został do Wielkiej Brytanii ze Stanów Zjednoczonych przez spółkę Central Motor Car Company w 1904 roku, niecały rok po uruchomieniu produkcji przez Ford Motor Company[10]. Percival Percy, który od 1907 roku zaangażowany był w import samochodów Forda, za zgodą Henry’ego Forda założył w 1911 roku spółkę Ford Motor Company (England) Ltd. w celu podjęcia montażu Modelu T na terenie Anglii. Przedsiębiorstwo rozpoczęło produkcję w październiku tego samego roku na terenie dawnych zakładów taboru tramwajowego w Trafford Park, koło Manchesteru[10][5]. W ciągu pierwszego roku fabrykę opuściło 3000 pojazdów[10], w 1914 roku roczna wielkość produkcji zbliżyła się do 10 tys.[10][1] – przewyższała możliwości produkcyjne sześciu kolejnych największych brytyjskich producentów razem wziętych[1]. Pierwotnie wszystkie części do montażu samochodów sprowadzane były ze Stanów Zjednoczonych, jednak z czasem produkcję kolejnych komponentów podejmowano na miejscu[10]. Do 1925 roku w Wielkiej Brytanii sprzedanych zostało 250 tys. egzemplarzy Modelu T, w wielu latach był to najlepiej sprzedający się samochód na rynku[5].
W drugiej połowie lat 20. Percival Percy i Henry Ford uzgodnili „plan na rok 1928”. Postanowiono o budowie wielkiego kompleksu fabrycznego w Dagenham, na wschód od Londynu, wzorowanego na amerykańskich zakładach Forda w Dearborn. Miał on prowadzić produkcję zarówno na rynek rodzimy, jak i na eksport do innych krajów europejskich oraz imperium brytyjskiego. Nowo powołana spółka Ford Motor Company Ltd., z siedzibą w Dagenham, otrzymała pakiet kontrolny we wszystkich istniejących europejskich filiach Forda, m.in. w Niemczech i Francji[5]. Fabryka w Dagenham rozpoczęła działalność w 1931 roku, pierwszy samochód – ciężarowy Model AA opuścił ją 1 października tegoż roku[11]. Równolegle z otwarciem fabryki w Dagenham, Ford zakończył produkcję w zakładach w Trafford Park[10].
Otwarcie fabryki w Dagenham zbiegło się w czasie z wielkim kryzysem, który stawił pod znakiem zapytania realizację planów Forda. Wiele krajów europejskich wprowadziło politykę protekcjonizmu, utrudniając lub uniemożliwiając import samochodów z zagranicy; jednym z rezultatów był rozwój rodzimej produkcji przez oddziały Forda w Niemczech oraz Francji i wykształcenie przez nie odrębnych linii modelowych[5][12]. Kolejnym, specyficznym dla Wielkiej Brytanii, problemem Forda był podatek dla posiadaczy samochodów, którego wysokość uzależniona była od mocy silnika. Model A, zaprojektowany w Stanach Zjednoczonych następca Modelu T, wyposażony w 3-litrowy silnik podlegał znacznie wyższej stawce podatkowej niż konkurencyjne modele wyposażone w mniejsze silniki[a], opracowane w Wielkiej Brytanii z uwzględnieniem obowiązujących realiów podatkowych[5]. W sierpniu 1932 roku w Dagenham uruchomiono produkcję Modelu Y z silnikiem o pojemności 993 cm³, opracowanego w Dearborn specjalnie na potrzeby rynku brytyjskiego i europejskiego. Samochód ten odniósł wielki sukces komercyjny[5][10], powtórzony w kolejnych latach przez Model C oraz ciężarówki Fordson[5]. W 1933 roku w fabryce w Dagenham podjęto także produkcję ciągników rolniczych, wcześniej prowadzoną w zakładach Forda w Cork, w Irlandii[13].
Podczas II wojny światowej produkcja przestawiona została na potrzeby wojskowe. W zakładach w Dagenham do 1945 roku wyprodukowanych zostało 13 tysięcy transporterów opancerzonych Universal Carrier, 185 tysięcy innych pojazdów wojskowych oraz 250 tysięcy silników V8[12]. W nieczynnej fabryce Trafford Park uruchomiono produkcję silników lotniczych Rolls-Royce Merlin, których do końca wojny wyprodukowano tam 30 tysięcy[12].
- Ford Model T (1918)
- Ford Model A (1933)
- Ford Model AA (1935)
- Ford Model Y (1938)
Okres powojenny
Ford wznowił produkcję samochodów na rynek cywilny wkrótce po zakończeniu wojny, skupiając się początkowo na stosunkowo prostych i tanich modelach[10], jak Anglia, Popular i ciężarowy Fordson/Thames E83W[5]. W 1945 roku rząd brytyjski zobowiązał rodzimych producentów, w tym Forda, do eksportu 50% produkowanych samochodów (od 1947 roku – 75%)[14], w celu redukcji deficytu handlowego wynikającego z konieczności importu znacznych ilości żywności i surowców, m.in. wykorzystywanej w przemyśle motoryzacyjnym stali[15]. W latach 1945–1955 Ford wyeksportował ponad 1 mln wyprodukowanych w Wielkiej Brytanii samochodów, co stanowiło około 1/4 wszystkich wyeksportowanych w tym okresie aut produkcji brytyjskiej[16]. Wśród rynków eksportowych znalazły się Stany Zjednoczone, gdzie brytyjska linia modelowa oferowana była równolegle do modeli konstrukcji rodzimej, choć cieszyła się tam znikomym zainteresowaniem. W latach 1948–1970 w USA sprzedanych zostało łącznie 250 tys. brytyjskich fordów[16].
W 1951 roku zaprezentowane zostały należące do klasy średniej modele Consul i Zephyr, uznawane za przełomowe w historii brytyjskiego Forda. Były to pierwsze samochody tej marki wyposażone w silniki OHV, niezależne zawieszenie z kolumnami MacPhersona oraz nadwozie samonośne[5][10][12]. Lata 50. zapoczątkowały wieloletni okres znacznego rozwoju Forda w Wielkiej Brytanii. Zakłady w Dagenham, zatrudniające wówczas ponad 40 tysięcy pracowników[17], kilkakrotnie rozbudowywano[10]. Przedsiębiorstwo nabyło dodatkowe fabryki, by sprostać rosnącemu popytowi[5], m.in. w Slough (1949) i Southampton (1953), do których przeniesiono produkcję samochodów ciężarowych i dostawczych[18][19], oraz Halewood (1963), gdzie podjęto montaż samochodów osobowych[10].
Kolejnymi znaczącymi sukcesami komercyjnymi Forda była nowa generacja kompaktowego modelu Anglia (105E), wprowadzona do sprzedaży w 1959 roku – pierwszy samochód osobowy Forda wyposażony w 4-biegową skrzynię biegów – oraz rodzinny model Cortina, zaprezentowany w 1962 roku[5]. W latach 60. Ford zaangażował się w sporty motorowe – model Cortina z powodzeniem startował w licznych rajdach samochodowych, Ford GT40 zajął w 1966 roku wszystkie trzy miejsca na podium w wyścigu Le Mans, a w 1967 roku Ford podjął we współpracy z Cosworth produkcję silników DFV dla Formuły 1[5][1].
W czerwcu 1968 roku w zakładzie w Dagenham miał miejsce kilkutygodniowy strajk szwaczek, wytwarzających pokrycia foteli samochodowych, które sprzeciwiły się przekwalifikowaniu ich zawodu do niższej kategorii płacowej. Ich pensja miała być przy tym o 15% niższa niż przeciętna płaca mężczyzn, wykonujących zawody zaliczone do tej samej kategorii. Strajk doprowadził do uchwalenia przez parlament brytyjski w 1970 roku Equal Pay Act, który zobowiązywał pracodawców do wypłacania jednakowych pensji osobom wykonującym „tę samą lub zasadniczo podobną” pracę niezależnie od płci[20].
- Ford Anglia E494A (1952)
- Ford Thames E83W (1953)
- Ford Consul Mk I (1956)
- Ford Anglia 105E (1960)
- Ford Cortina Mk I (1964–1966)
Ford of Europe
W latach 60. XX wieku Ford posiadał filie w piętnastu krajach Europy. Dwie spośród nich, Ford of Britain i niemieckie Ford-Werke , niezależnie od siebie prowadziły produkcję samodzielnie opracowanych modeli samochodów, jak i podzespołów do nich; posiadały osobne działy marketingu, sprzedaży i finansów[10]. Na niektórych rynkach modele obu oddziałów ze sobą konkurowały[12]. Z tego względu Henry Ford II podjął starania na rzecz konsolidacji działalności przedsiębiorstwa na terenie Europy, mając na celu redukcję powielania tych samych działań i wykorzystanie tzw. korzyści skali[10]. Pierwszym przedsięwzięciem podjętym wspólnie przez brytyjski i niemiecki oddział Forda był projekt dostawczego modelu Transit. Zaprezentowany w 1965 roku, był to najlepiej sprzedający się samochód dostawczy na wielu rynkach europejskich; na przestrzeni kilkudziesięciu lat jego sukces powtórzyły kolejne generacje tego modelu[12].
W 1967 roku utworzony został europejski dział koncernu – Ford of Europe , mający koordynować działania poszczególnych oddziałów lokalnych[10]. Jego siedziba ulokowana została w Warley, w Anglii[6]. Na przestrzeni kolejnych lat linia modelowa oferowana przez Forda na terenie Niemiec i Wielkiej Brytanii, jak i reszty Europy, uległa stopniowemu ujednoliceniu[5]. Kolejne modele opracowywane były we współpracy między brytyjskimi zespołami inżynierów i projektantów w Dunton (Laindon) a niemieckimi w Merkenich (Kolonia). W celu ułatwienia komunikacji pomiędzy obiema placówkami Ford uruchomił własną linię lotniczą. W późniejszych latach wspólne konferencje odbywały się przy użyciu wideotelefonii[12]. W latach 1968–1977 do sprzedaży trafiły kolejno modele Escort, Capri, Consul/Granada i Fiesta[10]. Po 1980 roku oferta modelowa Forda w obu krajach była zasadniczo identyczna[5].
W momencie utworzenia działu europejskiego w 1967 roku, Ford produkował w Wielkiej Brytanii 600 tysięcy samochodów rocznie, a na terenie Niemiec – 375 tysięcy; montaż odbywał się także w kilku innych krajach Europy[10]. Przez kilka kolejnych dekad, począwszy od lat 70. produkcja samochodów na terenie Wielkiej Brytanii uległa ograniczeniu, podejmowana była w innych częściach Europy[5]. W 1999 roku siedziba Ford of Europe przeniesiona została z Warley do Kolonii[6]. W 2002 roku zakłady w Dagenham opuścił ostatni samochód osobowy marki Ford (Fiesta) wyprodukowany na terenie Wielkiej Brytanii[21]. Fabryka Forda w Halewood kontynuowała produkcję samochodów osobowych marek Jaguar i Land Rover (wówczas należących do Ford Motor Company) do jej sprzedaży w 2008 roku, wraz z obiema markami, koncernowi Tata Motors[22]. Produkcja samochodów dostawczych (Transit) prowadzona była w zakładzie w Southampton do 2013 roku[23]. Na przestrzeni lat w fabrykach Forda w Wielkiej Brytanii wyprodukowanych zostało ponad 18 mln pojazdów[5], z czego około 11 mln w zakładach w Dagenham[11].
W 1986 roku Ford of Britain i Iveco zawiązały spółkę typu joint venture Iveco Ford Truck Ltd., która przejęła dział Forda odpowiedzialny za produkcję samochodów ciężarowych (modelu Cargo )[8]. Ford, będący udziałowcem mniejszościowym, sprzedał ostatnie udziały w spółce w 2003 roku[24]. W 1991 roku Ford zaprzestał także produkcji ciągników rolniczych, sprzedając dział ich produkcji Fiatowi[9].
Liczba pracowników Forda w Wielkiej Brytanii zmalała z 28 tysięcy w 1999 roku[6] do 15 tysięcy w 2011 roku[1] i 7 tysięcy w 2021 roku[11]. Obecnie[b] Ford prowadzi na terenie Wielkiej Brytanii produkcję silników wysokoprężnych w Dagenham[25] oraz skrzyń biegów w Halewood[26]. Według planów przedstawionych przez Forda w 2021 roku zakład w Halewood ma w 2024 roku podjąć produkcję elektrycznych jednostek napędowych do samochodów osobowych i dostawczych[27][28]. W Dunton prowadzona jest działalność badawczo-rozwojowa związana z układem przeniesienia napędu. Tam też znajduje się siedziba brytyjskiego oddziału Forda (przeniesiona z Warley w 2019 roku[29]), w tym ogólnokrajowego działu sprzedaży, a także siedziba ogólnoeuropejskich działów pojazdów dostawczych oraz usług finansowych (Ford Credit Europe)[11].
W latach 1977–2020 Ford był najlepiej sprzedającą się marką samochodów osobowych w Wielkiej Brytanii[30], z udziałem w rynku na poziomie 33% w 1981 roku[31], 21,1% w 1995 roku, 17,7% w 1999 roku[6]. W 2021 roku udział Forda w rynku spadł do 7%, a pozycję lidera zajął Volkswagen[31]. W rankingu najlepiej sprzedających się modeli, różne modele Forda – Cortina, Escort, Focus i Fiesta, zajmowały pierwsze miejsce nieprzerwanie od 1972 do 2020 roku (w 2021 roku pierwszą pozycję zajął Vauxhall Corsa)[32]. Na brytyjskim rynku samochodów dostawczych Ford pozostaje liderem sprzedaży nieprzerwanie od 1966 roku[b], za sprawą modeli Transit i Transit Custom[11][33]. W 2021 roku Wielka Brytania była trzecim pod względem wielkości sprzedaży rynkiem dla koncernu Ford (po Stanach Zjednoczonych i Chinach)[34].
- Ford Transit Mk I (1966)
- Ford Granada Mk I (1972–1976)
- Ford Escort Mk III (1985)
- Ford Fiesta Mk IV (2001), ostatni osobowy model Forda produkcji brytyjskiej
- Ford Transit Mk V (2013), ostatni model Forda produkcji brytyjskiej
Modele pojazdów







Poniżej wyszczególnione są modele pojazdów produkowane przez Ford of Britain na terenie Wielkiej Brytanii. W nawiasach lata produkcji i liczba wyprodukowanych egzemplarzy.
Samochody osobowe[35]
- Model T (1911–1927, 300 000)[36]
- Model A/AF (1928–1933[37], 14 515)
- Model B/BF (1932–1935, 8784)
- Model Y (1932–1937, 157 668)
- Model C/CX (1935–1937, 96 553)
- 7W (1937–1938, 41 665)
- 7Y (1938–1939, 65 098)
- V8:
- V8 Pilot (1947–1951, 22 155)
- Prefect:
- E93A (1938–1949, 158 007)
- E493A (1949–1953, 192 229)
- 100E (1952–1959, 100 554)
- 107E (1959–1961, 38 154)
- Anglia:
- E04A (1939–1948, 55 807)
- E494A (1948–1953, 108 778)
- 100E (1953–1959, 345 841)
- 105E (1959–1967, 1 004 737)
- Super 123E (1962–1967, 79 223)
- Popular:
- 103E (1953–1959, 155 340)
- 100E (1959–1962, 126 115)
- Squire (1955–1959[38], 17 812)
- Escort (5 202 412 łącznie we wszystkich wersjach)[39]:
- Consul:
- Consul Classic (1961–1963, 111 225)
- Consul Capri (1961–1964, 18 716)
- Zephyr:
- Mk I (EOTTA) (1951–1956, 148 629)
- Mk II (206E) (1956–1962, 294 506 wraz z modelem Zodiac Mk II)
- Mk III (211E, 213E) (1962–1966, 214 190)
- Mk IV (1966–1972, 102 417)
- Zodiac:
- Mk I (EOTTA) (1954–1956, 22 634)
- Mk II (206E) (1956–1962)
- Mk III (213E) (1962–1966, 77 709)
- Mk IV (1966–1972, 46 846 wraz z modelem Executive)
- Executive (1966–1972)
- Cortina:
- Mk I (1962–1966, 933 143)
- Mk II (1966–1970, 1 010 580)
- Mk III (1969–1976, 1 126 559)
- Mk IV (1976–1979, 1 131 850 wraz z modelem Mk V)
- Mk V (1979–1982)
- Corsair (1963–1970, 331 095[43])
- GT40 (1966?, 31)[44]
- Capri:
- Granada:
- Mk I (1972–1976, 123 368 wraz z modelem Consul Mk III[40])
- GT70 (1970–1972, 6)[45][46]
- Sierra (1982–1993)[40]
- Orion:
- RS200 (1984–1986, 146)[50]
- Fiesta:
Samochody dostawcze
Samochody ciężarowe
Podwozia autobusowe
- R-Series (1964–1986)[55]
Ciągniki rolnicze
W latach 1933–1991 Ford produkował na terenie Wielkiej Brytanii ciągniki rolnicze pod markami Fordson , Ford i New Holland (prawa do tej ostatniej nabył w 1986 roku)[13][57][9].
Placówki przedsiębiorstwa


Obecne[b]
- Laindon (Dunton) – siedziba przedsiębiorstwa, dział marketingu i sprzedaży (od 2019)[58], zakład badawczo-rozwojowy otwarty w 1967[59]
- Dagenham – zakład produkcyjny silników spalinowych[25], otwarty w 1931, do 2002 produkcja samochodów osobowych[60]
- Halewood – zakład produkcyjny skrzyń biegów[26], otwarty w 1963, do 2008 także osobny zakład produkcji samochodów osobowych[61][22]
- Londyn – biuro badawczo-rozwojowe, otwarte 2017[62][63]
- Daventry – centrum dystrybucyjne części samochodowych, otwarte w 1968[64]
Dawne
- Fabryki pojazdów
- Aveley – produkcja samochodów wyczynowych, 1970–1975[65]
- Basildon – produkcja ciągników rolniczych, 1965–1991[9]
- Manchester (Trafford Park) – produkcja samochodów osobowych i ciężarowych, 1911–1931[66]
- Slough (Langley) – produkcja samochodów dostawczych i ciężarowych, 1949–1986[18][67]
- Southampton (Swaythling) – produkcja samochodów dostawczych, 1953–2013[23][19]
- Fabryki podzespołów
W kulturze

Samochody Forda odgrywały znaczące role w licznych brytyjskich serialach telewizyjnych, zwłaszcza policyjnych i kryminalnych, m.in. Z-Cars z lat 60. (Zephyr), The Sweeney z lat 70. (Cortina, Granada) i The Professionals z przełomu lat 70. i 80. XX wieku (Capri)[74]. Ford Transit cieszył się dużą popularnością wśród zespołów rockowych na trasach koncertowych, jak i grup przestępczych, zarówno w świecie rzeczywistym, jak i filmowym[75][76]. Na Wyspach Brytyjskich model ten jest szeroko kojarzony ze stereotypem „faceta w białym vanie” (white van man) – kierowcy, często wykonującego zawód hydraulika, budowlańca lub podobny, poruszającego się po drogach w sposób nieostrożny, bez zważania na innych uczestników ruchu[74][75]. Latający Ford Anglia stanowi istotny element fabuły w książce i filmie Harry Potter i Komnata Tajemnic[77].
Uwagi
- Moc silnika dla celów podatkowych wyliczana była wówczas na podstawie średnicy i liczby cylindrów; była więc mocno skorelowana z pojemnością silnika.
- Stan na 2022 rok.
- Po 1986 roku produkcja kontynuowana przez spółkę Iveco Ford.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.