Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie

Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie, później Gimnazjum pod wezwaniem św. Wojciecha w Warszawie – nieistniejąca szkoła w Warszawie.

Wojciech Górski – założyciel szkoły

Nauczyciele i uczniowie szkoły, 1907

Żołnierze Batalionu Kilińskiego przy budynku szkoły podczas powstania warszawskiego 1944

Popiersie Wojciecha Górskiego

Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie
Gimnazjum pod wezwaniem św. Wojciecha w Warszawie

Gimnazjum / Liceum
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ulica Daniłowiczowska → ulica Hortensji 2 (do 1937), ulica Wojciecha Górskiego → ulica Smolna
Data założenia	27 sierpnia 1883
Patron	Święty Wojciech
Położenie na mapie Warszawy Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie Gimnazjum pod wezwaniem św. Wojciecha w Warszawie
Położenie na mapie Polski Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie Gimnazjum pod wezwaniem św. Wojciecha w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie Gimnazjum pod wezwaniem św. Wojciecha w Warszawie
52°14′02,6844″N 21°01′01,7260″E

Historia

Prekursorem szkoły była placówka założona w czasie zaboru rosyjskiego. Pierwotnie, po otrzymaniu zgody władz rosyjskich, pedagog Wojciech Górski otworzył 27 sierpnia 1877 roku 4-klasową Szkołę Realną, umieszczoną przy ulicy Daniłowiczowskiej, gdzie działała przez sześć kolejnych lat^[1]. W 1883 szkoła została przeniesiona do budynku przy ulicy Hortensji 2 na tyłach Nowego Światu^[2]. Gmach, którego autorami byli Artur Göbel i Józef Pius Dziekoński, otrzymał trzy piętra i był wzniesiony przy zastosowaniu dużej ilości elementów odlanych z żeliwa, nowego i modnego wówczas materiału. Od 1903 placówka działała jako szkoła realna, od 1905 jako ośmioklasowe gimnazjum filologiczne z językiem polskim jako wykładowym^[3]. Do końca okresu zaborów do szkoły trafiali m.in. polscy uczniowie, którzy byli wydalani z innych szkół. Przed 1914 szkoła nosiła nazwę Gimnazjum Męskie Prywatne pod wezwaniem św. Wojciecha^[4].

W 1913 powstało Towarzystwo Byłych Wychowanków Gimnazjum pod Wezwaniem św. Wojciecha, dawniej Szkoły Wojciecha Górskiego^[5]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości na początku istnienia II Rzeczypospolitej od 1921 szkoła funkcjonowała jako Gimnazjum męskie pod wezwaniem Świętego Wojciecha założone w roku 1877 przez Wojciecha Górskiego.

U zarania II Rzeczypospolitej gimnazjum funkcjonowało w odmienny sposób od przyjętego przez Ministerstwo Oświaty (z racji doświadczenia dyr. W. Górski prowadził szkołę według własnego zamysłu); nauka w szkole trwała łącznie 10 lat, w tym 6 lat szkoły propedeutycznej (2 klasy nauki wstępnej i 4 gimnazjalnej) i 4 lata właściwego gimnazjum^[4]. Ponadto byli wychowankowie utworzyli Fundację Wojciecha i Anieli małż. Górskich^[6], która utrzymywała pieczę nad szkołą Fundacja Wojciecha i Anieli Górskich. W latach 30. popiersie Wojciecha Górskiego wykonał Władysław Szyndler, absolwent szkoły. Hymnem szkoły była Bogurodzica^[7]. W latach 30. prefektem szkoły był Mieczysław Węglewicz^[8]. Pod koniec lat 30. szkoła działała jako Liceum, Gimnazjum i Szkoła Powszechna pod wezwaniem św. Wojciecha w Warszawie; w 1937 dyrektorem liceum i gimnazjum był Stanisław Bogdanowicz, a kierownikiem szkoły powszechnej był Stefan Nowiński^[9]. W dniach 16–17 października 1937 odbyły się obchody jubileuszu 60-lecia Gimnazjum i 25-lecia Towarzystwa b. Wychowanków^[10].

W związku z tym, że wśród uczniów największą popularność zyskały poglądy narodowe, w gimnazjum funkcjonowało nieformalne koło ONR ABC^[11].

W szkole działała 25 Warszawska Drużyna Harcerska (na początku XX wieku działali w niej m.in. Roman Umiastowski^[12] i Władysław Ludwig).

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej w szkole było prowadzone tajne nauczanie (w tym czasie przeprowadzono w niej największą liczbę egzaminów maturalnych w stolicy). W trakcie powstania warszawskiego w 1944 został zburzony gmach szkoły.

Po zakończeniu wojny została wznowiona działalność szkoły, która funkcjonowała przy ulicy Smolnej 30. W 1950 placówka została zlikwidowana. Zachowane od zniszczenia popiersie W. Górskiego na przełomie lat 40. i 50. znajdowało się w budynku szkoły przy ulicy Smolnej, zaś w 1957 zostało ustawione w miejscu istnienia budynku szkoły, na rogu obecnych ulicy Wojciecha Górskiego i Juliana Tuwima.

Nauczyciele

• Jan Jaczynowski, nauczyciel geografii
• Aleksander Ligaszewski, nauczyciel prac ręcznych
• Jadwiga Markowska, nauczycielka języka francuskiego
• Juliusz Rudnicki, nauczyciel matematyki
• Tadeusz Sivert, nauczyciel języka polskiego i francuskiego
• Ksawery Sporzyński, nauczyciel fizyki i chemii
• Zygmunt Straszewicz, nauczyciel matematyki (1887–1889)

Absolwenci i uczniowie

Osoby podane w kolejności alfabetycznej. W nawiasach podano datę ukończenia gimnazjum z egzaminem dojrzałości bądź informację o tymczasowej nauce.

• Wiktor Alter, działacz socjalistyczny
• Wacław Berent, powieściopisarz i tłumacz
• Adam Borkiewicz, oficer Wojska Polskiego, historyk wojskowości (1914)
• Mariusz Buhardt, oficer Wojska Polskiego (1912)
• Zdzisław Celarski, inżynier architekt, porucznik (1917)
• Edward Chudzyński, podporucznik, dramatopisarz, autor tekstów piosenek i słuchowisk, krytyk literacki i teatralny, poeta (1939)
• Jacek Czajewski, jachtowy kapitan żeglugi wielkiej, publicysta i działacz żeglarski, prof. ndzw. na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej
• Jan Czekanowski, antropolog, etnograf, statystyk i językoznawca
• Kazimierz Domosławski, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej (1911)
• Stanisław Dubois, działacz PPS, OM TUR, publicysta
• Oskar Farenholc, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej, porucznik artylerii, cichociemny (1937)
• Stefan Flukowski, pisarz i poeta
• Stanisław Garlicki, matematyk i chemik, profesor Politechniki Warszawskiej
• Henryk Julian Gay, architekt
• Wacław Gąsiorowski, powieściopisarz, dziennikarz i publicysta^[13]
• Jan Glinka, działacz społeczny, archiwista (1910)
• Juliusz Głodek, geolog, pamiętnikarz
• Antoni Szczęsny Godlewski, żołnierz powstania warszawskiego
• Jan Gorazdowski, pułkownik piechoty Wojska Polskiego (1914)
• Konrad Górski, historyk i teoretyk literatury (1913)
• Żelisław Grotowski, historyk przemysłu, ekonomista, nauczyciel (1898)
• Zbigniew Grubowski, harcerz, żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, powstaniec warszawski
• Antoni Grzybowski, żołnierz Wojska Polskiego, powstaniec warszawski
• Ryszard Gużewski, porucznik kawalerii Wojska Polskiego, zamordowany w Katyniu (1931)
• Jerzy Emir-Hassan, oficer Wojska Polskiego służby stałej, pułkownik piechoty, cichociemny (1924)
• Władysław Heinrich, historyk filozofii i psycholog (1888)
• Edward Kalinowski, oficer
• Tadeusz Kałasa, rzemieślnik, poseł na Sejm PRL
• Mieczysław Karłowicz, kompozytor i dyrygent^[13]
• Stanisław Kasznica, oficer Wojska Polskiego, ostatni Komendant Główny Narodowych Sił Zbrojnych
• Tadeusz Katelbach, polityk, dziennikarz, publicysta, senator II Rzeczypospolitej
• Mirosław Kernbaum, fizyk, autor pionierskich prac na temat radiolizy wody.
• Jerzy Kiwerski, lekarz, ortopeda, traumatolog, specjalista w dziedzinie rehabilitacji, profesor zwyczajny
• Wacław Komarnicki, prawnik, minister sprawiedliwości w Rządzie RP na uchodźstwie, poseł na Sejm (1909)
• Marceli Kończyński, oficer
• Władysław Konopczyński,
• Zygmunt Krotkiewski, polski metalurg
• Karol Kryński, malarz awangardowy, żołnierz
• Stanisław Lorentz, historyk sztuki, muzeolog, poseł na Sejm PRL
• Tadeusz Lutoborski, ekonomista, prezes Warszawskiej Rodziny Katyńskiej (tajne nauczanie)
• Stanisław Łoza, podpułkownik Wojska Polskiego, historyk sztuki, bibliograf
• Jan Adam Maklakiewicz, kompozytor, dyrygent, pedagog i krytyk muzyczny
• Edward Materski, biskup rzymskokatolicki (1940)
• Stefan Ołdak, lekkoatleta, olimpijczyk, inżynier, specjalista budowy dróg (1915)
• Jerzy Orda, historyk kultury, archiwista, działacz społeczny (1923)
• Jerzy Paciorkowski, prawnik, minister pracy i opieki społecznej (1912)
• Julian Piasecki, inżynier, I wiceminister komunikacji, major dyplomowany saperów Wojska Polskiego (1913)
• Marian Brunon Piasecki, geodeta, współtwórca fotogrametrii lotniczej w Polsce (1923)
• Witold Podgórski, lekarz weterynarii
• Eugeniusz Poreda, aktor, reżyser, scenograf i dyrektor teatrów
• Leszek Prorok, pisarz, eseista, dramaturg
• Kazimierz Prószyński, przedsiębiorca, operator filmowy, reżyser, inżynier oraz wynalazca
• Ryszard Przelaskowski, historyk, archiwista, bibliotekarz (1921)
• Feliks Rybicki, kompozytor, dyrygent i pedagog (1916)
• Tadeusz Sivert, historyk teatru (1925)
• Czesław Skotnicki, hydrotechnik, profesor melioracji, rektor Politechniki Warszawskiej (1891)
• Jan Mieczysław Sokołowski, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego (1914)
• Oskar Sosnowski, architekt i konserwator zabytków^[13]
• Stanisław Sośnicki, lekkoatleta, olimpijczyk, kapitan saperów Wojska Polskiego, urzędnik konsularny, dyplomata (1915)
• Janusz Strachocki, aktor i reżyser teatralny (1911)
• Jerzy Szwajcer, karykaturzysta, rysownik, dziennikarz^[13]
• Stanisław Świętochowski, lekkoatleta, olimpijczyk, dyplomata (1917)
• Przemysław Trojan, biolog (tajne nauczanie)
• Stefan Wiechecki, prozaik, satyryk, publicysta i dziennikarz (1916)
• Stefan Wyszyński, prymas Polski (nauka w latach 1912–1915)
• Stanisław Zagrodzki, specjalista w dziedzinie cukrownictwa
• Andrzej Zawadowski, podharcmistrz, żołnierz Armii Krajowej
• Tadeusz Zieliński, oficer Wojska Polskiego i Narodowych Sił Zbrojnych

Upamiętnienie

• W 1982 r. została wydana publikacja pt. Wojciech Górski i jego szkoła (praca zbiorowa Jana Lasockiego i Jana Majdeckiego).
• Kontynuację tradycji gimnazjum podjęło LX Liceum Ogólnokształcące im. Wojciecha Górskiego w Warszawie, założone w 1982 r^[14], później przekształcone w Zespół Szkół nr 49 – Gimnazjum nr 74 im. Wojciecha Górskiego i LX Liceum Ogólnokształcące im. Wojciecha Górskiego, mieszczące się przy ulicy Lwa Tołstoja 2 w Warszawie^[15].
• W 1989 r. zostało założone Towarzystwo Byłych Wychowańców Gimnazjum Pod Wezwaniem św. Wojciecha dawniej Szkoły Wojciecha Górskiego^[16].
• Zespół Szkół, Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Wojciecha Górskiego w Pamiątce (Tarczyn).