Wiktor Alter

Wiktor Alter, jid. וויקטאָר אַלטער (ur. 20 grudnia 1890 w Mławie, zm. 17 lutego 1943 w Kujbyszewie) – polsko-żydowski działacz socjalistyczny związany z partią Bund, publicysta. Członek egzekutywy II Międzynarodówki.

Wiktor Alter

וויקטאָר אַלטער

Data i miejsce urodzenia	20 grudnia 1890 Mława, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	17 lutego 1943 Kujbyszew, RFSRR, ZSRR
Zawód, zajęcie	inżynier, polityk

Symboliczny grób Wiktora Altera i Henryka Ehrlicha na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Życiorys

Urodził się 20 grudnia 1890 w Mławie, w rodzinie Izraela i Symy z Hornów^[1]. Po śmierci ojca rodzina przeprowadziła się do Warszawy. Brał udział w strajku szkolnym w 1905 w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W 1905 wstąpił do Bundu.

Wyjechał do Belgii. Po studiach na Uniwersytecie Gandawskim, gdzie uzyskał dyplom inżyniera mechanika, oraz Liège, powrócił w 1912 do Warszawy. W kwietniu 1913 został aresztowany, przez władze rosyjskie, za działalność w Bundzie i zesłany na Syberię. Po ucieczce udał się do Wielkiej Brytanii^[2], gdzie wstąpił do Partii Pracy. W czasie I wojny światowej uczestniczył w kampanii na rzecz odmowy służby wojskowej. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu przeniósł się do Rosji. Po przewrocie bolszewickim (rewolucji październikowej) został w grudniu 1917 członkiem Komitetu Centralnego Bundu. W lipcu 1918 brał udział w Konferencji Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Został aresztowany przez Czeka, lecz został zwolniony i wyjechał do Warszawy. Na forum Warszawskiej Rady Delegatów Robotniczych sprzeciwiał się wojnie z Rosją Sowiecką i domagał się poparcia strajku w fabrykach wojskowych.

Działał w kierownictwie polskiego Bundu. W okresie międzywojennym był czołowym działaczem lewego skrzydła Bundu. Początkowo opowiadał się przeciwko przystąpieniu Bundu do Kominternu. Od 1934 był zwolennikiem współpracy z Komunistyczną Partią Polski. Był członkiem kilku Rad Miejskich Warszawy, zaś w latach 1927–1936 był ławnikiem Magistratu. Był współredaktorem i publicystą „Fołks-Cajtung”.

Po agresji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 znalazł się na terytorium okupacji sowieckiej. Został aresztowany przez NKWD w Kowlu 26 września 1939 i był tam przetrzymywany, następnie 22 listopada został przeniesiony do więzienia w Łucku, skąd 9 grudnia przewieziono go do więzienia śledczego NKWD na Butyrkach^[3]. 20 lipca 1941 został skazany na karę śmierci przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR. Wyrok został zmieniony uchwałą Plenum Sądu Najwyższego ZSRR z 22 lipca 1941 na 10 lat więzienia^[4]. Alter został uwolniony 13 września 1941 na mocy amnestii po zawarciu układu Sikorski-Majski, dzień wcześniej uwolniono Henryka Ehrlicha. Zaczął organizować Międzynarodowy Żydowski Komitet Antyfaszystowski. W tym czasie nawiązał współpracę ze Stanisławem Kotem, ambasadorem Polski w ZSRR. Sprzeciwiał się tworzeniu odrębnych żydowskich oddziałów w ramach armii Andersa. 4 grudnia 1941 ponownie aresztowany przez NKWD^[4]. Bez wszczęcia sprawy karnej rozstrzelany w więzieniu w Kujbyszewie 17 lutego 1943^[4][3].

W lutym 1943 władze ZSRR, wkrótce po zakończeniu bitwy o Stalingrad ostatecznie poinformowały o straceniu Wiktora Altera „za szpiegostwo na rzecz Hitlera”. Został pośmiertnie zrehabilitowany przez przez Prokuraturę ZSRR 13 listopada 1990^[4]. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie^[5], odsłonięty 17 kwietnia 1988.

W 1951, w okresie stalinizmu w PRL jego prace Człowiek w społeczeństwie oraz Socjalizm walczący zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą^[6].

Publikacje

Wiktor Alter wydał kilka książek, w tym:

• 1937: Antysemityzm gospodarczy w świetle cyfr^[7]
• 1935: „Jedność” i „Plan”
• 1934: Gdy socjaliści dojdą do władzy...!^[8]
• 1926: Socjalizm walczący

Opublikował także liczne artykuły w prasie socjalistycznej.