Granne

Integralne części wsi Granne^[6]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0403092	Nowe Granne	kolonia
0403086	Zakościele	część wsi

Historia miejscowości

Wieś położona nad Bugiem, powstała w XI – XII w. Dzięki istniejącemu tu brodowi była to ważna osada przy istniejącej od średniowiecza do XIX wieku przeprawie przez rzekę Bug na trakcie z Mazowsza przez Grodno na Litwę. Po zniszczeniu pierwotnego osadnictwa miejsce ponownie zasiedlono w połowie XV wieku.

Wieś Granne została założona „na surowym korzeniu” w 1453 r. przez dziedzica pobliskiego Krzemienia, Michała Wesztortowicza (zm. 1473), łowczego wielkiego litewskiego. W 1491 r. wdowa po Michale, Katarzyna, wraz z synem Janem (również łowczym wielkim litewskim) ufundowała pierwszy kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela, który bogato uposażyła. Po Wesztortowiczach Granne i Krzemień przeszło w ręce ich spadkobierców po córce Michała - Opranii, żonie marszałka hospodarskiego Jakuba Niemirowicza zwanego Szczytem. Do poł. XVI wieku Granne pozostawało w posiadaniu Niemirowiczów-Szczyttów, a marszałek hospodarski Mikołaj Niemirowicz-Szczytt (zm. przed 1535) dwukrotnie łożył na rozbudowę i uposażenie kościoła w Grannem^[8].

Pod koniec I poł. XVI w. po śmierci Mikołaja Niemirowicza-Szczytta jego synowie zaczęli wyprzedawać krewnym swoje działy w ziemi drohickiej. Właścicielami Grannego byli w XVI-XVII w. m.in. Irzykowiczowie (po Jadwidze Niemirowiczównie żonie Jerzego Olechnowicza), Iliniczowie (po Elżbiecie Niemirowiczównie żonie Mikołaja Ilinicza), Raczkowie (po Annie Niemirowiczównie zonie Pawła Raczko), a następnie Kosińscy (po Annie Irzykowiczównie żonie Adama Kosińskiego) i Lisieccy (po Mariannie Irzykowiczównie żonie Jana Franciszka Lisieckiego)^[9]. W XVIII w. Granne przeszło do Ossolińskich.

W 1770 r. we wsi Zerczycach pod Grannem doszło do bitwy między oddziałami konfederacji barskiej dowodzonymi przez pułkownika Dzwonkowskiego h. Przegonia, z wojskami Branickiego. Pułkownik Dzwonkowski legł w bitwie wraz z 40 konfederatami z oddziału, drugie tyle było ranionych i wziętych na Syberię. Oddział konfederatów liczył 170 osób.

24 lipca 1792 roku pod Grannem i leżącym na przeciwległym brzegu Bugu Krzemieniem doszło do ostatniej bitwy wojsk polsko-litewskich w wojnie w obronie Konstytucji 3 Maja. Pod Grannem walczyły wtedy po stronie polskiej dwa oddziały 10 Regimentu Koronnego (Działyńczycy) oraz 200 kawalerzystów. Na cmentarzu w potyczce zginęło wtedy 50 polskich żołnierzy (więcej w Bitwa pod Krzemieniem). Do XIX wieku znajdowała się tu stacja pocztowa na trasie z Warszawy do Grodna.

W 1830 przemaszerował tędy generał Dybicz ze swoim korpusem^[10].

Kolejni znani właściciele
- Michał Wesztortowicz, łowczy wielki litewski (do 1473)
- Wesztortowiczowie - Katarzyna, wdowa po Michale, i ich syn Jan, wielki łowczy litewski, (1491)
- Jakub Niemirowicz- Szczyt (Jakub Szczyt), marszałek hospodarski i jego zona Oprania, córka Michała Wesztortowicza
- do ok. poł XVI w.- Niemirowiczowie-Szczyttowie, Mikołaj Niemirowicz-Szczyt (Mikołaj Szczytt), marszałek hospodarski
- XVI-XVII - Irzykowiczowie, Iliniczowie, Raczkowie, Gałązkowscy, Czosnowscy, Kosińscy
- około 1684 - Jan Franciszek Lisiecki, miecznik podlaski
- około 1700 - Kazimierz Krasnodębski, sędzia drohicki
- XVIII – XIX – w posiadaniu rodu Ossolińskich
- w XX w. własność Potockich z Rudki^[11].

Do roku 1850 była tu komora celna. W 1877 zamontowano na Bugu wodomierz, zwany dawniej rejką. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, iż pod koniec XIX w. Granne jest własnością Pieńkowskich.

W wieku XIX w powiecie bielskim. We wsi 16 chat, 300 mieszkańców i 2 karczmy^[10].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 354 osoby, wśród których 340 było wyznania rzymskokatolickiego, a 14 mojżeszowego. Wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Było tu 52 budynki mieszkalne^[12].

Historia kościoła

Parafia pod wezwaniem Wniebowzięcia N.P. Marii i św. Jana Chrzciciela erygowana przy kościele wzniesionym w 1491 r. kosztem Katarzyny Miszkowiczowej Wesztortowiczowej, wdowie po Michale, i ich syna Jana

Marszałek hospodarski Mikołaj Niemirowicz-Szczytt (Mikołaj Szczytt) (syn Jakuba Niemirowicza Szczyta i Oprani Miszkowiczówny Wesztortowicz) wraz z synem Stanisławem w 1520 r. ufundował altarię pw. św. Mikołaja przy kościele. Natomiast w 1531 Mikołaj wraz z innymi członkami rodziny (Wacławem Kostewiczem, Pawłem Raczko, Jerzym Olechnowiczem oraz Elżbietą i Mikołajem Iliniczami) powiększył w nim uposażenie^[8].

Kolejny drewniany kościół wystawiony w 1684 r. staraniem księdza Krzysztofa Klepackiego i Franciszka Lisieckiego.

Aleksander Ossoliński, miecznik litewski ufundował w 1784 następny drewniany kościół, zamknięty w 1886 i rozebrany w 1892 w ramach represji za udzielenie pomocy unitom. W II połowie XIX w. parafia dekanatu bielskiego, liczyła 1013 wiernych. Po odzyskaniu niepodległości, w roku 1927 reaktywowano parafię i wybudowano nowy, drewniany kościół.

Obecny, murowany zbudowano w latach 1948–1962, według projektu Stanisława Bukowskiego. Inicjatorem budowy był ks. Tomasz Miłkowski, ówczesny proboszcz. Świątynię konsekrował 11 sierpnia 1973 r. ks. bp Władysław Jędruszuk^[13].

Parafia pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela należy do dekanatu ciechanowieckiego w diecezji drohiczyńskiej^[11] ^[14].

Części wsi

Historia

Historia miejscowości

Historia kościoła

Obiekty zabytkowe

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on