Hawajka czubata

Hawajka czubata^[4] (Palmeria dolei, haw. ‘Ākohekohe^[5]) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Endemit Hawajów. Gatunek krytycznie zagrożony.

Hawajka czubata

Palmeria dolei[1]
(S.B. Wilson, 1891)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Drepanidini
Rodzaj	Palmeria Rothschild, 1893
Gatunek	hawajka czubata
Synonimy
Himatione dolei S.B. Wilson, 1891[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
krytycznie zagrożony
Zasięg występowania
nadal występuje      wymarł

Taksonomia

Hawajki czubate na XIX-wiecznym rysunku

Jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Palmeria^[4][6]. Nie wyróżnia się podgatunków^[4][6].

Występowanie

Hawajka czubata występuje endemicznie na hawajskiej wyspie Maui, obecnie jedynie w jej wschodniej części – na północno-wschodnich zboczach wulkanu Haleakalā. Na sąsiedniej Molokaʻi wyginęła – ostatnie potwierdzone stwierdzenie miało tam miejsce w 1907 roku^[3][7].

Morfologia

Długość ciała do 18 cm^[8].

Między oczami znajduje się gęsty czubek^[8][9]. Nad okiem płowa plamka, natomiast na karku pomarańczowa półobroża^[8]. Ciemne upierzenie, jaśniejsze u młodych osobników^[8][9]. Niebieskie policzki oraz niektóre cętki (niekiedy występują także brązowe)^[8]. Czarny, wachlarzowaty ogon z białymi plamkami i szarym spodem^[8]. Brak dymorfizmu płciowego^[8]. Skrzydła brązowe z niebieskimi cętkami i przepasaniem^[8].

Ekologia i zachowanie

Zasiedla mgliste, górskie lasy bogate w drzewa ohia z gatunku Metrosideros polymorpha^[3][8]. Występuje w przedziale wysokości 1100–2300 m n.p.m., ale zazwyczaj 1500–2100 m n.p.m.^[3][7] Ptak trudny do zauważenia ze względu na ciemne ubarwienie i częste mgły w lasach górskich^[8][9].

Jest to gatunek wszystkożerny; odżywia się nektarem kwiatów i bezkręgowcami^[8] (a zwłaszcza gąsienicami^[7]). Kiedy znajdzie dowolny kwiat na drzewie, zaczyna odstraszać inne ptaki swym śpiewem, złożonym z gwizdów, bulgotów i skrzeków^[9]. Ptak bardzo hałaśliwy i ruchliwy^[8][9].

Mało wiadomo o rozrodzie hawajki czubatej; para tworzy w koronach drzew gniazdo w kształcie czarki, zrobione z materiału roślinnego^[8]. Samica składa 2 białe jaja z brązowymi plamkami^[8].

Status, zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2004 roku uznaje hawajkę czubatą za gatunek krytycznie zagrożony (CR – critically endangered); wcześniej, od 1994 roku klasyfikowano ją jako gatunek narażony (VU – vulnerable). W 1980 roku liczebność populacji szacowano na około 3750 osobników, w 2017 na około 1768 osobników. Trend liczebności uznaje się za spadkowy. Hawajka ta występuje na skrajnie małym obszarze – około 70 km². W przeszłości spadki liczebności tego gatunku powodowało głównie niszczenie i modyfikacja jego siedlisk, a także szybkie rozprzestrzenianie się na niżej położonych obszarach komarów przenoszących groźne choroby. Ponadto na wyspy zostały introdukowane jelenie i świnie, wpływające na hawajskie środowisko. Do innych zagrożeń dla gatunku należy drapieżnictwo introdukowanych kotów, szczurów, płomykówek, prawdopodobnie także mangust złocistych, a ponadto zmiany klimatu^[3][7].

W celu ochrony gatunku podejmuje się takie działania jak budowa ogrodzeń na wysokości około 1070 m n.p.m., usuwanie zdziczałych zwierząt kopytnych, obrączkowanie ptaków itp. Podjęto też z powodzeniem próby rozmnażania tych ptaków w niewoli^[3][7].