Heloderma

Heloderma – rodzaj jaszczurek z rodziny helodermowatych (Helodermatidae), obejmujący jedynych żyjących współcześnie przedstawicieli tej rodziny oraz kladu Monstersauria.

Heloderma[1]
Wiegmann, 1829[2]
Przedstawiciele rodzaju – heloderma meksykańska (H. horridum) (u góry) i heloderma arizońska (H. suspectum)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	lepidozaury
Rząd	łuskonośne
Infrarząd	Platynota
(bez rangi)	Monstersauria
Rodzina	helodermowate
Rodzaj	Heloderma
Typ nomenklatoryczny
Trachyderma horridum Wiegmann, 1829
Synonimy
Holoderma J.E. Gray, 1831[3]
Gatunki
6 gatunków, w tym 1 wymarły – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych, Meksyku i Gwatemali^[4][5].

Systematyka

Etymologia

Heloderma (Holoderma): gr. ἡλος hēlos „guz, ćwiek”; δερμα derma, δερματος dermatos „skóra”; w aluzji do osadzonych w skórze osteoderm^[6].

Podział systematyczny

Nazwa Heloderma została ukuta w 1829 roku przez Wiegmanna jako nowa nazwa rodzajowa dla helodermy meksykańskiej, opisanej początkowo jako Trachyderma horridum^[2]. Znanych jest 6 gatunków należących do tego rodzaju, w tym jeden wymarły. Przez wiele lat zaliczano do niego również gatunek Lowesaurus matthewi (wówczas Heloderma matthewi), jednak w 1986 roku został on przeniesiony przez Pregilla i współpracowników do odrębnego rodzaju Lowesaurus. W 2008 roku Conrad zdefiniował nazwę Heloderma jako odnoszącą się do kladu obejmującego ostatniego wspólnego przodka gatunków H. suspectum, H. horridum i H. texana i wszystkich jego potomków^[7]. Według analiz filogenetycznych przeprowadzonych przez Conrada i współpracowników (2010) wszystkie te trzy gatunki znajdują się w politomii^[8]. Conrad (2008) zasugerował jednak, że H. suspectum i H. horridum są spokrewnione bliżej ze sobą niż z H. texana^[7]. W 2013 roku Reiserer et al. podnieśli wszystkie cztery podgatunki H. horridum do rangi osobnych gatunków^[9] i to ujęcie systematyczne przyjęła The Reptile Database^[4].

Analiza molekularna przeprowadzona przez Douglasa i współpracowników (2010) sugeruje, że ostatni wspólny przodek współczesnych heloderm żył w późnym eocenie, ponad 35 mln lat temu^[10]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[4]:

• Heloderma alvarezi Bogert & Martín del Campo, 1956
• Heloderma charlesbogerti Campbell & Vannini, 1988
• Heloderma exasperatum Bogert & Martín del Campo, 1956
• Heloderma horridum (Wiegmann, 1829) – heloderma meksykańska
• Heloderma suspectum Cope, 1869 – heloderma arizońska

oraz gatunek wymarły^[11]:

• Heloderma texana Stevens, 1977