Heloderma arizońska

Heloderma arizońska^[3], gila^[3] (Heloderma suspectum) – gatunek jadowitej jaszczurki z rodziny heloderm^[1]. Zamieszkuje tereny Stanów Zjednoczonych i Meksyku^[3]. W ślinie helodermy arizońskiej wykryto eksenatyd, substancję, która następnie stała się prekursorem leków inkretynowych i znalazła zastosowanie w lecznictwie, jako lek stosowany w terapii cukrzycy^[4].

Heloderma arizońska

Heloderma suspectum[1]
Cope, 1869
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Rząd	łuskonośne
Rodzina	helodermowate
Rodzaj	Heloderma
Gatunek	heloderma arizońska
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
bliski zagrożenia

Systematyka

Gatunek obejmuje dwa podgatunki^[1][5]:

• Heloderma suspectum cinctum Bogert & Martín del Campo, 1956
• Heloderma suspectum suspectum Cope, 1896

Budowa ciała

Ciało helodermy arizońskiej osiąga długość do 50 cm. Ogon gada jest krótszy od reszty ciała. Grzbiet wybarwiony jest na ciemnobrązowo i jest pokryty różowymi, nieregularnymi plamami. Tworzą one szerokie, poprzeczne pasy, które w sposób szczególny uwidaczniają się na ogonie^[3].

Tryb życia

Wiedzie zasadniczo naziemny tryb życia, lecz czasem może się wspinać na roślinność w poszukiwaniu pożywienia^[2]. Samotnik, aktywna w nocy, mięsożerna.

W okresie lęgowym samica składa około 15 jaj osłoniętych cienkimi otoczkami. Jaja, o wielkości zbliżonej do jaj kurzych, lokowane są w jamach w wilgotnej ziemi. Rozwój trwa około jednego miesiąca^[3].

Siedlisko

Heloderma arizońska rzadko jest spotykana na obszarach rolniczych. Na obszarach amerykańskich pustyń Mojave i Sonora heloderma arizońska zasiedla tereny położone na wysokości od poziomu morza (Sonora) do 30 m n.p.m. (Arizona), 1180 do 1950 m n.p.m. (Nowy Meksyk) oraz do 1545 m n.p.m. (w rejonie dolnych części stoków górskich i nadbrzeży w południowej Arizonie). Siedliska pokryte są trawiastą, pustynną roślinnością, a na terenie pustyni Sonora także krzewami ciernistymi. Drzewostan dębowy lub sosnowy. Ostoję znajdują pod gęstymi krzewami, pod skałami albo w norach nowików. Helodermy mieszkające w Arizonie spędzają większość czasu (ok. 98%) pod osłoną, zaś w Utah 95% czasu pod ziemią^[2].

Zasięg geograficzny

Północno-zachodni Meksyk i południowo-zachodnie USA z głównymi zakresami w Arizonie i Sonorze: od południowo-zachodnich części stanu Utah, przez południową Nevadę, południową Arizonę, południowo-zachodni Nowy Meksyk po stan Sinaloa w Meksyku^[2].