Jan Walencik

Jan Walencik (ur. 26 stycznia 1955 w Kazimierzu Dolnym^[1]) – polski fotografik przyrody, reżyser autorskich filmów przyrodniczych i dokumentalnych^[2], operator, scenarzysta, autor albumów fotograficznych, książek i przedsięwzięć multimedialnych. Popularyzator Natury^[3]. Związany z Białowieżą.

Jan Walencik

Data i miejsce urodzenia	26 stycznia 1955 Kazimierz Dolny
Zawód	fotografik, filmowiec, reżyser, operator, scenarzysta, przyrodnik
Współmałżonek	Bożena Walencik
Lata aktywności	1979–

Życiorys

Jak sam przyznaje ogromny wpływ na jego wybory życiowe miał kontakt z twórczością pioniera polskiej fotografii i filmu przyrodniczego Włodzimierza Puchalskiego^[4], a album Wyspa kormoranów z tzw. Zielonej serii zapoczątkował przyrodniczą pasję i stał się po paru latach motywem przewodnim filmu dokumentalno-biograficznego poświęconego Puchalskiemu pt. Puchalszczyzna.

Filmy realizuje razem z żoną Bożeną Walencik. Małżeństwem są od 1975 roku^[5] i wspólnie mieszkają w Białowieży.

Bożena i Jan Walencik (2017)

Tematem przewodnim w twórczości Walencików jest piękno przyrody Puszczy Białowieskiej^[6]. Jej poświęcili realizowane przez wiele lat przedsięwzięcia filmowe, jak wielokrotnie nagradzany pierwszy polski serial przyrodniczy Tętno pierwotnej puszczy^[7], który powstawał w latach 1993–1995 oraz seria Saga prastarej puszczy^[8], którą zrealizowali w latach 2000–2009.

Cykl filmowy Saga prastarej puszczy jest pierwszym polskim fabularyzowanym serialem przyrodniczym, w którym zwierzęta-bohaterowie poszczególnych części „odgrywali” zaplanowane dla nich wcześniej role. W 2016 ukazała się albumowa wersja serialu Saga prastarej puszczy. Opowieść filmowa. Oryginalne opracowanie graficzne przedstawia eseje nawiązujące do treści poszczególnych odcinków serii w formie kadrów filmu ilustrowanych fotografiami^[9].

W lipcu 2009 zapoczątkował działalność firmy Żubrowa 10 Jan Walencik^[10] realizującej m.in. autorskie projekty.

Od 21 marca 2021 realizuje przyrodnicze przedsięwzięcie multimedialne Z zapartym tchem. Puszcza Białowieska XXI wieku. Portret subiektywny^[11], które ma być ostatnią częścią twórczego Życiowego białowieskiego tryptyku oprócz serii filmowych Tętno pierwotnej puszczy i Sagi prastarej puszczy. Osiemdziesiąt esejów fotograficzno-filmowych, wizualnych poematów o dzikości, ułożonych w cztery opowieści o Puszczy Białowieskiej: Cz. I Odwieczna, Cz. II Tętniąca, Cz. III Magiczna, Cz. IV Cywilizowana^[12].

Odznaczenia

• Laureat Nagrody Steinhausa za wybitne osiągnięcia w upowszechnianiu nauki w postaci filmu popularnonaukowego, w szczególności za 5-częściowy telewizyjny cykl przyrodniczy Tętno pierwotnej puszczy poświęcony obszarowi Puszczy Białowieskiej (1996)^[13].

Publikacje

Albumy i książki

• Puchalszczyzna, część pierwsza. Życie z pasją i część druga. Twórczość natchniona, Jan Walencik, Żubrowa 10 Jan Walencik, Białowieża 2022, dwa e-booki w formacie PDF^[14]
• Saga prastarej puszczy. Opowieść filmowa, album, Żubrowa 10 Jan Walencik, Białowieża 2016, ISBN 978-83-930136-2-3^[15][16][17]
• Smak białowieskiego miodu. Jak kręciłem serial Tętno pierwotnej puszczy, Żubrowa 10 Jan Walencik, Białowieża 2010, ISBN 978-83-930136-0-9^[18][19]
• Ostatnia puszcza nizinnej Europy. The Last Primeval Forest in Lowland, Żubrowa 10 Jan Walencik, Białowieża 2010, ISBN 978-83-930136-1-6^[20][21]
• Bobry z zapomnianej Jaćwieży. Wigierski Park Narodowy, album, Sport i Turystyka – Muza, Warszawa 2001, ISBN 83-7200-439-0^[22]
• Heartbeat of the Primeval Forest. Białowieża National Park, album, Sport i Turystyka – Muza, Warszawa 2000, ISBN 83-7200-439-0^[23]
• Wild River Valley. Biebrza National Park, album, Sport i Turystyka – Muza, Warszawa 1998, ISBN 83-7200-150-2^[24]
• Dolina nieujarzmionej rzeki. Biebrzański Park Narodowy, album, Sport i Turystyka – Muza, Warszawa 1998, ISBN 83-7079-972-8^[25]
• Tętno pierwotnej puszczy. Białowieski Park Narodowy, album, Sport i Turystyka – Muza, Warszawa; (I) 1997 ISBN 83-7079-873-X, (II) 2000 ISBN 83-7200-689-X^[26]
• Puszcza Białowieska z serii Tego nie ma w podręczniku, Wydawnictwo Dolnośląskie; (I) 2001 ISBN 83-7023-843-2, (II) 2006 ISBN 83-7384-289-6 / ISBN 978-83-7384-289-2^[27]

Nośniki Blu-ray, DVD, VHS

• W trosce o bagna – dokumentalna ballada filmowa; polsko-angielsko-białoruska wersja językowa; DVD 2016 Żubrowa 10 Jan Walencik, Biebrzański Park Narodowy^[28][29]
• Zabójczy ogień – film dokumentalny; polsko-angielska wersja językowa; DVD 2012 Żubrowa 10 Jan Walencik, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych^[30]
• Saga prastarej puszczy – przyrodniczy serial fabularny; Telewizja Polska 2012 3 x DVD EAN 5-902600-067672, 2016 3 x Blu-ray EAN 5-902600-069676
• Kraina żubra – film dokumentalny zrealizowany w ramach projektu Kraina Żubra – Ochrona żubra w Puszczy Białowieskiej, DVD 2008; Zakład Badania Ssaków PAN, Fundacja Zielone Płuca Polski, Chyra.pl; wydanie niekomercyjne^[31]
• Tętno pierwotnej puszczy – pierwszy polski telewizyjny dokumentalny serial przyrodniczy; Telewizja Polska (I) 1995 VHS; (II) 2015 DVD EAN 5-902600-069256, Blu-ray EAN 5-902600-069263

Filmy - seriale - serie - spoty

• Hipis – teledysk do utworu zespołu Orbita Wiru (2020)^[32][33][34]
• Jestem puszczą XXI wieku – film dokumentalny o unikalnym charakterze przyrody Białowieskiego Parku Narodowego (2020)^[35]
• Naturalnie... nie ma jak Lubelskie – film dokumentalny o lubelskich parkach krajobrazowych (2018)^[36]
• Białowieski Park Narodowy – spot filmowy, Białowieski Park Narodowy (2017)^[37]
• Serce w puszczy – puszcza w sercu – spot filmowy, Białowieski Park Narodowy (2017)^[38]
• W trosce o bagna – dokumentalna ballada filmowa o unikalnej wartości bagien i przyrody Biebrzańskiego Parku Narodowego (2016)^[29]
• Zabójczy ogień – film dokumentalny obrazujący zagrożenia jakie niesie ze sobą niekontrolowane rozprzestrzenianie się pożarów w lasach (2012)^[30]
• Kraina żubra – film dokumentalny zrealizowany w ramach projektu Zakładu Badania Ssaków PAN Kraina Żubra – Ochrona żubra w Puszczy Białowieskiej (2008)^[31]
• Saga prastarej puszczy – 10-odcinkowy fabularyzowany serial przyrodniczy. Każdy z filmów opowiada o losach jednego, konkretnego bohatera zamieszkującego Puszczę Białowieską (czas realizacji 2000–2009)^[39]:

  Opowieść o wilku. Nie ma jak stado (2009)

  Opowieść o mrówce. Samotność w tłumie (2009)

  Opowieść o kruku. Skaza odmieńca (2009)

  Opowieść o żubrze. Cywilizowanie dzikości (2009)

  Opowieść o żuku. Potęga karła (2009)

  Opowieść o dziku. Cena niezależności (2009)

  Opowieść o nornicy. Niezwyczajna zażyłość (2009)

  Opowieść o bobrze. Nieosiągalna arkadia (2009)

  Opowieść o sóweczce. Prawo drapieżnika (2009)

  Opowieść o rysiu. Wbrew naturze (2009)

• Powrót bobra, z serii dokumentalnej Tajemnice przyrody (Baltic secrets) (2001)^[40]
• Niepokonany wilk, z serii dokumentalnej Tajemnice przyrody (Baltic secrets) (2001)^[40]
• Wędrujące wydmy (1999)
• Wody śródlądowe, z serii dokumentalnej Żyjąca Europa. cz. III (1998)
• Ostatnie pierwotne lasy, z serii dokumentalnej Żyjąca Europa. cz. II (1998)
• Ostatnia puszcza (1997)
• Puchalszczyzna (1996) – opowieść filmowa poświęcona pionierowi polskiej fotografii i filmu przyrodniczego Włodzimierzowi Puchalskiemu^[41]. Motywem przewodnim jest podróż do miejsca opisanego w jednym z albumów Zielonej serii. Film zrealizowany w konwencji podobnej do serii Tętno pierwotnej puszczy
• Tętno pierwotnej puszczy – pierwszy polski 5-odcinkowy serial dokumentalny poświęcony przyrodzie obszaru Puszczy Białowieskiej (czas realizacji 1993–1995)^[42]:

  Wielki dom (1995)

  Niekończący się wyścig (1995)

  Olbrzymy i karły (1995)

  Nie tylko kły i pazury (1995)

  Żywa sieć (1995)

• Ballada o Czarnej Hańczy (1993)
• Bobrze, czy na Wigrach jest dobrze? (1993)
• Dolina nieujarzmionej rzeki (1991)
• Kraina wody, piasku i wiatru (1990)
• Sprawa białowieskiego żubra (1990)
• Tropem łosia (1990)
• Powszedni żywot jeleni (1990)
• Zielone płuca Polski (1990)
• Chronić czy nie chronić? (1988)
• Tajemnice naszych kwiatów (1988)
• Czas godów (1988)
• Gniazda, jaja, pisklęta (1987)
• Circus pygargus – błotniak pospolity (1987)
• Symbioza? (1987)

Filmoteka

• Saga prastarej puszczy – fabularyzowany serial przyrodniczy, każda część serii poświęcona jest innemu mieszkańcowi Puszczy Białowieskiej, Telewizja Polska (2009)
• Tajemnice przyrody – zapowiedź cyklu telewizyjnego, Telewizja Polska (grudzień 2001)
• Klub Pana Rysia w Białowieży – fragment programu telewizyjnego autorstwa Ryszarda Wyrzykowskiego z udziałem Bożeny i Jana Walencików, Telewizja Polska (grudzień 1999)

Fonoteka

• Mazurek słucha: Bożeny i Jana Walencików – audycja radiowa Roberta Mazurka w Programie Drugim Polskiego Radia (26.12.2020)
• Dumna i tajemnicza bohaterka Bliskich Spotkań. Puszcza Białowieska. Co chciałaby nam powiedzieć? – audycja radiowa Magdy Miśki-Jackowskiej w RMF Classic (7.02.2016)
• Jan Walencik o Puszczy Białowieskiej – audycja radiowa w łódzkim Radiu Żak (31.10.2009)