Biebrzański Park Narodowy

Biebrzański Park Narodowy – polski park narodowy, utworzony w 1993 roku na terenach Kotliny Biebrzańskiej w województwie podlaskim, w celu ochrony największych w Polsce i jednych z większych w Europie torfowisk niskich, które gdzie indziej zostały już bezpowrotnie zniszczone^[3]. Największy Park w Polsce o powierzchni 592,23 km². Siedziba Parku znajduje się w Osowcu-Twierdzy w gminie Goniądz^[4].

Biebrzański Park Narodowy

Widok z Góry Skobla na rozlewiska Biebrzy
park narodowy
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Siedziba	Osowiec-Twierdza 8 19-110 Goniądz
Mezoregion	Kotlina Biebrzańska
Data utworzenia	9 września 1993
Akt prawny	Dz.U. z 1993 r. nr 86, poz. 399
Powierzchnia	592,23 km²
Powierzchnia otuliny	668,24 km²
Ochrona	ścisła 7494 ha czynna 27 699 ha krajobrazowa 24 030 ha[1]
Odwiedzający	23 193 (2013)[2]
Położenie na mapie województwa podlaskiego Biebrzański Park Narodowy
Położenie na mapie Polski Biebrzański Park Narodowy
53°36′18″N 22°55′36″E
Strona internetowa

Droga Carska, zdjęcie sprzed remontu drogi

Położenie

Obejmuje dolinę Biebrzy począwszy od ujścia Niedźwiedzicy do Biebrzy, a skończywszy na ujściu Biebrzy do Narwi^[5]. Niemal cały bieg Biebrzy znajduje się na terenie parku (ok. 155 km). Ochronę tego terenu zapoczątkowano w latach międzywojennych, tworząc dwa rezerwaty: Czerwone Bagno (w zmienionych granicach istniejący do dziś) oraz Grzędy.

Historia

• 1989

Staraniem Towarzystwa Biebrzańskiego powstaje Biebrzański Park Krajobrazowy, obejmujący tereny basenów biebrzańskich – dolnego i środkowego.

• 1993

Przekształcenie parku krajobrazowego w park narodowy^[4].

• 1995

Wpisanie Parku na listę wodno-błotnych obszarów chronionych Konwencją Ramsar^[4].

• 2010

Włączenie Parku w całości do spisu ostoi ptaków IBA prowadzonego przez BirdLife International^[6].

• 19–26 kwietnia 2020

Pożar strawił ok. 5280 hektarów Parku, co stanowi ok. 9,5% jego powierzchni. Objął szereg cennych przyrodniczo obszarów, m.in. w okolicy Czerwonego Bagna; przyczynami były susza i wypalanie traw^[7][8]. Przez ponad tydzień z ogniem walczyło prawie dwa tysiące strażaków, żołnierzy WOT i ratowników. Wykorzystano 6 samolotów gaśniczych i dwa śmigłowce, które wykonały blisko tysiąc zrzutów wody. Cała akcja gaśnicza została sfinansowana z budżetu państwa, w tym ze środków Ministerstwa Środowiska i Lasów Państwowych. Przekazano na ten cel prawie 8 mln zł^[9]. Według biegłych, przyczyną pożaru było podpalenie. Prokuratura umorzyła dochodzenie w związku z niewykryciem sprawców^[10]. Badania przeprowadzone po pożarze wykazują znaczące spadki populacji 14 gatunków ptaków, m.in. wodniczki, brzęczki, świerszczaka zwyczajnego^[11].

• 2023

Jubileusz 30-lecia utworzenia parku narodowego pod hasłem „Rok Biebrzańskiego Parku Narodowego”. Promocja wiedzy o historii parku, dziejach bagien biebrzańskich, walorów przyrody parku i dziedzictwa kulturowego^[12].

• 14 kwietnia 2025

Początek pożaru. Płoną trzcinowiska i łąki o powierzchni ok. 4,5 km². Powołano sztab kryzysowy w składzie którego są przedstawiciele wojska, policji i Lasów Państwowych; w akcji bierze udział ok. 500 osób, a ze względu na dużą liczbę jednostek latających (5 śmigłowców, drony, samolot) także koordynator operacji lotniczych z PAŻP^[13][14].

• 25 kwietnia 2025

Pożar został opanowany i objął około 450 ha, głównie turzycowisk, trzcinowisk oraz fragmentów brzeziny i zarośli wierzbowych. Dzięki intensywnej akcji gaśniczej nie rozprzestrzenił się znacząco na teren ochrony ścisłej Czerwone Bagno – spłonęło tam ok. 22 ha, co stanowi 0,5% jego powierzchni. Ucierpiały siedliska wielu rzadkich ptaków i drobnych zwierząt. Sytuacja została opanowana, ale warunki hydrologiczne w regionie dalej pozostają trudne^[15].

Walory przyrodnicze

Osobny artykuł: Bagna Biebrzańskie.

Osobny artykuł: Obszar ochrony ścisłej Czerwone Bagno.

Na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego spotyka się zbiorowiska wodne, bagienne, torfowiskowe, szuwary, a także zbiorowiska leśne (olsy, brzeziny, łęgi). Szczególnie cenna jest duża grupa zbiorowisk mechowiskowych, zawierających liczne gatunki rzadkie i reliktowe (brzoza niska^[4], wierzba lapońska, gnidosz królewski), zanikające w innych częściach kraju^[16].

Szata roślinna odznacza się ogromną różnorodnością, wysokim stopniem naturalności i obecnością wielu rzadkich gatunków, jak storczyki (storczyk krwisty, obuwik pospolity, podkolan biały, kruszczyk rdzawoczerwony, kruszczyk szerokolistny, tajęża jednostronna), rosiczki (rosiczka okrągłolistna, rosiczka długolistna), widłaki (jałowcowaty, goździsty, wroniec)^[16].

Na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego występuje 49 gatunków ssaków, 271 gatunków ptaków, 36 – ryb, 12 – płazów, 5 – gadów. Bezkręgowce są reprezentowane przez ponad 700 gatunków motyli, 448 gatunków pająków, ponad 500 gatunków chrząszczy, 19 gatunków pijawek oraz 42 gatunki chruścików^[16].

Na Bagnach Biebrzańskich gniazduje wiele gatunków ptaków związanych ze środowiskiem bagiennym. Występują tu izolowane stanowiska lęgowe gatunków borealnych, a także gatunków, których centrum zasięgu geograficznego znajduje się w strefach tajgi i tundry. Ponadto Kotlina Biebrzańska ma ogromne znaczenie dla wielu gatunków ptaków żerujących oraz wypoczywających w czasie corocznych wędrówek. Dla ptaków siewkowatych, wymagających rozległych, podmokłych obszarów, Biebrza stanowi jedną z najważniejszych ostoi w Europie Środkowej^[16].

Najbardziej charakterystyczne lęgowe gatunki ptaków to: batalion (widoczny w emblemacie parku), wodniczka, bekasik^[4], bekas dubelt, bekas kszyk, kulik wielki, biegus zmienny, żuraw zwyczajny, rybitwa białoskrzydła i białowąsa, puchacz zwyczajny^[4], orlik krzykliwy oraz uszatka błotna^[16].

Najbardziej charakterystycznym ssakiem Biebrzańskiego PN jest łoś euroazjatycki^[4], dla którego park jest największą ostoją w Polsce. Ich liczebność wynosi tu około 400 sztuk^[17].

Atrakcje turystyczne

• Spływy rzeką Biebrzą
• szlaki rowerowe (103,7 km), w tym Podlaski Szlak Bociani i Green Velo
• ścieżki dydaktyczne:
  • ścieżka historyczno-przyrodnicza „Góra Skobla”
  • ścieżka przyrodnicza „Kładka”
  • ścieżka przyrodniczo-historyczna „Wokół Fortu IV twierdzy Osowiec”
  • ścieżka przyrodnicza „Barwik”
  • ścieżka przyrodnicza „Grobla Honczarowska”
  • ścieżka przyrodnicza „Długa Luka”
  • ścieżka przyrodnicza „Biały Grąd”
  • ścieżka przyrodnicza „Brzeziny Kapickie”
  • ścieżka przyrodnicza „Czerwone Bagno”
  • ścieżka przyrodnicza „Borek bartny”
  • ścieżka przyrodnicza „Wydmy”
  • ścieżka przyrodnicza „Las”
  • ścieżka przyrodnicza „Szuszalewo”
  • ścieżka przyrodnicza „Szuszalewo – Nowy Lipsk”^[18][19].
• Inne atrakcje turystyczne:
  • Uroczysko Grzędy
  • Carska Droga
  • Goniądz – rynek
  • Twierdza Osowiec położona na terenie m. Osowiec-Twierdza.

• 
  Biebrza
• 
  Siedziba BPN Osowiec-Twierdza
• 
  Turzycowiska nad Biebrzą
• 
  Rozlewiska Biebrzy w okolicach Brzostowa
• 
  Rybitwa białoskrzydła (Chlidonias leucopterus)
• 
  Czerwone Bagno
• 
  Rozlewisko rzeki Kosodka
• 
  Samoobsługowy pomost do przeprawy przez Biebrzę
• 
  Czatownia do obserwacji zwierząt
• 
  Kładka ścieżki dydaktycznej „Długa Luka”
• 
  Kładki przez bagienny las

Plany powiększenia

Istnieją plany poszerzenia granic parku narodowego o dodatkowe 8401,99 ha w cennych przyrodniczo obszarów przyległych do jego obecnych granic^[20].

Zobacz też

• ochrona przyrody w Polsce
• parki narodowe w Polsce