Jastrząb czarno-biały

Jastrząb czarno-biały^[3] (Astur melanoleucus) – gatunek afrykańskiego ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Występuje na południe od Sahary, we wszystkich rodzajach lasów, szczególnie w tych wysokich, od nizin tropikalnych po wysokie góry^[4]. Nie jest zagrożony.

Jastrząb czarno-biały

Astur melanoleucus
(A. Smith, 1830)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Accipitrini
Rodzaj	Astur
Gatunek	jastrząb czarno-biały
Synonimy
Accipiter melanoleueus A. Smith, 1830[1] Accipiter melanoleucus — (A. Smith, 1837)[1] Astur Temminckii Hartlaub, 1855[1]
Podgatunki
A. m. melanoleucus A. Smith, 1830 A. m. temminckii (Hartlaub, 1855)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
odnotowany latem      występuje przez cały rok      odnotowany zimą

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1830 roku Andrew Smith, nadając mu nazwę Accipiter melanoleueus^[1][5]. Nazwa ta zawierała literówkę^[6] i po poprawieniu na Accipiter melanoleucus obowiązuje do tej pory^[3][4][7]. Jako miejsce typowe autor wskazał tereny obecnej RPA^[4][5].

Wyróżniono dwa podgatunki Accipiter melanoleucus^[8][7]:

• A. m. melanoleucus A. Smith, 1830
• A. m. temminckii (Hartlaub, 1855)

Morfologia

Jastrząb czarno-biały osiąga długość ciała 40–58 cm; samce ważą 430–490 g, a samice 650–980 g; rozpiętość skrzydeł 77–105 cm^[4]. Istnieją dwie odmiany barwne – czarna i biała, ta druga charakteryzuje się białym upierzeniem spodniej części ciała od podbródka do podbrzusza^[9].

Zasięg występowania

Poszczególne podgatunki występują^[8][7]:

• A. m. melanoleucus – we wschodnim Sudanie, Etiopii, Gabonie, Demokratycznej Republice Konga, Ugandzie, Kenii i na południe aż do Południowej Afryki i Angoli,
• A. m. temminckii – od Republiki Środkowoafrykańskiej i Konga, na zachód aż do Senegalu.

Ekologia i zachowanie

Jest to ptak monogamiczny i terytorialny. Gniazdo budują oba ptaki z pary około 50–145 dni przed złożeniem jaj. Umiejscowione jest wysoko na drzewie, zwykle w rozwidleniu gałęzi; stanowi je platforma zbudowana z gałązek i patyków, której wnętrze wyłożone jest zielonymi liśćmi^[10]. W przeciwieństwie do wielu innych gatunków jastrzębi ptaki te często wykorzystują to samo gniazdo w kolejnych sezonach lęgowych, dodając budulca tak, że stopniowo się rozrasta^[8]. Niekiedy wykorzystują też gniazda zbudowane przez inne gatunki ptaków drapieżnych. Samica składa 1–4 jaja i to głównie ona je wysiaduje, podczas gdy samiec regularnie ją dokarmia^[10].

Żywi się głównie ptakami o masie 80–300 g, aż do wielkości perliczki, ale przede wszystkim gołębiami^[4]. W Południowej Afryce pod gniazdami jastrzębia czarno-białego znaleziono m.in. takie ofiary, jak: kaniuk zwyczajny, krogulec rudobrzuchy, krogulec trzypręgowy i sowa^[9].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN jastrząb czarno-biały jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy ze względu na utratę siedlisk i nadmierne użycie pestycydów^[2]. W jego bazie ofiar znajdują się kurczaki i gołębie, co doprowadza do konfliktu z ludźmi. Jest regularnie prześladowany, zarówno na obszarach wiejskich, jak i w miastach^[9].

Galeria

• 
  Dorosła samica z Afryki Południowej
• 
  Dorosła samica z białym upierzeniem
• 
  Jaja z kolekcji muzealnej