Kapucynka oliwkowa

Kapucynka oliwkowa^[4] (Cebus olivaceus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny kapucynek (Cebidae) w obrębie rodziny płaksowatych (Cebinae) występujący w lasach Ameryki Południowej.

Kapucynka oliwkowa

Cebus olivaceus[1]
Schomburgk, 1848[2]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Rodzina	płaksowate
Podrodzina	kapucynki
Rodzaj	kapucynka
Gatunek	kapucynka oliwkowa
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Zasięg występowania

Zasięg występowania kapucynki oliwkowej jest być może ograniczony do dorzecza wenezuelskiej Amazonki od górnego biegu rzeki Orinoko i przez sawannę wokół Orinoko powyżej ujścia rzeki Meta, tak daleko na północ i zachód jak Serranía de Perijá i wenezuelskiej części Cordillera de la Costa (pas przybrzeżny), do lewego brzegu rzeki Essequibo w zachodniej Gujanie, w lasach Wyżyny Gujańskiej^[5]. Niewielkie populacje z wyspy Margarita u wybrzeży Wenezueli sprowadzone tam jako zwierzęta domowe żyją teraz na wolności^[5].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1848 roku niemiecko-brytyjski przyrodnik i podróżnik Robert Hermann Schomburgk nadając mu nazwę Cebus olivaceus^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazał południowe podnóże góry Roraima (około 04°57’N, 61°01’W), na wysokości 3100 stóp (930 m), stanie Bolívar, w Wenezueli^[2][6].

We wcześniejszych opracowaniach w obrębie C. olivaceus wyróżniano dwa podgatunki (olivaceus i castaneus)^[7], ale badania filogenetyczne oparte na okazie z Gujany wykazały, że są to oddzielne gatunki, których drogi rozwojowe rozeszły się około 700 000 lat temu^[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[5].

Etymologia

• Cebus: gr. κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”^[9].
• olivaceus: nowołac. olivaceus „oliwkowo-zielony, oliwkowy”, od łac. oliva „oliwa”^[10].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 37–46 cm, długość ogona 45–55 cm; masa ciała samic 2,3–3 kg, samców 3–4,2 kg^[7]. Kapucynki są białobrązowe, z czarnoszarym wzorem na głowie. Ich ciała mierzą ok. pół metra, ogon mierzy niemal drugie tyle.

Tryb życia

Kapucynki oliwkowe żyją w stadach składających się z 10–33 osobników. Są terytorialne, ale nie bronią swojego terenu w okresie rozrodu – na jednym obszarze może żyć kilka stad. Z obcymi stadami rywalizują jednak o żywność i dostęp do wody. Są wszystkożerne, żywią się owocami, orzechami, nasionami, kwiatami, ale także owadami, jajami, niewielkimi ptakami i ssakami.

Rozmnażanie

Kapucynki są poligamiczne – jeden samiec kopuluje z wieloma partnerkami. Sezon godowy trwa od września do lutego. Samica po trwającej ok. 5 miesięcy ciąży rodzi jedno młode, które następnie karmi mlekiem przez 1,5–4 miesiące. Samce osiągają dojrzałość płciową po 8 miesiącach, samice po pięciu. Kapucynki oliwkowe mogą żyć do 55 lat, ale zazwyczaj dożywają 35.

Relacje z ludźmi

Kapucynki oliwkowe są przez niektórych ludzi uważane za dobry materiał na zwierzęta domowe. Są inteligentne i chętnie uczą się nowych sztuczek. Jednak m.in. ze względu na swoje skłonności niszczycielskie większość udomowionych osobników po pewnym czasie jest oddawana do ogrodów zoologicznych.