Kariera Nikosia Dyzmy

Kariera Nikosia Dyzmy – polski komediowy film fabularny z roku 2002 w reżyserii Jacka Bromskiego^[2].

Ten artykuł dotyczy filmu komediowego. Zobacz też: powieść Kariera Nikodema Dyzmy oraz album Kariera Nikosia Dyzmy.

Kariera Nikosia Dyzmy

Gatunek	komedia
Rok produkcji	2002
Data premiery	15 marca 2002
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	108 minut
Reżyseria	Jacek Bromski
Scenariusz	Tomasz Kępski
Główne role	Cezary Pazura, Anna Przybylska, Andrzej Grabowski, Krzysztof Globisz, Ewa Kasprzyk
Muzyka	Kuba Sienkiewicz i Elektryczne Gitary, Henri Seroka
Zdjęcia	Arkadiusz Tomiak
Scenografia	Bogdan Solle, Jarosław Żebrowski
Kostiumy	Małgorzata Braszka
Montaż	Krzysztof Szpetmański
Produkcja	Michał Balcerzak
Wytwórnia	KASA Balcerzak
Dystrybucja	Vision
Budżet	14 000 000 euro

Kwestia z filmu okazana podczas promocji 33. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2008 roku^[1]

Cmentarz ewangelicki w Pabianicach, jeden z plenerów

O filmie

Film jest współczesną adaptacją powieści Kariera Nikodema Dyzmy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza z 1932 roku.

Producentem filmu była KASA Balcerzak, powołane do tego celu przedsiębiorstwo Michała Balcerzaka. Scenariusz na podstawie powieści napisał Tomasz Kępski. Budżet filmu wynosił 14 milionów euro. Zdjęcia rozpoczęto w październiku 2001 roku. W roli współczesnego Dyzmy wystąpił Cezary Pazura^[3][4].

Plenery: Pabianice (cmentarz ewangelicki), Łódź (pałac Izraela Poznańskiego przy ul. Ogrodowej, siedziba „Polonii” przy al. Mickiewicza – filmowy gabinet biznesmena Kilińskiego, rektorat PWSFTviT – filmowy gabinet senator Walewskiej, rektorat Akademii Medycznej – filmowy gabinet ministra Jaszuńskiego, hipermarket M1, park Poniatowskiego, ul. Maratońska, ul. Wólczańska przy szpitalu Pirogowa), Leśmierz (cukrownia), Wola Błędowa (pole golfowe), Warszawa, Gdynia (port).

Kontrowersje

Serial telewizyjny Kariera Nikodema Dyzmy z 1980 roku cieszył się dużą popularnością, dlatego pod koniec XX wieku jego twórcy postanowili nakręcić kontynuację – serial i film o losach współczesnego Dyzmy. We wrześniu 1999 roku rozpoczęły się przygotowania do produkcji, a o projekcie poinformowano w prasie. 13-odcinkowy serial telewizyjny i równocześnie film kinowy miały nosić tytuł Kariera Sebastiana Dyzmy. Scenariusz napisał Witold Orzechowski, współtwórca serialu z 1980 roku, który był również reżyserem i producentem. W tytułowej roli Sebastiana Dyzmy, czyli wnuka Nikodema Dyzmy, miał wystąpić Wojciech Malajkat. W głównych rolach wystąpić mieli również Paweł Deląg, Szymon Bobrowski, Paweł Wilczak i Robert Gonera, a w pozostałych m.in. Jerzy Bończak i Grażyna Barszczewska (aktorzy z serialu z 1980) oraz Agnieszka Warchulska, Agnieszka Sitek i Katarzyna Groniec^[5].

Zdjęcia do nowego serialu i filmu planowano rozpocząć wiosną 2002 roku. Jednak projekt zarzucono po dwuletnich przygotowaniach ze względu na rozpoczęcie w połowie 2001 roku przez Jacka Bromskiego realizacji filmu Kariera Nikosia Dyzmy. Producentem filmu Bromskiego był Michał Balcerzak, który we wrześniu 1999 zgłosił się do Orzechowskiego z propozycją współpracy (którą zarzucono) i otrzymał wówczas od niego treatment scenariusza nowego serialu. Twórcy Kariery Sebastiana Dyzmy wystąpili na drogę sądową przeciwko twórcom filmu Bromskiego oskarżając ich o świadomą kradzież pomysłu i naruszenie praw autorskich^[4][6][7][8].

Pomimo tytułu, film Jacka Bromskiego jest zaledwie luźną adaptacją powieści Dołęgi-Mostowicza. Imię głównego bohatera filmu, Nikoś, nawiązuje do pseudonimu gangstera Nikodema Skotarczaka, uważanego w latach 90 XX w. za szefa mafii trójmiejskiej, zastrzelonego w 1998 roku („Nikoś” Skotarczak związany był również ze światem filmowym, miał epizodyczną rolę w filmie Sztos). Film Bromskiego zawiera również wiele aluzji do ówczesnej sytuacji politycznej w III RP oraz epatuje nagością, wulgaryzmami i scenami pijaństwa^[9][10][11].

Fabuła

Film opowiada o życiu Nikosia Dyzmy (Cezary Pazura) – zwykłego grabarza, rudego pechowca, ale utalentowanego mówcy pogrzebowego – którego smutne życie całkiem przypadkowo ulega zmianie. Okazja trafia się sama, za sprawą przywłaszczonego sobie zaproszenia na koktajl dyplomatyczny. Zastawione stoły i cała masa zimnej wódki... tutaj Nikoś czuje się jak ryba w wodzie. Do czasu.

Oblany wybornym trunkiem przez nieuważnego i nieokrzesanego gościa, zdenerwowany i podpity Nikoś obrzuca bufona przekleństwami. Ten drobny epizod okazuje się punktem zwrotnym w karierze mistrza ceremonii pogrzebowej. Wieść, że tajemniczy nieznajomy publicznie naubliżał znienawidzonemu wicepremierowi Terkowskiemu (Lew Rywin), elektryzuje zgromadzoną na bankiecie śmietankę polityczną, a przed Nikosiem otwierają się drzwi do niesamowitej kariery. Od razu o względy Nikosia zaczynają zabiegać Roman Kiliński (Andrzej Grabowski), król zagęszczacza spożywczego i temperamentna pani senator z senackiej Komisji Skarbu Anna Walewska (Ewa Kasprzyk). Dyzma porzuca pracę na cmentarzu i opuszcza swoich nie wylewających za kołnierz kolegów Niemrawego (Tomasz Sapryk) i Władeczka (Andrzej Zaborski). Kim jest Nikodem Dyzma? Doktorem ekonomii, szarą eminencją w elitach władzy, utalentowanym biznesmenem? Mit, że Nikoś załatwi wszystko, rozchodzi się lotem błyskawicy. Balansując między sypialniami wpływowych kobiet, gabinetami dyrektorów spółek i salonami polityków, Dyzma – za sprawą przypadku czy może instynktu – uczy się, jak wielką wagę może mieć z pozoru nieistotna, mimochodem rzucona informacja. Świat biznesmenów z kilkoma klasami szkoły podstawowej, odgrzewających mity podziemia polityków i ich znudzonych młodych żon, pożądliwie wyciąga ręce w kierunku nowego bohatera współczesności. Już wkrótce o Nikosia upomni się ulica – tylko Dyzma, mówiący tym samym językiem, co oni, potrafi uspokoić wzburzonych rolników i „wejść między ludzi”. Były grabarz, głoszący, że dobre tylko to, co polskie, błyskawicznie pnie się w rankingach najpopularniejszych polityków. Nic więc dziwnego, że w sytuacji załamania narodowej gospodarki Nikoś, ulubieniec ludu i elity, staje się postacią ze wszech miar pożądaną przez skorumpowany i bezradny rząd.

Obsada

• Cezary Pazura – Nikoś Dyzma, którego pierwowzorem jest postać Nikodema Dyzmy
• Anna Przybylska – ministrowa Jadzia Jaszuńska
• Ewa Kasprzyk – senator Anna Walewska
• Andrzej Grabowski – Roman Kiliński, przedsiębiorca
• Krzysztof Globisz – Jan Maria Jaszuński, minister rolnictwa
• Olgierd Łukaszewicz – premier
• Lew Rywin – wicepremier Maciej Terkowski
• Włodzimierz Press – Gradkowski, polityk koalicyjny
• Mikołaj Grabowski – Graczyk, szef Głównego Urzędu Ceł
• Krzysztof Pieczyński – Jerzy Kropiel, szef służb specjalnych
• Łukasz Lewandowski – Klemens Poraziński, asystent Nikosia
• Andrzej Zaborski – Jan Władeczek, grabarz
• Tomasz Sapryk – Niemrawy, grabarz
• Jan Jurewicz – kierownik zakładu pogrzebowego
• Katarzyna Figura – pielęgniarka w lecznicy rządowej
• Danuta Rinn – Frania, gosposia Nikosia
• Krzysztof Kowalewski – major Borewicz, oficer byłej Służby Bezpieczeństwa
• Marek Cichucki – Kazio, kierowca Nikosia
• Dariusz Juzyszyn – Mieczysław, Brat Duży
• Andrzej Pieczyński – Stanisław, Brat Mały
• Katarzyna Paskuda – Madzia Terkowska, żona wicepremiera Macieja Terkowskiego
• Aleksandra Kisio – żona ministra gospodarki
• Ignacy Lewandowski – senator
• Emilian Kamiński – przewodniczący Sławomir Trędowaty
• Piotr Adamczyk – lektor języka angielskiego
• Natalia Walarowska(inne języki) – dziennikarka
• Kamil Durczok – dziennikarz, prowadzący program Ring wolny
• Magdalena Michalak – dziennikarka
• Aleksander Bednarz – urzędnik decydujący o zwolnieniu z podatku VAT
• Cezary Kosiński – instruktor nauki jazdy
• Wojciech Medyński – kelner roznoszący wódkę na przyjęciu (niewymieniony w czołówce)
• Ryszard Chlebuś – gość na przyjęciu
• Marek Kasprzyk – goryl z BOR
• Bartłomiej Krat(inne języki)
• Marek Romantowski(inne języki) – facet z koszem wódki
• Krzysztof Czeczot
• Łukasz Biela

Dodatkowe informacje

Miejscem pracy tytułowego bohatera jest cmentarz w Zielonce. Lecz sceny kręcono na cmentarzu ewangelickim w Pabianicach.