Karol Borysowicz

Karol Borysowicz h. Dryja (ur. 1 listopada 1886 w majątku Rozalmów, gubernia mohylewska, powiat klimowicki, gmina zabiełyszyńska, zm. 28 lutego 1967 w Warszawie^[a]) – ziemianin, przedsiębiorca, kapitan Wojska Polskiego, społecznik.

Karol Borysowicz

Około 1963 r.
Data i miejsce urodzenia	1 listopada 1886 Rozalmów, gubernia mohylewska, powiat klimowicki, gmina zabiełyszyńska
Data i miejsce śmierci	28 lutego 1967 Warszawa
Ojciec	Mieczysław Borysowicz
Matka	Maria Pulikowska
Żona	Lidia Gumińska (ur. 3/11 1894 w guberni mohylewskiej, zm. 12/9 1966 w Zalesiu Dolnym)
Dzieci	Zdzisław (1914) i Danuta Jagielska (1921–2015)

kapitan
Data i miejsce urodzenia	1 listopada 1886 Rozalmów
Data i miejsce śmierci	28 lutego 1967 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa, kampania wrześniowa
Odznaczenia

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 1 listopada 1886 r. w Rozalmowie na obecnej granicy Białorusi i Rosji, jako czwarte dziecko Mieczysława i Marii z Pulikowskich. Matka zmarła 4 listopada 1893 r. Do dziesiątego roku życia otrzymywał nauki w domu. W 1896 r. został zabrany przez daleką krewną, Izabelę Trojanowską, do Petersburga i tu uczył się dalej do matury^[b]. W 1905 r. rozpoczął studia prawa na uniwersytecie w Petersburgu. Rozruchy rewolucyjne spowodowały, że uniwersytet został zamknięty. Kontynuował studia w Krakowie, gdzie został przyjęty na wydział filozofii i prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego 26 października 1906 r., a następnie od 25 kwietnia 1908 r. na wydział prawa uniwersytetu w Dorpacie^[c], gdzie obronił dyplom na wiosnę 1910 r.^[1]

Po zakończeniu studiów zgłosił się ochotniczo w październiku w 1910 r. do odbycia służby wojskowej jako tzw. jednoroczny ochotnik^[d] w Petersburgu i obóz letni w okolicy Smoleńska^[2]. We wrześniu 1911 r. zakończył służbę wojskową ze stopniem oficerskim pierwszej rangi chorążego i wrócił do majątku rodzinnego Rozalmów, gdzie poświęcił się „pracy organicznej”^[3].

W 1917 r. opuścił Rozalmów na zawsze, uciekając przed rewolucją. Jego ojciec Mieczysław opuścił Rozalmów pięć lat później^[e] i przyjechał za nim do Polski.

II Rzeczpospolita i PRL

W II RP, w latach 1920–1932, był zawodowym oficerem stacjonującym najpierw w Dęblinie, a potem w Poznaniu, awansując do stopnia kapitana. Brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej i II wojnie światowej^[4]. Po upadku kampanii wrześniowej postanowił nie pójść do niewoli i kontynuował walkę w podziemiu. Kilka razy uniknął aresztowania. 1 kwietnia 1943 r. Gestapo nie zastało go w mieszkaniu w Warszawie, ale zaaresztowało jego żonę Lidię i zięcia dra Stanisława Jagielskiego. Zostali osadzeni w obozie koncentracyjnym w Auschwitz^[f]. Po II wojnie światowej, aż do śmierci, mieszkał wraz z żoną, córką i zięciem w Zalesiu Dolnym pod Warszawą. Zmarł 28 lutego 1967 r. w szpitalu w Warszawie^[5]. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 230-3-18,19)^[6].

Ziemianin i przedsiębiorca

• W 1912–1913 r. uruchomił w swoim majątku Rozalmów własną cegielnię i wybudował fabrykę przetwórstwa. Maszyny sprowadził z Niemiec, motor z Ursusa^[g][7].
• Wyroby rozalmowskie zostały odznaczone złotym medalem na Wystawie Przemysłowo-Ogrodniczej w Petersburgu w 1913 r.
• W 1932 r., po odejściu z czynnej służby wojskowej, poznał i zaprzyjaźnił się^[h] z Romanem Żurowskim i rozpoczął współpracę. W 1935 r. został wspólnikiem firmy Leszczków Sp. z o.o. i doprowadził do współpracy pomiędzy firmami Leszczków Żurowskich (produkcja samodziałów) i Milanówek Witaczków (produkcja wyrobów jedwabiu). Założył sklepy firmowe w Poznaniu, Warszawie i dopomógł otworzyć 10 sklepów firmowych w innych polskich miastach.
• 19 listopada 1946 r. z wdową po Romanie Żurowskim, Karoliną Żurowską i inż. Janem Szpunarem (dyr ds. technicznych w Leszczkowie) założył firmę „Leszczków”, Wytwórnia Tkanin – Spółka z o.o. w Łowiczu^[8] i uruchomił produkcję samodziałów w Łowiczu i Czechowicach, przywiózłszy krosna z fabryki z Leszczkowie. Objął stanowisko prezesa zarządu. Po kilku latach dochodowej działalności firma została upaństwowiona 28 czerwca 1950 r. i przejęta przez Cepelię^[9].

Rodzina

Karol Borysowicz z żoną Lidią, córką Danutą, zięciem dr Stanisławem Jagielskim (1915–1997) i wnukami Jackiem (1942–2020) i Itą (1944)

9 listopada 1914 r. ożenił się z Lidią Gumińską (3/11 1894 – 12/9 1966) h. Junosza^[i], z którą miał dwoje dzieci Zdzisława, architekta, po wojnie zamieszkałego w Anglii i Danutę, artystę-malarkę, absolwentkę ASP w Warszawie, która wyszła za mąż za Stanisława Jagielskiego, lekarza kardiologa i zamieszkała w Zalesiu Dolnym k. Warszawy.

Miał starszego brata Konstantego, który był lekarzem i dwie siostry Helenę Rymaszewską i Eugenię (Zenię) Mackiewiczową oraz młodszego brata Władysława, który zmarł jako niemowlę.

Przyrodni brat matki, Aleksander Pulikowski, geograf, zamieszkał w Petersburgu. Atlas geograficzny jego autorstwa przez szereg lat służył wszystkim szkołom Cesarstwa Rosji. Był też wychowawcą jednego z wielkich książąt Romanowów.

Działalność społeczna

Widział w pracy organicznej szansę uratowania polskości na ziemi Białoruskiej^[10]. Marzył o uprzemysłowieniu Rozalmowa, budowie szkoły ogrodniczo-rolniczej, stworzeniu ośrodka oświaty i uspołecznieniu chłopów^[11][j].

Przyczynił się do rozwoju kultury białoruskiej odrębnej od obecnej kultury rosyjskiej:

• Sprowadził kalendarze białoruskie dla lokalnych nauczycieli.
• Korespondował z redaktorem Wacławem Łastowskim^[k], w sprawie wydania gazety w języku białoruskim w Mohylewie^[12].
• Zamówił zbiór wierszy białoruskich „Wianok” u Maksyma Bahdanowicza i przekazał pieniądze na ich wydrukowanie^[12].

Twórczość

Pamiętniki i poezja^[13].

Ordery i odznaczenia

• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[14]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[14]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[14]

Uwagi

1. Daty urodzin i śmierci z nagrobka na Starych Powązkach.
2. Przyrodni brat jego matki Aleksander Pulikowski, znany geograf, generał carski, mieszkający w Petersburgu, chciał go zapisać do Korpusu Paziów. Jednak ojciec się nie zgodził, by został „lakejem Romanowów”.
3. Obecna Estonia.
4. Szkoła średnia, dobry stan zdrowia i zdany egzamin pozwalały skrócić służbę do roku, mieszkać poza koszarami (za własne pieniądze) i – po zdaniu egzaminu – awansować na chorążego rezerwy (zobacz życiorys Władysława Andersa, który też w ten sam sposób odbył służbę wojskową w Carskiej Rosji).
5. Stefan Karpienka, syn chrzestny Mieczysława Borysowicza, wykształcony przez niego na nauczyciela, po rewolucji został komisarzem powiatowym w Klimowiczach i odwdzięczył się swojemu ojcu chrzestnemu chroniąc go przed więzieniem.
6. Dr Stanisław Jagielski był przeniesiony do obozu w Płaszowie. Lidię Borysowicz przeniesiono do Ravensbrück, skąd dostała się do Szwecji dzięki akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża białe Aautobusy. Po rekonwalescencji wróciła do Polski.
7. Sady własne i okoliczne dawały bogate plony. Jednak koszt transportu (najbliższa stacja kolejowa to Rosławl odległy o 75 km) powodował, że ogrodnictwo było mało opłacalne.
8. Romana Żurowski, przeczuwając rychłą śmierć, w grypsie z Pawiaka w marcu 1943 r. prosił go o opiekę nad jego żoną i dziećmi.
9. Dziadek Józef Pulikowski, miał dwie żony. Był prapradziadkiem Lidii Gumińskiej, która jest jego potomkiem w prostej linii z pierwszego małżeństwa. Dziadkiem Karola Borysowicza z drugiej żony, którą poślubił mając 70 lat. Po roku urodziły się bliźniaki, w tym Maria Pulikowska.
10. Okoliczna ludność nie dowierzała jego pomysłom i komentowała: „Młodszy pan Borysowicz uczciwy człowiek, ale wielki fantasta” (Bibliografia poz. #2, s. 68.).
11. Po rewolucji Prezes Rządu Białoruskiego.