Kobylany (województwo podkarpackie)

Kobylany – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Chorkówka^[5][3].

Zobacz też: Kobylany w innych znaczeniach tej nazwy.

Kobylany

wieś
Kościół parafialny Narodzenia NMP.
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Chorkówka
Wysokość	356 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1031[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-462[2]
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0347070[3]
Położenie na mapie gminy Chorkówka Kobylany
Położenie na mapie Polski Kobylany
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Kobylany
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Kobylany
49°36′39″N 21°38′42″E[4]
Strona internetowa

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kobylany. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Geografia

Wieś położona jest nad potokiem Łąka, który wpada do Iwli. Ma położenie górzyste – 356 m n.p.m. i geograficznie położona jest na Pogórzu Jasielskim, które jest częścią Pogórza Środkowobeskidzkiego. Miejscowość znajduje się przy drodze wiodącej z Wietrzna do Toków. Jest to dawny podkarpacki trakt handlowy, który w 1343 roku Kazimierz Wielki wyznaczył kupcom jako drogę z Biecza przez Żmigród, Sanok na Ruś Czerwoną. Od tej drogi rozchodzą się dwa ramiona: południowe prowadzi do Nowego Żmigrodu, a północne do Dębowca.

Kobylany graniczą od wschodu z Łękami i Bóbrką, od zachodu z Nienaszowem, Sośninami i Sulistrową, natomiast od południa z Draganową i Głojscami, zaś od północy z Chorkówką, Leśniówką i Faliszówką.

W 1898 roku wieś obejmowała wólki: Myszkowską, Pałacówkę i Wolicę. W tym czasie Kobylany należały do okręgu sądowego w Dukli.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Kobylany^[5][3]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0347086	Dół	część wsi
0347092	Głowowa	część wsi
0347100	Góra	część wsi
0347117	Koło Sarnów	część wsi
0347123	Makosiowa	część wsi
0347130	Młynek	część wsi
0347146	Myszkowskie	część wsi
0347152	Pałacówka	część wsi
0347169	Rogalowa	część wsi
0347175	Wierdakowa	część wsi
0347181	Więckowa	część wsi
0347198	Wolica	część wsi
0347206	Wójcikowa	część wsi
0347212	Wygony	część wsi
0347229	Zagrody	część wsi

Historia

Początki wsi sięgają XIV wieku. W 1366 roku miejscowość, zwana wówczas Kobyle, należała do abp. Janusza Suchywilka (Suchego Wilka), kanclerza Kazimierza Wielkiego, ponieważ otrzymał ją od swoich rodziców. W dokumencie wydanym w dniu 17 sierpnia 1366 roku przez Kazimierza Wielkiego, wystawionym we Włodzimierzu, zatwierdzony został podział majątku kanclerza Janusza (Suchywilka) i darowanie części majątku bratankom. Dobrami Kanclerza podzielili się Janusz, Piotr i Mikołaj – synowie Jakuba Cztana z Kobylan lub ze Strzelc. Zmiana posiadacza nastąpiła 17 października 1377 roku. Wówczas to bowiem Mikołaj i Piotr, synowie Jakusza Cztana, przekazali Kobylany swemu bratu – Jakuszowi. Wśród licznych przedstawicieli tego rodu zasłynął Domarat z Kobylan – syn kasztelana, kasztelan biecki, za Kazimierza Wielkiego, marszałek królestwa polskiego, który pod dowództwem Zyndrama z Maszkowic uczestniczył wraz z mieszkańcami Kobylan w bitwie pod Grunwaldem, pod Koronowem i Tannenbergiem, zaś w 1422 roku podpisał przymierze między królem Władysławem Jagiełłą, a Krzyżakami. Brat Domarata, Janusz z Kobylan, był natomiast łowczym i podstolim krakowskim oraz starostą sanockim. Został niewinnie oskarżony przed królem Jagiełłą o utrzymywanie nieprzyzwoitych kontaktów z żoną Domarata – Anną. Król posłał go z jazdą ruską na pomoc cesarzowi Zygmuntowi Luksemburczykowi przeciwko Turkom. Marcin z Kobylan – syn Domarata i Anny z Kobylan, w połowie XV wieku studiował na Akademii Krakowskiej. Po kilku zmianach właścicieli i wygaśnięciu rodu Kobyleńskich w 1581 roku, wieś przeszła w ręce Stanisława Bolikowskiego, który oddał ją w dzierżawę Jakubowi Warszyckiemu tak jak i Łęki, Głojsce, Mszanę.

Elżbieta Latalska, żona Macieja Bala z Hoczwi, córka Jerzego Latajskiego – wojewodzica poznańskiego i Doroty z Kobylan, w 1589 r. zrezygnowała na rzecz ojca z części dóbr po matce we wsiach; Przymiechy i Jaworzyno w z. Wieluń, w dobrach Bełżec w wojew. lubelskim i w dobrach Kobylany w p. bieckim.

Mikołaj Latajski (syn Jerzego Latajskiego, wojewodzica poznańskiego, i Kobyłańskiej), kasztelan nakielski 1632 r., mąż Katarzyny z Więcborka Zebrzydowskiej (córki Wojciecha, wdowy po Gabrielu Rydzyńskim), z którą spisywał dożywocie w 1596 r. i wedle zobowiązania danego przez ojca, dokonał na rzecz Andrzeja Męcińskiego z Kurozwęk – kasztelana wieluńskiego, donacji swej części we wsiach: Kobylany, Łęki, Makowiska, Sulistrowa, Głojsce, Dragonowa, Dukielskie Przedmieście, Iwla, Cherowa, Mszana, Smerczyna w p. bieckim oraz domu w Krakowie przy ulicy Grodzkiej. Tak Kobylany stały się własnością Andrzeja Męcińskiego z Kurozwięk – kasztelana wieluńskiego i starosty brzeźnickiego oraz jego syna Jana i Wojciecha Męcińskiego (po jego ślubie z Barbarą za Kobylan Kobyleńską), a także Peszuńskich i spokrewnionych z nimi Sulimirskich.

W XVI w. za sprawą Męcińskich, którzy przeszli na kalwinizm, Kobylany stały się ośrodkiem reformacji na Podkarpaciu. Na zbór zamieniono miejscowy kościół, co ułatwił fakt przejścia na kalwinizm plabana Jakuba. On, a wcześniej Jakub Bzicki, uczestniczyli w synodach kalwińskich w Pińczowie i Włodzisławiu. Trwały jednak spory między plebanami. Po zbezczeszczeniu kościoła ok. 1620 roku, zbór przeniesiono do dworu, a następnie wzniesiono kamienny zbór, tzw. murowaniec. W 1658 roku na Kobylany najechał Pieniążek, dokonując dewastacji w kościele. W Kobylanach działali kaznodzieje i pasterze kalwińscy, m.in. Paweł Ryzer i Paweł Petroselin. Blisko 160 lat trwał spór między dworem a plebanami. Kalwinizm upadł dopiero po 1720 roku.

Po upadku Konfederacji Barskiej jej regimentarz generalny Adam Mrozowicki, starosta stęgwilski, powróciwszy z Turcji, znalazł schronienie we dworze w Kobylanach, które należały do Marianny z Kalinowskich Ponińskiej, wojewodzicówny poznańskiej, siostry przyrodniej jego żony Ewy Puzynianki. Mrozowicki przebywał w Kobylanach co najmniej do sierpnia 1772 r.^[6]

• 
  Dwór po pożarze
• 
  Park
• 
  Pomnik ku czci poległych w walkach z bolszewikami w 1920

W okresie I wojny światowej wiele szkód wyrządziły stacjonujące tu wojska rosyjskie. W wojnie tej poległo wielu mieszkańców wsi. Dla upamiętnienia tych wydarzeń w latach międzywojennych wybudowano z inicjatywy Sulimirskich pomnik na skarpie koło kościoła. W tym czasie Kobylany znane też były z działalności ludowej i udziału miejscowych gospodarzy w strajku chłopskim.

Podczas II wojny światowej na terenie Kobylan toczone były walki z okupantem niemieckim. Walczyły z nim oddziały AK Placówki OP-15 „Centuria”, „Hortensja” z Chorkówki. We dworze znajdowała się kryjówka partyzancka i punkt opatrunkowy.

Na plebanii i w kościele ks. Stanisław Kołodziej dawał schronienie partyzantom, przechowywał i przemycał polskich oficerów przez potajemne górskie przejścia do Austrii i Czech, prowadził także Radio Podziemne i Koło Ministrantów, z którymi rozmawiał za różne tematy i którym pomagał. 13 lutego 1941 ks. Kołodziej wracający pieszo z Krosna, mimo ostrzeżenia wrócił na plebanię. Rankiem 14 lutego 1941 został aresztowany i wywieziony z plebanii do więzienia w Jaśle, gdzie przebywał sześć tygodni, był przesłuchiwany i katowany. Następnie został przewieziony transportem z Krakowa 5 kwietnia 1941 do obozu Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, gdzie otrzymał numer 11397. Tam więziono go kolejne 6 tygodni. Rodzina księdza oraz jego przyjaciele i wierni z Kobylan podejmowali próby ratowania kapłana, ale zamiary te nie powiodły się i został zamordowany w Dachau.

We wrześniu 1944 roku Kobylany znalazły się na linii krwawych walk. Spłonęło wtedy wiele domów i szkoła. Zniszczonych zostało kilka czołgów i dział, których wraki zalegały długi czas na miejscu. W walce poniosło śmierć wielu żołnierzy, głównie sowieckich.

Ludzie związani z Kobylanami

• prof. Szymon Wierdak (26 października 1883, 18 września 1949), ur. w Kobylanach, zm. w Krakowie – botanik, dendrolog, redaktor Rocznika Dendrologicznego, działacz ochrony przyrody, wykładowca Politechniki Lwowskiej i botaniki leśnej na UJ; prace z dziedziny florystyki i botaniki, specjalista w dziedzinie ochrony przyrody.
• Ks. Marcin Tomaka (1884-1942) – polski kapłan katolicki, męczennik obozów koncentracyjnych, Sługa Boży, pracował w Parafii w Kobylanach.
• Janusz z Kobylan w l. (1420-1430) – starosta sanocki, łowczy krakowski.
• Domarat Kobylański (ur. 1380, zm. 1440) – marszałek nadworny koronny, właściciel Kobylan
• Krzysztof Kobylański h. Grzymała (ok. 1520-1565) – poeta renesansowy, właściciel dóbr na dukielszczyźnie
• Stanisław Kołodziej (ur. 1 lutego 1907 w Bączalu Górnym, zm. 17 grudnia 1942 w obozie KL Dachau) – Sługa Boży Kościoła katolickiego, ksiądz, męczennik obozu w Oświęcimiu i w Dachau, proboszcz parafii w Kobylanach, od 31.08.39 do 14.02.1941.
• Tytus Peszyński (zm. 1881) – powstaniec listopadowy, oficer, ziemianin
• Tytus Peszyński (zm. 1863) – powstaniec styczniowy
• Wit Sulimirski (ur. 10 października 1874 w Słotwinie, zm. 11 kwietnia 1943 w Kobylanach) – inżynier chemik, działacz społeczny i gospodarczy, organizator i dowódca Małopolskiej Straży Obywatelskiej i Ochotniczej Legii Kobiet, honorowy konsul Łotwy, właściciel kopalni nafty „Kobylany”.
• Władysław Głowa (ur. 1940) – duchowny katolicki, prof. dr. hab., wykładowca na KUL.
• Roman Kołacz (ur. 1947 w Kobylanach) – polski lekarz weterynarii, zootechnik, prof. nauk rolniczych, rektor Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Zabytki

Cmentarz w Kobylanach

• Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii – wybudowany w 1775 roku w miejsce starego (dokumenty z 1466 roku wspominają o proboszczu Mikołaju, co oznacza, że w Kobylanach był już wtedy kościół).
• Dwór Sulimirskich otoczony parkiem z 300-letnimi okazami dębów.
• Pomnik „Cześć Poległym” – ku czci poległych w wojnie polsko-ukraińskiej i w wojnie z bolszewicką Rosją, wzniesiony w 1932 roku z inicjatywy miejscowego oddziału Związku Strzeleckiego pod przewodnictwem Wita Sulimirskiego, wg projektu inż. Tadeusza Troczyńskiego ze Lwowa^[7].

Kościoły i związki wyznaniowe

• Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Narodzenia NMP należącej do dekanatu Dukla w archidiecezji przemyskiej;
• Świecki Ruch Misyjny „Epifania” – zbór w Kobylanach.

Zobacz też

• Kobylany Górne
• Kobylany-Kozy
• Kobylany-Skorupki