Kot nubijski

Kot nubijski^[55], żbik kaspijski^[55], żbik korsykański^[55], żbik balearski^[55], żbik kreteński^[55], kot afrykański^[56] (Felis lybica) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae).

Kot nubijski

Felis lybica
Forster, 1780[1]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	kotowate
Podrodzina	koty
Rodzaj	kot
Gatunek	kot nubijski
Synonimy Felis ocreata Gmelin, 1791[2] Felis Lynx nubiensis Kerr, 1792[3] Felis Lynx lybiensis Kerr, 1792[3] Felis libyca Olivier, 1804[4] Felis guttata Hermann, 1804[5] Felis cafra Desmarest, 1822[6] Felis caligata Temminck, 1824[7] Felis maniculata Temminck, 1824[8] Felis rüppelii Schinz, 1824[9] Felis caffra A. Smith, 1826[10] Felis maniculata Cretzschmar, 1826[11] Felis ornata J.E. Gray, 1832[12] Felis dongolana Hemprich & Ehrenberg, 1832[13] Felis bubastis Hemprich & Ehrenberg, 1833[13] Felis servalina Jardine, 1834[14] Felis torquata Blyth, 1863[15] Felis syriaca Tristram, 1867[16] Chaus caudatus J.E. Gray, 1874[17] Felis cristata Lataste, 1885[18] Felis libyca sarda Lataste, 1885[19] Felis maniculata: Yerbury & O. Thomas, 1895[20] Felis mediterranea Martorelli, 1896[21] Felis lybica obscura J. Anderson & de Winton, 1902[22] Felis ocreata rubida Schwann, 1904[23] Felis ocreata mellandi Schwann, 1904[24] Felis ocreata ugandae Schwann, 1904[25] Felis (Felis) kozlovi Satunin, 1905[26] Felis ocreata mauritana Cabrera, 1906[27] Felis ocreata nandae Heller, 1913[28] Felis ocreata taitae Heller, 1913[28] Felis caudata griseoflava Zukowsky, 1915[29] Felis caudata longipilis Zukowsky, 1915[30] Felis caudata macrothrix Zukowsky, 1915[31] Felis (Felis) murgabensis Zukowsky, 1915[32] Felis (Felis) matschiei Zukowsky, 1915[33] Felis caudata schnitnikovi Birula, 1915[34] Felis chutuchta Birula, 1916[35] Felis ornata nesterovi Birula, 1916[35] Felis lybica cyrenarum Ghigi, 1920[36] Felis haussa O. Thomas & Hinton, 1921[37] Felis ocreata iraki Cheesman, 1921[38] Felis ocreata griselda O. Thomas, 1926[39] Felis ocreata namaquana O. Thomas, 1926[39] Felis ocreata xanthella O. Thomas, 1926[40] Felis ocreata rusticana O. Thomas, 1928[41] Felis reyi Lavauden, 1929[42] Felis catus jordansi Schwarz, 1930[43] Felis ornata issikulensis Ognev, 1930[44] Felis ocreata vernayi Roberts, 1932[45] Felis bieti vellerosa Pocock, 1943[46] Felis lybica lowei Pocock, 1944[47] Felis lybica lynesi Pocock, 1944[47] Felis lybica foxi Pocock, 1944[48] Felis lybica brockmani Pocock, 1944[49] Felis lybica tristrami Pocock, 1944[50] Felis lybica pyrrhus Pocock, 1944[51] Felis silvestris cretensis Haltenorth, 1953[52] Felis silvestris gordoni D.L. Harrison, 1968[53]
Podgatunki
F. l. lybica Forster, 1780 F. l. cafra Desmarest, 1822 F. l. ornata J.E. Gray, 1830
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[54]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1780 roku niemiecki przyrodnik Johann Reinhold Forster umieszczając nowo opisany gatunek w rodzaju Felis i nadając mu epitet gatunkowy lybica^[1]. Miejsce typowe to rejon starożytnego miasta Kafsa w Tunezji^[57]. Holotyp obecnie zaginiony, Forster swój opis oparł na tekście „chat du desert from Capsa, Lybie” de Buffona z 1776 roku^[58].

Felis lybica jest często uważany za podgatunek F. silvestris, ale dowody genetyczne i morfologiczne potwierdzają rozpoznanie dwóch odrębnych gatunków żbika, z F. lybica będącym przodkiem F. catus^[58][57]. Wydaje się, że istnieją trzy różne linie genetyczne F. lybica^[58][57]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[57]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe	Holotyp
F. l. cafra	Felis cafra	Desmarest, 1822	„Kaffraria”, Południowa Afryka[58].	Syntypy: zamontowana skóra (z czaszką w środku) samca (sygnatura MNHN ZM-MO-2002-321)[59] i zamontowana skóra (z czaszką w środku) samicy (sygnatura MNHN ZM-MO-2001-322)[60] ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu).
F. l. ornata	Felis ornata	J.E. Gray, 1832	„Nasirabad, Radźputana”, Indie[58].	Skóra (sygnatura BMNH:Mamm:1848.8.14.3) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy zebrał oficer British Army w Indiach William John Edward Boys[61].

Etymologia

• Felis: łac. feles lub felis ‘kot’^[62].
• lybica: łac. lybicus ‘libijski’^[63][64].
• cafra: nowołac. Caffra ‘południowoafrykański’^[65].
• ornata: łac. ornatus ‘ozdobny, strojny, ozdobiony, znakomity’, od ornare ‘ozdobić’^[66].

Zasięg występowania

Kot nubijski występuje w południowej Europie, Afryce i Azji zamieszkując w zależności od podgatunku^[57][55]:

• F. lybica lybica – kot nubijski – północna, zachodnia i wschodnia Afryka, Półwysep Arabski, Bliski Wschód, Korsyka, Sardynia i Kreta; prawdopodobnie krzyżuje się z ornata w Iraku.
• F. lybica cafra – kot kafryjski – południowa Afryka; dokładna granica z lybica niepewna, ale może występować w Mozambiku lub Tanzanii.
• F. lybica ornata – kot stepowy – południowo-zachodnia i środkowa Azja, Afganistan, Pakistan, Indie, Mongolia i Chińska Republika Ludowa.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 40,6–66,5 cm, długość ogona 24,1–36,8 cm; masa ciała 2,4–6,4 kg dla osobników z Afryki; długość ciała (bez ogona) 47–74 cm, długość ogona 21,9–36 cm; masa ciała 2–6 kg dla osobników z Azji^[67]. Kot o dość lekkiej budowie. Ogon spiczasty, długi i cienki. Kot o zmiennym ubarwieniu, od żółtoszarego do ciemnoszarego. Deseń mało widoczny, podobny do wzoru spotykanego u kotów domowych. Tylna strona uszu ma czerwony lub rudobrązowy odcień. Ogon z dwiema wyraźnymi obrączkami, reszta „rozmazana”. Pyszczek prążkowany. Koty leśne są ciemniejsze od tych, które zamieszkują półpustynie.

Ekologia

Prowadzi samotny tryb życia. Żywi się drobnymi gryzoniami, pajęczakami, jaszczurkami i niewielkimi ptakami. Ciąża trwa około 50–60 dni, w miocie 2–3 młodych. Dojrzałość płciową osiąga w wieku 11 miesięcy.