Kozica

Kozica^[6] (Rupicapra) – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zobacz też: inne znaczenia.

Kozica

Rupicapra
de Blainville, 1816[1]
Kozica północna (R. rupicapra)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Nadrodzina	Bovoidea
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	koziorożce
Rodzaj	kozica
Typ nomenklatoryczny
Capra rupicapra Linnaeus, 1758
Synonimy
Rupicapra[a] Frisch, 1775[3] Capella[b] von Keyserling & J.H. Blasius, 1840[4] Cemas[c] Gloger, 1841[5]
Gatunki
2 gatunki – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji^[7][8][9].

Morfologia

Długość ciała 90–135 cm, długość ogona 3–10 cm, wysokość w kłębie 70–90 cm; długość rogów 14–30 cm; masa ciała 20–60 kg^[8][10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski zoolog i anatom Henri Marie Ducrotay de Blainville w artykule zatytułowanym O kilku gatunkach ssaków z rzędu przeżuwaczy, opublikowanym w czasopiśmie „Bulletin de la Société philomathique de Paris”^[1]. De Blainville wymienił trzy gatunki – Rupicapra americana de Blainville, 1816, Capra rupicapra Linnaeus, 1758 i Ovis pudu J.F. Gmelin, 1788 (= Pudu puda G.I. Molina, 1782) – z których gatunkiem typowym jest (absolutna tautonimia) Capra rupicapra Linnaeus, 1758.

Etymologia

• Rupicapra: łac. rupes, rupis ‘skała’; capra ‘koza’^[11].
• Capella: łac. capella ‘samica kozy’, od caper, capri ‘samiec kozy’; przyrostek zdrabniający ella^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Capra rupicapra Linnaeus, 1758.
• Cemas: gr. κεμας kemas ‘młody jeleń’^[13].

Podział systematyczny

Klasyfikacja taksonomiczna w obrębie Rupicapra jest niepewna. Przodkowie kozic prawdopodobnie pochodzili z Azji i rozprzestrzenili się na terenie Europy w środkowym plejstocenie przed zlodowaceniem środkowopolskim. Pokrywy lodowe podczas maksimów lodowcowych w Alpach i Pirenejach izolowały populacje kozic, co skutkowało różnicowaniem genetycznym, ale podczas oscylacji klimatycznych dochodziło do kurczenia się, ekspansji oraz hybrydyzacji populacji^[7]. W zależności od ujęcia systematycznego do rodzaju zalicza się 2 (R. pyrenaica i R. rupicapra)^[9][14][10] lub 6 (R. asiatica, R. carpatica, R. ornata, R. parva, R. pyrenaica i R. rupicapra) gatunków^[8][7]; tutaj klasyfikacja za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)^[14][10]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[6]	Podgatunki[8][7][10]	Rozmieszczenie geograficzne[8][7][10]	Podstawowe wymiary[8][10][d]	Status IUCN[15]
	Rupicapra pyrenaica	Bonaparte, 1845	kozica południowa	3 podgatunki	rozłączone populacje w trzech obszarach: Góry Kantabryjskie (północno-zachodnia Hiszpania), Pireneje (południowa Francja, północno-wschodnia Hiszpania i Andora) oraz Apeniny w Abruzji (środkowe Włochy); zakres wysokości: 400–2800 m n.p.m.	DC: 90–130 cm DO: 3–4 cm MC: 20–35 kg	LC
	Rupicapra rupicapra	(Linnaeus, 1758)	kozica północna	6 podgatunków	od wschodniej Francji i południowych Niemczech przez Alpy, Tatry, Starą Płaninę i Karpaty do północno-wschodniej Turcji i Kaukazu; introdukowany do Czech, Słowacji, Bułgarii i Nowej Zelandii; zakres wysokości: 120–3000 m n.p.m.	DC: 96–135 cm DO: 3–10 cm MC: 25–60 kg	LC

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski.

Uwagi

1. Nazwa odrzucona, publikacja Frischa została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) ze względów nomenklatorycznych, na mocy uprawnień ICZN^[2].
2. Młodszy homonim Capella Frenzel, 1801 (Aves).
3. Nowa nazwa dla Rupicapra de Blainville, 1816; młodszy homonim Cemas Oken, 1816 (Bovidae).
4. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała