Kuźnia Raciborska

Kuźnia Raciborska (śl. Raciborskô Kujźnia^[2], niem. Ratiborhammer^[3]) – miasto w południowej Polsce, wchodzące w skład powiatu raciborskiego w województwie śląskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Kuźnia Raciborska.

Kuźnia Raciborska

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Skrzyżowanie w centrum miejscowości
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	raciborski
Gmina	Kuźnia Raciborska
Data założenia	XVII w.
Prawa miejskie	1967
Burmistrz	Wojciech Gdesz
Powierzchnia	31,53 km²
Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość	4598[1] 146 os./km²
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	47-420
Tablice rejestracyjne	SRC
Położenie na mapie gminy Kuźnia Raciborska Kuźnia Raciborska
Położenie na mapie Polski Kuźnia Raciborska
Położenie na mapie województwa śląskiego Kuźnia Raciborska
Położenie na mapie powiatu raciborskiego Kuźnia Raciborska
50°12′00″N 18°18′41″E
TERC (TERYT)	2411054
SIMC	0940884
Urząd miejski ul. Słowackiego 4 47-420 Kuźnia Raciborska
Strona internetowa

Kuźnia Raciborska leży w Kotlinie Raciborskiej, w dolinie Odry nad jej prawym dopływem Rudą. Miejscowość znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich utworzonego w 1993 roku^[4][5].

Demografia

31 grudnia 2023 r. miasto liczyło 4598 mieszkańców^[1].

Piramida wieku mieszkańców Kuźni Raciborskiej w 2014 r.^[6]:

Podział administracyjny

Miasto podzielone jest na dwie jednostki pomocnicze:

• Osiedle – Stara Kuźnia
• Osiedle – Osiedle Nr 1.

Historia

Fragment ul. Słowackiego w centrum miasta

Osiedle nr 1 z lat 50. XX wieku

Pierwszą odnotowaną w dokumentach stałą osadą na terenie obecnego miasta było założone w 1641 roku osiedle hutnicze Segenberg. W ślad za nim powstawały w okolicy kolejne osady kuźnicze, hutnicze i smolarskie. W XVIII w. wraz z postępem technicznym zastąpiono przestarzałe i nieefektywne dymarki piecami fryszerskimi. Według spisu z 1747 roku, wieś liczyła 274 mieszkańców i posiadała folwark. W tym samym roku wzniesiono figurę św. Jana Nepomucena. W 1791 następuje przejęcie zakładów hutniczych przez króla pruskiego. W 1803 uruchomiono pierwszą szkołę. W miejscowości oprócz fryszerki pracuje także gwoździarnia i młot parowy. Wzrasta też liczba mieszkańców, osiągając 765 osób w 1830, w tym 12 ewangelików i 16 żydów.

W roku 1846 doprowadzono linię kolejową, co wpłynęło na dalszy rozwój miejscowości, mającej odtąd bezpośrednie połączenie z Kędzierzynem i Raciborzem. W 1845 Anton Magnus Schoenawa uruchomił własną hutę, nazywając ją Hoffnungshütte, w której to w 1893 oddano do użytku nowoczesną jak na owe czasy odlewnię żeliwa. Liczba mieszkańców przekroczyła 1000 w Kuźni i 650 w byłym folwarku, tzw. Nowej Kuźni. W 1907 r. przestawiono profil huty na produkty przeznaczone dla kolejnictwa. Zakład rozbudowano podczas II wojny światowej, zmieniając nazwę na Schondorff Hegenscheidt-Werke, podjęto produkcję części dla lotnictwa. Rozbudowy nie ukończono ze względu na zbliżający się front.

29 stycznia 1945 roku Kuźnia Raciborska została zajęta przez Armię Czerwoną, a następnie przekazana polskiej administracji. 6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obóz pracy nr 122 powstał w Kuźni Raciborskiej^[7].

7 lipca 1946 roku rozpoczęła pracę Fabryka Wyrobów Metalowych “Rafo” (obecnie Rafamet). W 1947 uruchomiono przy fabryce szkołę zawodową. We wrześniu 1948 otwarta została gminna biblioteka^[8].

W latach 1954–1955 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kuźnia Raciborska, w roku 1956 przekształcona w osiedle typu miejskiego, a w 1967 uzyskuje prawa miejskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

W latach 1962–1990 działał w Kuźni Raciborskiej 11 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej.

Władze miasta[9]

Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej

• Alojzy Pawlik (do 1967)
• Mikołaj Matkowski (1967-1973)
• Janusz Brzeźniak
• Czesław Bezeg
• Paweł Brzoska (1980-1990)

Przewodniczący Rady Miejskiej

• Witold Cęcek (1990)
• Bogdan Lewandowski (1990-1994)
• Leon Klon (1994-1998)
• Norbert Zimon (1998-2000)
• Manfred Wrona (2000-2014)
• Sabina Chroboczek-Wierzchowska (2014-2018)
• Radosław Kasprzyk (2018-2020)
• Gerard Depta (2020-2024)
• Tomasz Sokołowski (2024- )

Naczelnik Miasta i Gminy

• Paweł Brzoska (do 1974)
• Roman Mróz(1974-1976)
• Maria Kamińska (1976-1980)
• Michał Borek (1980-1982)
• Józef Baron (1982-1990)

Burmistrz Miasta

• Witold Cęcek (1990-2002)
• Ernest Emrich (2002–2006)
• Rita Serafin (2006–2014)
• Paweł Macha (2014–2024)
• Wojciech Gdesz (od 2024)

Zastępca Burmistrza Miasta

• Bogusław Wojtanowicz (2006-2014)
• Gabriela Tomik (2014-2018)
• Sylwia Brzezicka-Tesarczyk (2018-2024)
• Roksana Pytlik (2024-2025)
• Sabina Chroboczek-Wierzchowska (od 2025)

Przewodniczący Zarządu Osiedla - Osiedle Nr 1

• Marcin Rak (2002-2006)
• Krystyna Borutko (2006-2018)
• Jacek Gąska (2018- )

Przewodniczący Zarządu Osiedla - Osiedle Stara Kuźnia

• Gertruda Jucha (2002-2006)
• Mariusz Brześniowski (2006-2014)
• Bernard Kowol (2014-2018)
• Maria Wyszomierska (2018- )

Transport

Kolej

Kuźnia Raciborska posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z następującymi miastami: Bielsko-Biała, Czechowice-Dziedzice, Gdynia, Zakopane, Olsztyn, Kraków, Kędzierzyn-Koźle, Opole, Pszczyna, Racibórz, Wrocław, Warszawa, Poznań oraz Bydgoszcz. Na stacji kolejowej w Kuźni Raciborskiej zatrzymują się pociągi Polregio oraz InterCity^[10].

Komunikacja autobusowa

Kuźnia Raciborska posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z następującymi miastami: Gliwice, Racibórz, Ruda Kozielska, Rybnik, Kędzierzyn-Koźle, Katowice. Komunikację autobusową obsługuje PKS Racibórz Sp. z o.o., PKS Connex Kędzierzyn-Koźle Sp. z o.o., Zarząd Transportu Zbiorowego w Rybniku. Przystanki PKS znajdują się na terenie całego miasta.

Najbliższe lotniska

• Port lotniczy Ostrava-Mošnov (w odległości 73 km)
• Port lotniczy Katowice-Pyrzowice (81 km)
• Port lotniczy Kraków-Balice (126 km)^[11]

Drogi

Przez miasto przebiegają drogowe szlaki komunikacyjne. Są to m.in.:

• 922 droga wojewódzka nr 922: Nędza – Kuźnia Raciborska^[12][13]
• 425 droga wojewódzka nr 425: Rudy – Kuźnia Raciborska – Dziergowice – Bierawa^[12][13]
• ODW – Odrzańska Droga Wodna łącząca Bałtyk i Europę zach/wsch, potencjalny szlak Odra-Dunaj.

Kuźnia Raciborska posiada następujące drogi powiatowe:^[13]

• 3509S Kuźnia Raciborska - Siedliska - Turze - Ciechowice
• 3534S Kuźnia Raciborska - Budziska - Turze

Edukacja

W Kuźni Raciborskiej znajdują się dwa przedszkola oraz jedna szkoła podstawowa^[14]:

• Przedszkole nr 1 w Kuźni Raciborskiej z Oddziałem Zamiejscowym w Turzu, ul. Słowackiego 18
• Przedszkole nr 2, ul. Bohaterów Westerplatte 1
• Szkoła Podstawowa im. Jana Wawrzynka, ul. Piaskowa 28.

Kultura

Lista imprez odbywających się cyklicznie w Kuźni Raciborskiej:

• Rodzinny Rajd Rowerowy prowadzący przez Nadleśnictwo Rudy Raciborskie wzdłuż trasy wielkiego pożaru lasu z 1992 r.^[15]
• Kuźniański Bieg Niepodległości odbywający się corocznie w Święto Niepodległości^[16]
• Kuźniański Półmaraton Leśny, odbywający się na początku wiosny od 2016 r.^[17]

Organizacje

• Hufiec ZHP Ziemi Raciborskiej im. Alojzego Wilka^[18]
• Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej – Koło w Kuźni Raciborskiej^[19]
• Towarzystwo Przyjaciół Dzieci^[20]
• Związek Rencistów, Emerytów i Inwalidów^[21]
• Koło DFK
• Okręg PZW w Katowicach koło PZW nr 31 Kuźnia Raciborska
• Uniwersytet Trzeciego Wieku^[22]
• Kościół In Plus^[23]

Pomniki i tablice

Pomnik Zwycięstwa

• Pomnik Zwycięstwa przy ulicy Kościelnej, odsłonięty w 1970 r. w celu uczczenia XXV rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem^[24]. Wraz z tablicą upamiętniającą żołnierzy 6 batalionu powietrznodesantowego, którzy zginęli 8.10.2019 roku podczas prac patrolu rozminowania przy usuwaniu niewybuchów z pobliskich lasów^[25].
• Pomnik ku czci mieszkańców Kuźni Raciborskiej przy kościele św. Marii Magdaleny, wzniesiony w 1922 r. w celu upamiętnienia ofiar śmiertelnych z I wojny światowej. W 2003 r. wmurowano płytę upamiętniającą kuźniańskie ofiary II wojny światowej
• Pomnik i krzyż ku pamięci dwóch strażaków, którzy zginęli w wielkim pożarze lasu w 1992 r.^[26]
• Drewniana kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena przy ul. Arki Bożka, pochodząca z połowy XIX w.^[27]
• Tablica i drewniana rzeźba Antona Magnusa Schoenawy, twórcy przemysłu metalurgicznego w Kuźni Raciborskiej (na skwerze pomiędzy ulicą Klasztorną i Arki Bożka)^[28]
• Tablica na cześć pochodzącego z Kuźni Raciborskiej Adalberta Kurzeji (skwer przy ul. Topolowej)^[29]
• Tablice na cześć Alfonsa Górnika i Adama Kocura, międzywojennych burmistrzów Katowic, pochodzących z Kuźni Raciborskiej^[29]

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół parafialny św. Marii Magdaleny

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi parafia rzymskokatolicka św. Marii Magdaleny^[30] oraz Kościół Boży w Chrystusie Zbór „Kościół In Plus” – protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym^[31].

Szlaki turystyczne

Szlak im. Polskich Szkół Mniejszościowych

• Trasa: Chałupki – Tworków – Racibórz – Markowice – Łęg – Kuźnia Raciborska – Bierawa

Ciekawostki

• 13 października 2017 r. w Kuźni Raciborskiej otwarto pierwszą na świecie ulicę Roberta Lewandowskiego^[32]

Miasta partnerskie

• Kelheim
• Odry

Zobacz też

• Pożar lasu w nadleśnictwie Rudy Raciborskie
• Kuźnia Nieborowska
• Helmut Kapp