Librantowa

Librantowa – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Chełmiec^[4][5][6]. W ciągu wieków używano w dokumentach pisanych następujacych nazw miejscowości: 1389 r. – Hildbrantowa, 1394 r. – Hilbrantowa, 1400 r. – Helbranthowa, 1412 r. – Lybranthow/Lybrantowa/Librantowa, 1448 r. – Hilbrantowa utraque Maior et Minor [czyli Librantowa obie, większa i mniejsza], 1470–80 – Ilbramtowa Maior i Minor; 1529 – Lybranthowa/Lubranthowa; 1581 r. – Librantowa^[7]

Librantowa

wieś
Nowy kościół
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Chełmiec
Wysokość	do 543 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1372[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-300[2]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0420251
Położenie na mapie gminy Chełmiec Librantowa
Położenie na mapie Polski Librantowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Librantowa
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Librantowa
49°39′59″N 20°45′21″E[3]

Integralne części wsi

Integralne części wsi Librantowa^[5][6]

części wsi

Bucze, Dzwonek, Folwark, Góry, Grabie, Granica, Łęgi, Mała Wieś, Malinie, Michalikówka, Odłęcze, Olchówka, Pasternia, Pod Folwarkiem, Podlesie, Przedewsie. Skałka, Wiszyny, Zakarczmie

Położenie

Wieś leży na Pogórzu Środkowobeskidzkim na pograniczu zachodniej części Kotliny Sądeckiej i Pogórza Rożnowskiego, które rozciąga się pomiędzy dolinami rzek Dunajec i Biała. Najwyższym wzniesieniem w okolicy jest Dąbrowska Góra (583 m) i Kobylnica (579 m) leżąca w granicach pobliskiej Miłkowej. Wioska położona jest na wzgórzach dochodzących do wysokości 542 m n.p.m. Graniczy z gminą Korzenna (Łęką Siedlecką, Siedlcami, Słowikową), Klimkówką, Naściszową, Januszową i Boguszową^[8].

Historia

Liczne wzmianki o Librantowej w dokumentach średniowiecznych od XV do XVI w. przetłumaczone z języka łacińskiego, przedstawione są w "Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu" pod hasłem "Librantowa" opracowanym przez Janusza Kurtykę. Wiele informacji zawarte jest także pod hasłem Ilbrantowa w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich^[9]. Autorem tego hasła jest najprawdopodobniej Maurycy Maciszewski (1847–1917) pochodzący z Bochni stały współpracownik redakcji Słownika.

Właściciele i fundacje

• Z początkiem – własność królewska pochodząca od księżnej wdowy krakowskiej, następnie przekazana w użytkowanie wieczyste szlachcie.
• W 1394 r. rajcy nowosądeccy otrzymali od Zawiszy Czerwonego (z Oleśnicy) w wieczyste zarządzanie na rzecz szpitala św. Ducha wsie: Januszowa, Kwieciszowa, Librantowa, Wolfowa i Boguszowa. Królowa Jadwiga nadała na utrzymanie szpitala roczne świadczenie – 6 groszy – od tych dóbr, które miały zostać zwolnione z opłat królewskich .
• W 1400 r. biskup krakowski Piotr Wysz zatwierdził fundację szpitala i jego wsparcie m.in. w Librantowej oraz dobrach inwentarza (100 owiec i bydła) .
• W 1412 r. rajcy przekazali Norbertanom w Nowym Sączu uposażenie szpitala, w tym Librantową .
• W roku 1412 r. oraz za pontyfikatu papieża „antypapieża” Jana XXIII (1410–1415) potwierdzono fundację i tytuł własności Librantowej na rzecz klasztoru norbertanów .
• W latach 1470–80 prawo własności było podzielone: Librantowa Maior (większa) – 6 łanów kmiecych, z karczmą, zagrodami; Librantowa Minor – 5 łanów bez karczmy, folwarku ani młyna. Kmiecie płacili dziesięcinę (owce, koguty, ser), świadczyli roboty i popis (pomoc przy wojsk).
• W 1518 r. Zygmunt I Stary rozstrzygnął spór, potwierdzając prawa klasztoru norbertańskiego do Librantowej oraz innych wsi, z obowiązkiem płacenia dochodów na szpital^[10].
• W 1529 r. klasztor otrzymywał czynsz w wysokości 3½ – 4 grosze.
• W 1564 r. opat oświadczył, że klasztor posiada 100 łanów, na których ulokowano pięć wsi – w tym Librantową. Roczny czynsz wynosił 6 groszy praskich.
• W 1581 r. wykazano: 14 łanów kmiecych, 4 zagrody z rolą, 8 dwuizbowych gospodarstw z bydłem, 7 bez bydła, oraz rzeźnika .

Status prawny i lokacja Librantowej

• 1299 r. – książęca darowizna dla Jana Bogacza, z prawem lokowania wsi, sądzeniem osadników: sąd najcięższych spraw w rękach księżnej lub Klarysek sądeckich.
• 1314 r. – Jan Bogacz przekazał obszar w użytkowanie wieczyste miastu Nowy Sącz obszar, który obejmował Januszową, Boguszową, Kwieciszową, Librantową i Wolfową..
• ok. 1370–82 – król Ludwik Węgierski zamienia czynsz srebrny (6 grzywien) na grosz praski, potwierdza immunitet sądowy.
• 1384 r. – królowa Jadwiga potwierdza nabycie Januszowej przez Zydla Langa i przeniesienie jej na prawo niemieckie z immunitetem sądowym, a jednocześnie potwierdza immunitet ustanowiony przez Ludwika.
• 1384–1389 – lokacja Librantowej, prawdopodobnie przeprowadzona przez Zydla Langa; data lokacji możliwa także w 1389 lub nieco wcześniej.
• 1389 r. – sąd sądecki potwierdza sprzedaż Januszowej, Librantowej i innych wsi przez Zydla Langa Kasprowi Krugelowi z Lwowa.
• 1412 r. – Władysław Jagiełło co do przeniesienia wsi z prawa polskiego na niemieckie (średzkie), na prośbę opata norbertanów.

Obowiązki dziesięcinne na rzecz kościoła

• 1448 r. – biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki, erygując kolegiatę w Nowym Sączu, przekazuje wikariuszom (w ramach uposażenia kolegiaty) z Librantowej Maior (Większej) i Minor (Mniejszej), prawo do poboru dziesięciny: ćwiertnia owsa od każdego kmiecia i 1 grosz od komornika, zagrodnika, młynarza i pasterza.
• 1470–80 – w Librantowej dziesięcina płacona biskupowi krakowskiemu.
• 1529 r. – grupa ośmiu wsi, w tym Librantowej, płaciła razem dziesięcinę snopową wartą 36 groszy biskupowi krakowskiemu; Librantowa płaciła też meszne w owsie dla wikariuszy kolegiaty.

Librantowa w XIX w.

Cały szereg interesujących informacji na temat Librantowej w XIX w. można wyczytać w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V. Autor hasła Librantowa, prawdopodobnie Maurycy Maciszewski (1847–1917), podaje, że wioska 1784 r. należała do austriackiego tzw. funduszu religijnego. W 1829 r. wraz z wsiami Naściszowa, Kwieciszowa, Boguszowa, Grabowa, Brzezie, Bobków, Łęg i Piątkowa została sprzedana za 8150 złotych reńskich Józefowi Hebenstreitowi. Po 1867 r. była to wspólna gmina: Librantowa z Boguszową^[11]. Obszar dworski obejmował grunty orne: 88 morgów, łąki i ogrody: 10 morgów, pastwiska: 36 morgów, las iglasty: 215 morgów. Posiadłości chłopskie: grunty orne: 562 morgi, łąki i ogrody: 137 morgów, pastwiska: 173 morgi, lasy i zarośla: 259 morgów (miary austriackie – tzw. morgi austriackie, czyli ok. 0,5755 ha). Grunty głównie nadające się pod uprawę żyta^[11].

Wg Słownika geograficznego Królestwa Polskiego... w Librantowej miała istnieć kopalnia nafty i mała fabryka wyrobów z oleju skalnego. Autor podaje, że kopalnie badane były w 1875 roku przez E. Windakiewicza oraz dr. E. Dunikowskiego. Znajdują się one w zagłębieniu góry. Najgłębszy szyb (studnia) osiąga 280 stóp głębokości (czyli ok. 82 metry), jednak ropa naftowa pojawia się już na głębokości 10 sążni (czyli ok. 19 metrów), po czym znika.

Zabytki

Cmentarz „Dzwon Loretański”, na którym znajduje się Mogiła zbiorowa żołnierzy polskich i szwedzkich z czasów Jana Kazimierza. W 1655 rozegrała się bitwa między wojskami szwedzkimi a wojskami króla polskiego podróżującego z Opola przez Żarnów do Lwowa. W latach 70. XX w. podczas remontu drogi odkopano kości żołnierzy Jana Kazimierza^[12]. Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[13].

Kapliczka i dzwonnica

• Kapliczka murowana z 1632 roku^[14];
• dzwonnica z pierwszej połowy XIX wieku^[15].

Kapliczka ma kształt czworościennego słupa o trzech kondygnacjach, o zwieńczeniu w formie pięciu cylindrycznych wieżyczek, nakrytych stożkowymi daszkami. Dzwonnica również otrzymała formę czworościennego słupa, analogicznie do kapliczki jest trój kondygnacyjna.

W XX w.

W latach 1954–1960 Librantowa była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej. W 1961 r., po jej likwidacji, przyłączono wieś do GRN w Siedlcach. Lata 1973–1977 to przynależność Librantowej do gminy wiejskiej Nowy Sącz. Od 1977 r. jest sołectwem gminy Chełmiec.

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Librantowa, po jej zniesieniu w gromadzie Siedlce. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Liczba mieszkańcow

Na podstawie dostępnych "online" w elektronicznej bibliotece KUL Schematyzmów Diecezji Tarnowskiej^[16] można prześledzić liczbę katolików podawaną przez proboszczów z Siedlec. Poniższa tabela ilustruje dynamikę wzrostu w latach od 1855 do 1939 r. W związku z tym, że od czasów józefińskich w zaborze austriackim parafie pełniły w pewnej mierze obowiązki dzisiejszych Urzędów Stanu Cywilnego, schematyzmy można traktować jako stosunkowo wiarygodne źródło informacji. Informacje nie uwzględniają osób wyznania mojżeszowego. W poszczególnych schematyzmach podawana jest jedynie liczba Żydów mieszkających w całej parafii, jednak autor hasła "Librantowa" w Słowniku Geograficzny Królestwa Polskiego zaznacza, że wszyscy mieszkańcy są wyznania rzymskokatolickiego^[11]. Było to pewnym wyjątkiem na tym terenie.

Rok	Liczba mieszkańców
1855	260
1861	238
1865	267
1870	336
1875	352
1880	399
1894	470
1900	505
1910	613
1914	629
1919	634
1926	641
1936	917
1939	917

Urzad Gminy Chełmiec podaje na swojej oficjalnej stronie internetowej, że obecnie (rok 2025) w Librantowej mieszka 1379 osób^[4].

Oświata

W Librantowej funkcjonuje szkoła podstawowa im. Józefa Bieńka historyka, poety, żołnierza Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, Honorowy Obywatel Miasta Nowego Sącza^[17]. Szkoła w Librantowej ma bogata historię. W 1875 roku, dzięki staraniom nauczyciela Józefa Pietrusińskiego i wójta Jana Bieńka, wybudowano drewniany budynek szkolny, w którym kontynuowano edukację dzieci. Szkoła ta odgrywała ważną rolę w krzewieniu kultury w Librantowej^[18]. Słowa hymnu szkoły wyznaczają program wychowawczy:

I nikt nie zniszczy naszej siły:

wyjdziem zwycięsko z burz i wojen,

gdy serca rodzin będą biły-

wiarą, miłością i pokojem!^[18]

Sport

Od 1998 roku działa w Librantowej piłkarski Ludowy Klub Sportowy Librantovia Librantowa^[19], występujący w nowosądeckiej A klasie.

Religia

W Librantowej działa Parafia św. Alberta Chmielowskiego. Od roku 1801 Librantowa należała do parafii w Siedlcach. Ks. Stanisław Tokarczyk w latach 70. XX w. zaczął czynić pierwsze starania o budowę kościoła Librantowej. Pozwolenie na budowę kaplicy uzyskano w 1984 r. Władze diecezji tarnowskiej do administratorstwa budowy wyznaczyli ks. Stanisława Żurata, a następnie ks. Stanisława Kumiegę. Plac pod budowę poświęcono 12 sierpnia 1984 r., a budowa rozpoczęła się dzień później. 18 października 1984 r. został zatwierdzony tytuł kaplicy (pod wezwaniem błogosławionego brata Alberta Chmielowskiego) przez ówczesnego biskupa tarnowskiego Jerzego Ablewicza. Kościół żelbetowy powstał w latach 1983–1987 według projektu Pawła Dygonia.

15 czerwca 1985 r. bp Piotr Bednarczyk poświęcił i wmurował kamień węgielny, a 5 czerwca 1988 r. odbyła się konsekracja kaplicy przez tego samego biskupa. 3 listopada 2002 r. z chwilą erygowania parafii przez bpa Wiktora Skworca dotychczasową kaplicę podniesiono do rangi kościoła parafialnego pw. św. Alberta Chmielowskiego.

Ochotnicza Straż Pożarna w Librantowej

Jednostka OSP w Librantowej została utworzona w 2002 roku^[20], przy której funkcjonuje Orkiestra Dęta. Orkiestra ma na swoim koncie wiele sukcesów, bierze czynny udział w lokalnych imprezach, a także reprezentuje region poza granicami kraju: Festiwal "Balkan Folk Fest" w Bułgarii, Międzynarodowy Festiwal Orkiestr Dętych w Karlowych Varach, Festiwal Muzyczno-taneczny w Csongrád, Węgry.

Zespół Regionalny „Librantowianie”

W Librantowej od 2014 roku działa Zespół Regionalny „Librantowianie”, którego celem jest ochrona od zapomnienia oraz kultywowanie tradycji Lachów Sądeckich i Pogórzan. W regionie główną rolę ogrywają melodie i tańce grupowe oparte na rytmie walca o charakterze lirycznym, obecne są również żywe tańce z podkładem muzycznym kontrabasu, klarnetu i trąbki^[21].