Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Grecji

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Grecji – lista miejsc w Grecji wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Grecję 17 lipca 1981 roku^[2].

Obecnie (stan na wrzesień 2023 roku) na liście znajduje się dziewiętnaście obiektów: siedemnaście dziedzictwa kulturowego i dwa o charakterze przyrodniczo-kulturowym^[2].

Na greckiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Grecja zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się trzynaście obiektów (stan na wrzesień 2023 roku)^[2].

[1]

[2]

Nr ref.	Obiekt	Położenie	Typ	Rok	Opis
392	Świątynia Apollina Epikuriosa w Bassaj Temple of Apollo Epicurius at Bassae	GrBassaj, Peloponez 37°26′05,9″N 21°53′49,0″E	KGrCykl (i)(ii)(iii)	1986	Świątynia Apollona, wzniesiona ok. poł. V w. p.n.e.^[4] Świątynię zaprojektowano w taki sposób, aby reprezentowane w niej były wszystkie greckie porządki architektoniczne: dorycki, joński i koryncki^[4]. Znaleziono tu najstarsze kapitele korynckie^[4].
393	Stanowisko archeologiczne w Delfach Archaeological Site of Delphi	GrFokida, Grecja Środkowa 38°28′53,4″N 22°29′46,2″E	KGrDel (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	1987	Sanktuarium panhelleńskie w Delfach, gdzie znajdowała się świątynia Apollina z wyrocznią^[5]. W świątyni przechowywano omfalos – „pępek świata”^[5].
404	Akropol ateński Acropolis, Athens	GrAteny, Attyka 37°58′15,1″N 23°43′34,2″E	KGrAte (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	1987	Akropol wzniesiony w okresie archaicznym na wzgórzu w Atenach, przebudowany z inicjatywy Peryklesa przez Fidiasza – powstał tu wówczas kompleks świątyń: Partenon, Erechtejon, Apteros, sanktuarium Artemidy Brauronia i Propyleje^[6]. W pracach uczestniczyli także inni architekci greccy jak Iktinos czy Mnesikles^[6].
454	Góra Athos Mount Athos	GrAthos 40°09′26″N 24°19′35″E	K, PGrCykl (i)(ii)(iv)(v)(vi)(vii)	1988	Athos – od 1054 roku duchowy ośrodek prawosławia; „Święta Góra”; z własną autonomią^[7]. Znajduje się tu wiele klasztorów, z których 20 zamieszkuje 1400 mnichów^[7].
455	Meteory Meteora	GrTesalia 39°42′51,0″N 21°37′52,0″E	K, PGrCykl (i)(ii)(iv)(v)(vii)	1988	24 prawosławne klasztory eremickie z XV w. położone na szczytach skał w masywie skalnym Meteory^[8].
456	Wczesnochrześcijańskie i bizantyńskie zabytki w Salonikach Paleochristian and Byzantine Monuments of Thessalonika	GrSaloniki, Macedonia Środkowa 40°38′18,0″N 22°57′54,0″E	KGrCykl (i)(ii)(iv)	1988	Założone w 315 p.n.e., Saloniki były stolicą prowincji rzymskiej i jednym z pierwszych ośrodków rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa^[9]. W mieście znajduje się wiele kościołów wzniesionych na przestrzeni IV–XV w. na planie centralnym, bazylikowym lub łączącym cechy ich obu, których wnętrza zdobią mozaiki charakterystyczne dla sztuki wczesnochrześcijańskiej^[9].
491	Sanktuarium Asklepiosa w Epidauros Sanctuary of Asklepios at Epidaurus	GrEpidauros, Peloponez 37°35′53″N 23°04′29″E	KGrCykl (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	1988	Od VI w. p.n.e. ośrodek kultu Asklepiosa. Zachowane pozostałości zabudowań: świątynie i zabudowania szpitalne poświęcone bogom uzdrowicielom, oraz amfiteatr pochodzą z IV w. p.n.e.^[10]
493	Średniowieczne miasto Rodos Medieval City of Rhodes	GrRodos, Wyspy Egejskie Południowe 36°26′50,0″N 28°13′40,0″E	KGrCykl (ii)(iv)(v)	1988	Wyspę Rodos w latach 1309–1523 zajmowali joannici, którzy wznieśli tu miasto warowne^[11]. Następnie wyspa przechodziła kolejno w ręce tureckie i włoskie^[11]. W Górnym Mieście o zabudowie gotyckiej, znajduje się m.in. Pałac Wielkich Mistrzów Zakonu Joannitów z XIV w., szpital joannitów, a w Dolnym Mieście – zabudowania z okresu osmańskiego^[11].
511	Stanowisko archeologiczne w Mistrze Archaeological Site of Mystras	GrLakonia, Peloponez 37°04′50,0″N 22°22′00,0″E	KGrLak (ii)(iii)(iv)	1989	Mistra została wybudowana na planie amfiteatralnym wokół XIII w. twierdzy przez władcę Księstwa Achai Wilhelma II Villehardouin^[12]. Zdobyta przez Bizancjum, a później okupowana przez Turków i Wenecjan, opuszczona w 1832 roku^[12]. Do XXI w. zachował się zespół średniowiecznych ruin^[12].
517	Stanowisko archeologiczne w Olimpii Archaeological Site of Olympia	GrElida, Grecja Zachodnia 37°38′18″N 21°40′00″E	KGrLak (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	1989	Od ok. XII w. p.n.e. Olimpia była ośrodkiem kultu Zeusa. Od 776 roku p.n.e. miejsce igrzysk olimpijskich^[13]. Ne terenie Olimpii zachowały się pozostałości wielu budowli sanktuarium, m.in. świątyni Hery, świątyni Zeusa i stadionu^[13].
530	Delos Delos	GrCyklady, Wyspy Egejskie Południowe 37°23′50,0″N 25°16′00,0″E	KGrCykl (ii)(iii)(iv)(vi)	1990	Delos – niewielka wyspa archipelagu Cyklad, według mitologii, miejsce narodzin Apollina^[14]. Ośrodek kultu Apollina^[14]. Do XXI w. zachowały się pozostałości ogromnego kompleksu świątynnego^[14].
537	Klasztory Dafni, Osios Lukas i Nea Moni na Chios Monasteries of Daphni, Hosios Loukas and Nea Moni of Chios	GrBeocja, Grecja Środkowa 38°00′47″N 23°38′09″E Chaidari, Attyka 38°23′43,7″N 22°44′48,0″E Chios, Wyspy Egejskie Północne 38°22′26,6″N 26°03′21,7″E	KGrCykl (i)(iv)	1990	Trzy klasztory – Osios Lukas w Fokidzie, w okolicach Delf, Dafni w Attyce, koło Aten i Nea Moni na Chios charakteryzują się wspólnymi cechami architektonicznymi i estetycznymi^[15]. Wzniesione na planie centralnym, przekryte kopułami wspartymi na narożnych trompach, umożliwiających przejście do planu ośmiobocznego^[15]. W XI i XII w. zostały ozdobione dekoracją z marmuru oraz mozaikami na złotym tle, charakterystycznymi dla renesansu bizantyjskiego^[15].
595	Pitagorejon i Herajon na wyspie Samos Pythagoreion and Heraion of Samos	GrSamos, Wyspy Egejskie Północne 37°42′04,4″N 26°52′07,6″E 37°40′19″N 26°53′08″E	KGrCykl (ii)(iii)	1992	Ruiny starożytnych budowli na wyspie Samos: Pitagorejonu – warownego miasta portowego z pozostałościami budowli greckich i rzymskich, m.in. tunelu Eupalinosa – podziemnego akweduktu i herajonu – sanktuarium Hery^[16].
780	Stanowisko archeologiczne w Ajgaj (współczesna nazwa Wergina) Archaeological Site of Aigai (modern name Vergina)	GrImatia, Macedonia Środkowa 40°28′17,0″N 22°19′06,0″E	KGrIma (i)(iii)	1996	Ajgaj była pierwszą stolicą królestwa Macedonii^[17]. Do XXI w. zachowały się ruiny monumentalnego pałacu o bogatej dekoracji mozaikowej i polichromowanych stiukach oraz nekropola z ponad trzystoma grobami w formie kopców, m.in. grobowcem Filipa II Macedońskiego, ojca Aleksandra Macedońskiego^[17].
941	Stanowiska archeologiczne w Mykenach i Tyrynsie Archaeological Sites of Mycenae and Tiryns	GrArgolida, Peloponez 37°43′50″N 22°45′00″E	KGrLak (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	1999	Ruiny dwóch największych miast cywilizacji mykeńskiej (XV–XII w. p.n.e.): Myken i Tyrynsu^[18].
942	Zabytkowe centrum (Chora) z klasztorem Św. Jana Teologa oraz Jaskinią Apokalipsy na wyspie Patmos The Historic Centre (Chorá) with the Monastery of Saint-John the Theologian and the Cave of the Apocalypse on the Island of Pátmos	GrPatmos, Wyspy Egejskie Południowe 37°17′50″N 26°33′00″E	KGrCykl (iii)(iv)(vi)	1999	Według legendy, na Patmos, Jan Teolog miał doświadczyć wizji spisanych w księdze Apokalipsy^[19]. Pod koniec X w. wzniesiono tu zespół klasztorny św. Jana Teologa, który stał się celem pielgrzymek oraz ośrodkiem nauczania greckiej religii prawosławnej^[19].
978	Korfu Old Town of Corfu	GrKorfu, Wyspy Jońskie 39°37′16,2″N 19°55′29,0″E	KGrCykl (iv)	2007	Stare Miasto Korfu wraz z zespołem bizantyjskich fortyfikacji^[20].
1517	Stanowisko archeologiczne Filippi Archaeological Site of Philippi	GrKawala Macedonia Wschodnia i Tracja 41°00′47″N 24°17′11″E	K, PGr (iii)(iv)	2016	Ruiny warownego miasta założonego w 356 r. p.n.e. przez króla Macedonii Filipa II Macedońskiego, nazywane „małym Rzymem”^[21]. Do XXI w. zachowały się pozostałości murów, bramy, teatrów i heroonu z okresu hellenistycznego, a także liczne budynki użyteczności publicznej z czasów rzymskich, m.in. budowli forum i świątyń w części północnej^[21]. W latach 49–50 p.n.e. w Filippi działał Paweł z Tarsu a miasto stało się ośrodkiem chrześcijaństwa^[21]. Z tego okresu pochodzą ruiny bazylik wczesnochrześcijańskich^[21].
1695	Krajobraz kulturowy Zagori Zagori Cultural Landscape	Gr Epir 39°52′00″N 20°42′00″E	K, PGr (v)	2023

Nr ref.	Obiekt	Położenie	Typ	Rok	Opis
5855	Późnośredniowieczne fortyfikacje w Grecji Late Medieval Bastioned Fortifications in Greece Fortyfikacje Korfu Forteca na Zakintos Forteca Koroni Forteca Metoni Bourtzi–Palamidi–Akronauplia Forteca Koules Forteca Firkas Fortyfikacje Rodos Forteca w Mitylenie	Gr Korfu, Wyspy Jońskie 39°37′28,3″N 19°55′42,2″E Zakintos, Wyspy Jońskie 37°47′22,0″N 20°53′31,0″E Koroni, Mesenia, Peloponez 36°48′54,0″N 21°42′00,0″E Metoni, Mesenia, Peloponez 36°48′54,0″N 21°42′00,0″E Bourtzi, Peloponez 37°34′11″N 22°47′26″E Palamidi, Peloponez 37°33′43″N 22°48′15″E Akronauplia, Peloponez 37°34′00″N 22°48′00″E Heraklion, Kreta 35°20′40,4″N 25°08′12,3″E Chania, Kreta 35°31′05,7″N 24°00′49,2″E Rodos 36°26′42,0″N 28°13′37,2″E Mitylena, Wyspy Egejskie 39°06′36,4″N 26°33′42,6″E	KGr (ii)(iv)(v)	2014	Dwanaście, dobrze zachowanych fortec z okresu późnego średniowiecza^[22].
5856	Park Narodowy Dadia-Lefkimi-Souflion National Park of Dadia - Lefkimi - Souflion	Gr Macedonia Wschodnia i Tracja 41°07′59″N 26°13′01″E	PGr (x)	2014	Park narodowy obejmujący leśne tereny wschodnich Rodopów. Występuje tu 360–400 gatunków roślin (w tym 26 storczykowatych), 104 gatunki motyli, 12–13 gatunków płazów, 29 gatunków gadów, 60–65 gatunków ssaków (w tym 24 gatunki nietoperzy) i ponad 200 gatunków ptaków – w tym 36 z 38 europejskich gatunków ptaków drapieżnych, w tym trzy z czterech gatunków sepów europejskich: sęp kasztanowaty, sęp płowy i ścierwnik^[23].
5857	Starożytne Lawrio Ancient Lavrion	Gr Attyka 37°42′55″N 24°03′25″E	KGr (ii)(iv)	2014	Tereny wokół Lawrio były głównym ośrodkiem wydobycia srebra w starożytnej i współczesnej Grecji^[24]. Złoża eksploatowano tu od ok. 3200 p.n.e.^[24] Wydobywano tu srebro, ołów i miedź na potrzeby cywilizacji egejskich a w V–IV w. p.n.e. na potrzeby Aten, m.in. do bicia tetradrachmy z wizerunkiem sowy. Kopalnie zostały opuszczone w VI w. Wydobycie podjęto ponownie w 1860 roku – kopalnie zamknięto w latach 90. XX w.^[24]
5858	Skamieniały Las na Lesbos Petrified Forest of Lesvos	Gr Wyspy Egejskie Północne 39°12′13″N 25°52′28″E	K, PGr (vi)(vii)(viii)(x)	2014	„Skamieniały Las” na wyspie Lesbos złożony z setek skrzemieniałych pni drzew iglastych i owocowych, stających lub leżących, na terenie 15 tys. ha^[25]. Są to pozostałości subtropikalnego lasu, jaki występował tu ok. 18.5 milionów lat temu, i który został przykryty materiałem z erupcji okolicznych wulkanów^[25]. Znajduje się tu najwyższe stojące skamieniałe drzewo na świecie o wysokości 7,20 m i obwodzie pnia 8,58^[25]. Pierwsze wzmianki o skamieniałościach na Lesbos pochodzą z zapisów Teofrasta z Eresos (ok. 370–287 p.n.e.)^[25].
5860	Stanowisko archeologiczne starożytnej Mesini Archaeological site of Ancient Messene	Gr Region Peloponez 37°10′26″N 21°55′12″E	KGr (i)(iii)(vi)	2014	Stanowisko archeologiczne z pozostałościami starożytnego miasta Mesini, założonego w 369 r. p.n.e. przez tebańskiego generała Epaminondasa, stolicy Mesenii^[26]. Zachowały się m.in. mury obronne z wieżami i bramami na odcinku 9,5 km, budynki użyteczności publicznej, asklepiejon (III–II w. p.n.e.). Zrekonstruowano m.in. stadion, odeon, buleuterion i agorę^[26].
5860	Minojskie centra pałacowe: Knossos, Fajstos, Malia, Kato Zakros Kydonia Minoan Palatial Centres (Knossos, Phaistos, Malia, Zakros, Kydonia)	Gr Kreta 35°17′53″N 25°09′47″E 35°03′04,0″N 24°48′52,7″E 35°17′34,3″N 25°29′35,4″E 35°05′52,7″N 26°15′39,8″E 35°30′58,6″N 24°01′09,8″E	KGr (ii)(iii)(vi)	2014	Kultura minojska (2800–1100 p.n.e.) stworzyła wiele ośrodków pałacowych, z których wiele zostało zniszczonych podczas potężnych trzęsień ziemi pod koniec epoki brązu^[27]. Ośrodki te były centrami politycznymi, gospodarczymi, społecznymi i religijnymi^[27]. Były budowane w monumentalnym stylu i miały złożoną strukturę architektoniczną (labirynt)^[27]. Ośrodki miały w centrum wielkie dziedzińce, wokół których stawiano wielopiętrowe budowle mieszczące m.in. apartamenty mieszkalne, skarbce, archiwa, sanktuaria, warsztaty, tworząc miasto^[27]. Znajdowały się w nich rezydencje władców, domy rzemieślników, kupców i pisarzy^[27].
5861	Stanowisko archeologiczne Nikopolis Archaeological site of Nikopolis	Gr Epir 39°00′30″N 20°44′01″E	KGr (ii)(iv)(vi)	2014	Stanowisko archeologiczne z pozostałościami starożytnego miasta Nikopolis, założonego przez cesarza rzymskiego Oktawiana Augusta, aby upamiętnić zwycięstwo w bitwie pod Akcjum w 31 r. pn.e.^[28]. Zachowały się m.in. ruiny akropolu, odeonu, nimfeum, stadionu i akweduktu^[28].
5862	Większy obszar góry Olimp The broader region of Mount Olympus	Gr Macedonia Środkowa 40°05′00″N 22°21′00″E	K, PGr (vi)(viii)(ix)(x)	2014	Olimp (2918 m n.p.m.) – najwyższy szczyt najwyższego masywu górskiego Grecji, którego obszar, dzięki specyficznemu mikroklimatowi charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem terenu i wegetacji^[29]. Obszar Olimpu został objęty ochroną w 1938 roku – utworzono tu park narodowy^[29]. Według wierzeń starożytnych Greków Olimp był siedzibą 12 bogów z Zeusem na czele, muz i charyt^[29].
5864	Obszar wokół jezior Prespa: Megali i Mikri Prespa z bizantyńskimi i po-bizantyńskimi zabytkami The Area of the Prespes Lakes: Megali and Mikri Prespa which includes Byzantine and post-Byzantine monuments	Gr Macedonia Zachodnia 40°54′00″N 21°02′00″E	K, PGr (ii)(iv)(vii)(ix)(x)	2014	Region jeziora Prespa znajduje się na terenie parku narodowego^[30]. W X w. władca państwa bułgarskiego Samuel Komitopul ufundował na wyspie Agios Achilleios bazylikę, gdzie przechowywano relikwie św. Achillesa^[30]. W XI w. cesarz bizantyjski Bazyli II Bułgarobójca podbił tereny Prespy, wzniósł dwie fortece i ustanowił siedzibę arcybiskupstwa ochrydzkiego^[30].
5865	Park Narodowy Samarii Gorge of Samaria National Park	Gr Kreta 35°16′16″N 23°57′41″E	PGr (vii)(viii)(ix)(x)	2014	Park Narodowy Samarii został założony w 1962 roku^[31]. Otacza on wąwóz Samarii (13 km długości), gdzie występuje m.in. kreteńska dzika koza zwana agrimi, orłosęp, orzeł przedni, żbik kreteński i podkowiec południowy^[31].
5866	Forteca na Spinalondze Fortress of Spinalonga	Gr Kreta 35°16′20″N 25°44′55″E	KGr (i)(ii)(iv)(vi)	2014	XVI-wieczna forteca wenecka na wyspie Spinalondze^[32].
5867	Starożytne wieże Morza Egejskiego: Wieża Chimery, Naksos Wieża Agios Petros, Andros Wieża Agia Triada, Amorgos Biała Wieża na Sifnos Biała Wieża na Serifos Wieża Agia Marina na wyspie Kiea Wieża Drakanou na Ikarii Wieża na Kastelorizo Wieża na Ro Wieża na Santorynie Ancient Towers of the Aegean Sea	Gr Naksos, Wyspy Egejskie Południowe 36°59′45,2″N 25°31′11,9″E Andros, Wyspy Egejskie Południowe 37°53′41,0″N 24°45′34,3″E Amorgos, Wyspy Egejskie Południowe 36°47′32,8″N 25°48′05,0″E Sifnos, Wyspy Egejskie Południowe 36°55′57,2″N 24°44′16,8″E Serifos, Wyspy Egejskie Południowe 37°08′50,2″N 24°27′07,1″E Kiea, Wyspy Egejskie Południowe 37°36′59,8″N 24°18′11,5″E Ikaria, Wyspy Egejskie Północne 37°41′14,2″N 26°21′40,4″E Kastelorizo, Wyspy Egejskie Południowe 36°08′52,8″N 29°34′37,0″E Ro, Wyspy Egejskie Południowe 36°09′24,5″N 29°30′10,1″E Santoryn, Wyspy Egejskie Południowe 36°07′00″N 29°38′00″E	KGr (iii)(iv)	2014	Na licznych wyspach Morza Egejskiego zachowały się pozostałości starożytnych wież kamiennych z ok. IV–III w. p.n.e.^[33] Wieże te najczęściej służyły celom obronnym (czasami były elementem większych umocnień) lub celom komunikacji – transmisji sygnałów świetlnych^[33].
5868	Antyczne teatry greckie Teatr Dionizosa Teatr w Oropos Teatr w Epidauros Teatr w Megalopolis Teatr w Argos Teatr w Delfach Teatr w Eretrii Teatr w Larisie Teatr w Delos Teatr na wyspie Milos Teatr w Lindos Teatr w Oiniades Teatr w Dodonie Teatr w Apterze Teatr w Maronii Ancient Greek Theatres	Gr Ateny, Attyka 37°58′13,4″N 23°43′39,8″E Attyka 38°17′29,7″N 23°50′43,2″E Peloponez 37°35′45,6″N 23°04′45,1″E Peloponez 37°24′36,6″N 22°07′38,1″E Peloponez 37°37′53,8″N 22°43′10,6″E Grecja Środkowa 38°28′56,8″N 22°30′02,5″E Grecja Środkowa 38°23′55,0″N 23°47′26,3″E Tesalia 39°38′25,1″N 22°24′54,9″E Cyklady, Wyspy Egejskie Południowe 37°23′49,3″N 25°16′05,2″E Wyspy Egejskie Południowe 36°44′16,2″N 24°25′15,7″E Wyspy Egejskie Południowe 36°05′23,6″N 28°05′11,7″E Grecja Zachodnia 38°24′34,6″N 21°11′56,5″E Epir 39°32′47,4″N 20°47′15,7″E Kreta 35°27′40,6″N 24°08′29,2″E Macedonia Wschodnia i Tracja 40°52′44″N 25°31′09″E	KGr (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)	2014

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Grecji

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Obiekty na greckiej Liście Informacyjnej UNESCO

Uwagi

Przypisy

Wikiwand - on