Ludwik Szperl

Ludwik Alojzy Szperl (ur. 21 czerwca 1879 w Kielcach, zm. 29 kwietnia 1944 w Warszawie)^[1] – polski chemik i nauczyciel, rektor Politechniki Warszawskiej.

Ludwik Alojzy Szperl

Ludwik Szperl (1927)
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	21 czerwca 1879 Kielce
Data i miejsce śmierci	29 kwietnia 1944 Warszawa
Profesor nauk technicznych
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Profesura	1919
Nauczyciel akademicki
Politechnika Warszawska
Okres zatrudn.	od 1915
Odznaczenia

Życiorys

Grób profesorów Ludwika Szperla, Andrzeja Seyfrieda i Haliny Seyfried na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Urodził się 21 czerwca 1879 w Kielcach, w rodzinie Stanisława (1844–1913) i Ludwiki ze Smoleńców (1859–1952)^[2][3]. W 1897 ukończył kieleckie gimnazjum^[4] klasyczne i rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. W 1901 uzyskał stopień kandydata nauk przyrodniczych. Jego praca końcowa nosiła tytuł „Przyczynek do reakcji utlenienia pinenu i kwasu pinenowego”. Od 1 września 1901 pracował jako asystent w Katedrze Chemii Organicznej. W 1904 rozpoczął studia uzupełniające w Związkowej Wyższej Szkole Technicznej w Zurychu. W 1911 uzyskał stopień magistra chemii, jego praca magisterska nosiła tytuł „Materiały do poznania i klasyfikacji organicznych produktów przyłączenia”. W latach 1909–1912 na Uniwersytecie Warszawskim prowadził zajęcia z chemii analitycznej, jakościowej i ilościowej, kierował kursem demonstracyjnym chemii organicznej. W latach 1903–1915, prowadził zajęcia z chemii fizycznej na pensji J. Sikorskiej (późniejsze gimnazjum im. Królowej Jadwigi). Od 1906–1909 na Wyższych Kursach Handlowych im. Augusta Zielińskiego prowadził zajęcia z chemii organicznej, a w latach 1909–1917 na Kursach Przemysłowo-Rolniczych Wyższej Szkoły Rolniczej. Na Uniwersytecie Warszawskim prowadził wykłady na dwóch wydziałach: Lekarskim i Matematyczno-Przyrodniczym. W latach 1909–1918 wykładał chemię organiczną na Wydziale Przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie^[5].

Z Politechniką Warszawską związał się w 1915, wykładał chemię ogólną, wszedł również do Senatu Uczelni, gdzie w latach 1916–1918 sprawował funkcję sekretarza. W latach 1917–1919, 1920/1921, 1925/1926 był Dziekanem Wydziału Chemii i prodziekanem 1919/1920. W 1919 uzyskał nominacje na profesora nadzwyczajnego, jak również został kierownikiem Katedry Chemii Ogólnej. Natomiast w 1920 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, a w 1926 został Dziekanem Katedry Chemii Organicznej.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920, jako ochotnik Wojska Polskiego został przydzielony w stopniu szeregowca do Wojsk Łączności Kompanii Inżynieryjno-Szkolnej Centralnych Składów Telefoniczno-Telegraficznych w Warszawie. Pełnił rolę referenta oświatowego Baonu Zapasowego Telegraficznego Nr 1. W październiku 1920 w trakcie służby w Kielcach, został zwolniony z wojska, gdyż został wybrany na Dziekana Wydziału Chemii Politechniki Warszawskiej.

Jako profesor zwyczajny chemii ogólnej postanowieniem prezydenta RP z 6 lipca 1926 został mianowany profesorem zwyczajnym chemii organicznej na Politechnice Warszawskiej^[6]. W roku akademickim 1926/1927 po raz pierwszy został wybrany na rektora Politechniki Warszawskiej. Druga kadencja przypadła na rok akademicki 1927/1928. W czasie kadencji L.A. Szperla jako rektora Politechniki Warszawskiej, utrzymano zaostrzony rygor studiów. W 1927 Politechnika Warszawska, po raz pierwszy wzbogaciła się o nowy gmach przy ul. Nowowiejskiej, został tam otworzony Instytut Aerodynamiczny. W 1928 zostało założone Stowarzyszenie „Studium Technologiczne”, które miało wspomóc uczelnię w budowie planowanych już od kilku lat nowych gmachów. W trakcie inauguracji roku akademickiego 1926/1927, na wniosek Rady Wydziału Chemii, Politechnika Warszawska uroczyście nadała trzy doktoraty honorowe, otrzymali je wówczas: Maria Skłodowska-Curie, Józef Jerzy Boguski i Ignacy Mościcki – który otrzymał doktorat już po raz drugi. Poprzedni doktorat został mu nadany z zakresu elektrotechniki. Po raz pierwszy nadano również doktorat uczonemu z zagranicy, otrzymał go holenderski fizyk Willem Hendrik Keesom.

Ludwik Szperl na Politechnice Warszawskiej prowadził wykłady i organizował wakacyjne kursy chemii dla nauczycieli szkół średnich. Wykładał chemię organiczną w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie i Łodzi, dydaktykę chemii na Uniwersytecie Warszawskim, chemię w Państwowym Instytucie Stomatologicznym w Warszawie. W czasie okupacji w Państwowej Szkole Chemiczno-Ceramicznej prowadził wykłady zarówno z chemii, jak i chemii organicznej^[1].

Od 2 lipca 1910 był mężem Stefanii z Kłossowskich (1890–1979)^[2]. Mieli dwie córki: Irenę po mężu Biegańską (1911–2002) i Halinę Stefanię po mężu Seyfried (1923–2017), żonę Andrzeja Seyfrieda^[7]. W 1936 r. pabianicki artysta-malarz – Bolesław Nowicki namalował jego portret w stroju rektorskim^[8].

Zmarł 22 kwietnia 1944 w Warszawie. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 139–5–4)^[9].

Stanowiska

• od 1901 asystent prof. Jegora Wagnera w Katedrze Chemii Organicznej Uniwersytetu Warszawskiego;
• 1903–1915 nauczyciel chemii fizycznej ma pensji J. Sikorskiej
• 1909–1912 na Uniwersytecie Warszawskim samodzielnie prowadził kurs dot. propedeutyki chemicznej;
• 1917–1919, 1920/1921, 1925/1926 Dziekan Wydziału Chemii;
• 1918–1939 wykładowca chemii organicznej w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie i Łodzi;
• 1919/1920 Prodziekan Wydziału Chemii;
• 1926/1927 Rektor Politechniki Warszawskiej;
• 1926–1939 wykładowca chemii na Uniwersytecie Warszawskim;
• 1927/1928 Rektor Politechniki Warszawskiej (kadencja druga);
• 1930–1939 przewodniczący Komisji Oceny Podręczników Szkolnych przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego^[1];
• 1934–1939 wykładowca chemii w Państwowym Instytucie Stomatologicznym w Warszawie.

Członkostwa

• 1919–1939 członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Chemicznego;
• 1922–1925 wiceprezes Kasy im. Mianowskiego;
• od 1927 czynny członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego;
• od 1929 zwyczajny członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego;
• od 1930 skarbnik i prezes Polskiego Towarzystwa Chemicznego;
• wiceprzewodniczący Sekcji Przyrodniczej w Związku Nauczycielstwa Polskiego;
• członek zarządu Koła Chemików w Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie;
• sekretarz Polskiej Komisji Międzynarodowej Współpracy Umysłowej przy Lidze Narodów;
• wiceprezes Zrzeszenia Profesorów Warszawskich Szkół Akademickich;
• 1936–1939 członek Rady Nauk Ścisłych i Stosowanych^[1].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[10][2][11]
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[2]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)^[2][1]
• Złota Odznaka Koła Chemicznego

Ważne publikacje

• „Materiały do historii Szkoły Głównej Warszawskiej” – Warszawa 1913.
• „Wykład chemii organicznej” – wyd. 1926–1929; wyd. 1930.
• „Wydział Chemii” w „Politechnika Warszawska” (współautor) – 1915–1925.
• Opracował ok. 50 haseł do Wielkiej Encyklopedii Ilustrowanej^[1].