Marsylia - Wikiwand

Marsylia (fr. Marseille, wymowa^ⓘ; oksyt. Marselha) – miasto w południowej Francji, nad Morzem Śródziemnym, ok. 100 km na południowy zachód od Alp. Jest drugim co do wielkości miastem w kraju, po Paryżu. Miasto w granicach administracyjnych gminy liczy ok. 900 000 mieszkańców, natomiast zespół miejski Marsylii w zależności od źródła liczy od 1 380 000^[3] do 1 614 501 mieszkańców^[4]. Wraz z sąsiadującymi gminami tworzy metropolię Métropole d'Aix-Marseille-Provence(inne języki) z liczbą ludności na poziomie 1 898 561 osób^[5]. Jest stolicą regionu Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże i departamentu Delta Rodanu. Od wschodnich przedmieść Marsylii do granicy z Włochami rozciąga się Lazurowe Wybrzeże. Miasto jest otoczone przez Park Narodowy Calanques.

Szybkie fakty Państwo, Region ...

Założona przez Greków z Fokai ok. roku 600 p.n.e. jako Μασσαλία (Massalia). Jest najstarszym miastem we Francji^[6].

Marsylia jest dużym węzłem komunikacyjnym z jednym z największych portów morskich(inne języki) w Europie, międzynarodowym lotniskiem, które obsłużyło w 2019 roku ponad 10,1 miliona pasażerów, rozbudowaną siecią autostrad i linią kolei dużych prędkości TGV. Ponadto, w Marsylii funkcjonują dwie linie metra.

Marsylia była Europejską Stolicą Kultury 2013^[7]. Na przedmieściach Marsylii działa ITER, ośrodek naukowy z pierwszym reaktorem termonuklearnym^[8].

Remove ads

Geografia

Podsumowanie

Perspektywa

Położenie

Marsylia położona jest w południowo-wschodniej Francji, w historycznym regionie Prowansja. Jest stolicą zarazem regionu administracyjnego Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże, jak i departamentu Delta Rodanu. Od południa i zachodu miasto oblewają wody Morza Śródziemnego, a dokładniej Zatoki Lwiej w przypadku zachodniego wybrzeża miasta.

Na wschód od miasta rozciągają się Calanque, śródziemnomorskie fiordy, strome wcięcia w skałach wapiennych tworzące dolinki. Otoczona masywami l’Estaque(inne języki) i l’Étoile(inne języki) na północy, masywem Garlaban(inne języki) na wschodzie, masywem Saint-Cyr(inne języki) i górą Mont Puget(inne języki) na południowym wschodzie oraz masywem Marseilleveyre(inne języki) na południu. Miasto położone jest ok. 100 km na południowy zachód od Alp, a dokładniej Alp Prowansalskich.

Klimat

Marsylia znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego^[9]^[10] typu śródziemnomorskiego^[11], z łagodnymi zimami i ciepłymi, miejscami gorącymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 20 °C w dzień i 11 °C w nocy^[12]^[13].

Średnia temperatura trzech najchłodniejszych miesięcy – grudnia, stycznia i lutego wynosi około 12–13 °C w dzień i 4 °C w nocy^[12]^[13]. Sezon z letnimi temperaturami trwa pół roku, od maja do października. W najcieplejszych miesiącach roku – lipcu i sierpniu, średnie temperatury w dzień wynoszą około 29–30 °C w ciągu dnia, 19–20 °C w nocy, a średnia dobowa temperatura morza wynosi ok. 22 °C^[14]. Temperatury powyżej 30 °C występują w 50 dniach rocznie, głównie w lipcu i sierpniu (średnio po 20 dni w każdym tym miesiącu)^[13]. Kwiecień ma charakter przejściowy, ze średnią temperaturą około 19 °C w ciągu dnia i 9,5 °C w nocy^[12]^[13], pod względem temperatury i nasłonecznienia przypomina pierwszą połowę maja w Polsce. W marcu i listopadzie średnie temperatury w dzień wynoszą około 16 °C^[12]^[13]. Miasto ma 2800–2900 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 140 h (średnio 4,5 godziny dziennie, około 4 razy więcej niż w Polsce) w grudniu do około 370 h^[13] (średnio 12 godzin czystego słońca na dobę, około 1/3 więcej niż w Polsce) w lipcu.

Więcej informacji Miesiąc, Sty ...

Średnia temperatura i opady dla Marsylii (Observatoire de Marseille, w centrum)
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	12,5	13,3	16,6	18,4	23,0	26,4	29,1	29,3	24,6	20,7	15,5	12,9	20,2
Średnie dobowe temperatury [°C]	9,0	9,4	12,3	14,0	18,3	21,6	24,3	24,6	20,3	16,9	12,0	9,7	16,0
Średnie temperatury w nocy [°C]	5,6	5,5	8,0	9,6	13,7	16,8	19,5	19,8	16,0	13,1	8,5	6,4	11,9
Opady [mm]	58,4	30,4	22,5	61,9	34,3	23,9	8,9	29,7	107	94,4	64,1	50,4	586
Średnie usłonecznienie [h]	150	156	215	245	293	326	366	327	254	205	156	143	2836
Źródło: infoclimat.fr^[12] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm, 1991–2020, wysokość 40 m n.p.m., 2,5 km od morza)

Średnia temperatura i opady dla Marsylii (Port lotniczy Marsylia, na przedmieściach)
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	11,8	12,8	16,4	19,3	23,5	27,9	30,7	30,5	25,9	21,3	15,7	12,4	20,7
Średnie dobowe temperatury [°C]	7,7	8,3	11,4	14,3	18,4	22,5	25,2	24,9	20,9	17,0	11,7	8,4	15,9
Średnie temperatury w nocy [°C]	3,6	3,7	6,5	9,4	13,3	17,2	19,7	19,4	15,9	12,6	7,7	4,4	11,1
Opady [mm]	47,1	29,8	29,5	51,6	37,7	27,9	10,8	25,8	82,0	73,3	75,9	40,9	532
Średnia liczba dni deszczowych	5	5	4	6	4	3	1	3	5	6	7	5	53
Średnie usłonecznienie [h]	148	173	235	251	299	338	372	334	264	196	151	138	2898
Źródło: Météo-France^[13] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm, 1991–2020, wysokość 9 m n.p.m., 12 km od morza)

Więcej informacji Sty, Lut ...

Średnia dobowa temperatura morza (°C)^[14]
Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
13,3	12,8	13,1	14,4	17,3	20,9	21,9	22,5	21,9	19,3	17,4	15,0	17,5

Remove ads

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

Marsylia została założona ok. 600 p.n.e. przez Greków z Fokai i początkowo nosiła nazwę Massalia. Była pierwszym greckim polis w zachodniej Europie. W 49 p.n.e. została zdobyta przez Juliusza Cezara i włączona do rzymskiej prowincji Gallia Narbonensis. Przez kolejne 500 lat była częścią Cesarstwa Rzymskiego i korzystała z okresu pokoju (Pax Romana).

W roku 476 zdobyta przez Wizygotów, następnie przez Burgundów i Ostrogotów. Od VI wieku należała do państwa Franków. Za panowania Karola Wielkiego stała się głównym średniowiecznym frankońskim portem handlowym. W 879 roku została podporządkowana królestwu Arelat, a w X wieku Prowansji. Od 1246 roku hrabiami Prowansji byli władcy z kolejnych linii dynastycznych Andegawenów francuskich. Po ich wygaśnięciu, w 1481 roku została ostatecznie wcielona wraz z całą Prowansją do królestwa Francji. W średniowieczu miała status wolnego miasta.

W czasach nowożytnych stała się ważnym portem i bazą floty francuskiej. Po licznych buntach przeciw władzy Paryża została za czasów Ludwika XIV ściślej podporządkowana rządowi centralnemu, a portu strzegły wybudowane nad miastem forty. W 1720 roku miasto nawiedziła epidemia dżumy, która zdziesiątkowała jego populację.

Po wybuchu rewolucji francuskiej i ogłoszeniu I Republiki mieszkańcy Marsylii entuzjastycznie wsparli nowy rząd, a śpiewana przez ochotników z Marsylii pieśń Marsz wojenny Armii Renu została nazwana Marsylianką i stała się hymnem republiki. W XIX wieku Marsylia zaczęła się gwałtownie rozwijać wraz z postępującą rewolucją przemysłową i podbojami kolonialnymi Francji w północnej Afryce (od 1830 roku). Jej znacznie wzrosło jeszcze bardziej po otwarciu Kanału Sueskiego (1869), który skrócił drogę morską z portów Europy do Azji.

Podczas II wojny światowej została zbombardowana i znaczna jej część uległa zniszczeniu.

Remove ads

Demografia

Marsylia jest drugim, po Paryżu największym miastem we Francji i trzecią, po Paryżu i Lyonie aglomeracją w kraju. Według danych na rok 2013 miasto zamieszkiwały 855 393 osoby^[15]. Gęstość zaludnienia wynosiła 3555 osób/km². Zgodnie z danymi Demographia: World Urban Areas, zespół miejski liczy 1 380 000 mieszkańców na obszarze 689 km², przy gęstości zaludnienia wynoszącej 2003 osób/km²^[3]. Natomiast zgodnie z danymi francuskiego urzędu statystycznego, jednostka miejska Marsylii (Unité urbaine de Marseille - Aix-en-Provence(inne języki)) liczy 1 614 501 mieszkańców na powierzchni 1758 km², przy gęstości zaludnienia wynoszącej 918 osób/km²^[4].

W wyniku imigracji głównie ludności arabskiej do Francji, która znacząco nasiliła się od lat 70. XX wieku zmieniła się znacząco demografia tego miasta. Niegdyś miasto zamieszkiwała ludność głównie wyznania chrześcijańskiego, a na początku XXI wieku szacuje się, że już co trzeci mieszkaniec Marsylii jest wyznawcą islamu^[16]^[17].

Wyznania religijne:

Katolicy: 739,930 osób / 68.5% w 2019^[18]
Muzułmanie: 200,000 / 25%^[19]^[20]
Ateiści / niereligijni: 156.000 / 14.5%

Gospodarka

Marsylia jest dużym ośrodkiem przemysłowym i handlowym. Miasto jest jednym z głównych ośrodków przemysłu hutniczego we Francji. Rozwinięty jest również przemysł stoczniowy, lotniczy, rafineryjny, petrochemiczny, włókienniczy i spożywczy. Znaczną część gospodarki miasta stanowi turystyka.

W mieście znajduje się dzielnica ekonomiczna Euroméditerranée(inne języki), gdzie znajdują się najwyższe budynki w Marsylii: Tour CMA-CGM(inne języki) (147 m), Tour La Marseillaise (136 m), H99(inne języki) (99 m, w budowie), Tour Mirabeau(inne języki) (85 m)^[21] i La Porte Bleue (56 m)^[22].

Remove ads

Transport

Podsumowanie

Perspektywa

Transport morski

W mieście znajduje się jeden z największych portów morskich w Europie: Port Marsylia(inne języki).

Transport lotniczy

Miasto jest obsługiwane przez międzynarodowy port lotniczy Marsylia, który obsłużył w 2019 roku ponad 10,1 miliona pasażerów.

Transport drogowy

Miasto przecina kilka autostrad:

Autostrada A7 w stronę północną, w kierunku Lyon
Autostrada A50(inne języki) w stronę wschodnią, w kierunku Tulon
Autostrada A51(inne języki) w stronę północną, w kierunku departamentu Alpy Wysokie
Autostrada A55(inne języki) w stronę zachodnią, w kierunku Nîmes

Transport kolejowy

Pociąg dużych prędkości TGV oraz pociąg regionalny TER Provence-Alpes-Côte d’Azur na dworcu Gare de Marseille-Saint-Charles (pierwsza grafika). Mapa sieci kolei regionalnej TER Provence-Alpes-Côte d’Azur (druga grafika).

Marsylia ma połączenie linią kolei dużych prędkości TGV z wieloma ośrodkami miejskimi położonymi na północ od miasta, m.in. z Paryżem, Lyonem, Nîmes i Valence (poprzez linie LGV Méditerranée-LGV Rhône-Alpes-LGV Sud-Est). Dodatkowo planowana jest linia szybkiej kolei LGV Provence-Alpes-Côte d’Azur(inne języki) z Marsylii, poprzez Niceę i Cannes do Włoch, która ma zastąpić obecną linię kolejową Marseille – Ventimiglia. Do 2019 roku kursowały tędy międzynarodowe pociągi dużych prędkości Eurostar, których trasy zostały czasowo ograniczone ze względu na Pandemię COVID-19.

Kursują tędy także pociągi regionalne, przewoźników: TER Provence-Alpes-Côte d’Azur(inne języki) oraz Zou!(inne języki).

Najważniejszym dworcem jest Gare de Marseille-Saint-Charles. Inne stacje kolejowe to m.in. Gare de Marseille-Blancarde, Gare de La Pomme czy Gare de Saint-Marcel.

Komunikacja miejska

Metro w Marsylii. Tramwaje w Marsylii. Autobusy w Marsylii. Promy w Marsylii.

Komunikacja miejska w Marsylii:

Metro obejmujące dwie linie o łącznej długości 21,5 km i mające 30 stacji
Sieć tramwajowa obejmująca trzy linie o łącznej długości 15,8 km i mająca 40 przystanków
Sieć autobusowa(inne języki) obejmująca 119 linii obsługujących całe miasto i przedmieścia. Ponadto uruchomiono trzy linie szybkiej komunikacji autobusowej. Głównym dworcem autobusowym jest dworzec Marseille Saint-Charles(inne języki).
Promy Ferry Boat(inne języki) kursujące od maja do września. Ponadto kursują też tramwaje wodne La navette(inne języki).
Publiczny system wypożyczania rowerów Le vélo(inne języki) mający 130 stacji i 1000 rowerów
Kolej regionalna (zob. #Transport kolejowy)

Głównym centrum przesiadkowym jest Saint-Charles obejmujący stację metra Saint-Charles(inne języki), dworzec autobusowy Marseille Saint-Charles(inne języki) oraz dworzec kolejowy Gare de Marseille-Saint-Charles.

Remove ads

Turystyka

Podsumowanie

Perspektywa

Atrakcje turystyczne

Kościół St. Victor (1365)
bazylika Notre-Dame z lat 1853–1864,
stara katedra La Major z XII wieku,
nowa katedra La Mayor z lat 1852–1896,
zamek d’If (1531),
Muzeum Starej Marsylii (Maison Diamantée Musée du Vieux Marseille) z 1576,
fort św. Jana w starym porcie z XVII wieku,
ratusz XVII wieku,
neogotycki kościół św. Wincentego à Paulo z lat 1855–1886,
blok mieszkalny Unité d’habitation (1952) inspirowany formą i funkcją transatlantyku^[23] autorstwa Le Corbusiera będący przykładem ikonicznego oraz wpływowego budynku modernistycznego XX wieku (jest na liście UNESCO od 2016)^[24],
Musée d’Histoire de Marseille (1983),
Muzeum Cywilizacji Europejskiej i Śródziemnomorskiej (Mucem) zostało otwarte w starym porcie w 2013 i wyposażone w charakterystyczną kładke o długości 115 m^[25].
Jaskinia Cosquera, sanktuarium z epoki górnego paleolitu datowane zgodnie z wiekiem malowideł między 27 a 19 tys. lat temu

Ponadto na turystyczną atrakcyjność miasta wpływ ma również to, że hymn Francji nosi nazwę Marsylianka.

W maju 2009 Rada Unii Europejskiej wybrała Marsylię jako jedną (obok słowackich Koszyc) z Europejskich Stolic Kultury na 2013 rok^[7].

W XX wieku działał Konsulat Generalny RP w Marsylii. Obecnie w Południowej Francji działają polskie konsulaty honorowe: we Montpellier (125 km na zachód od centrum Marsylii) i w Nicei (ok. 155 km na wschód od centrum Marsylii). Najbliższy Konsulat Generalny RP znajduje się w Lyonie (278 km na północ od centrum miasta), natomiast główna Ambasada Polski we Francji z siedzibą w Paryżu znajduje się ok. 662 km na północny zachód od centrum Marsylii^[26].

Remove ads