Nagroda im. Jerzmanowskich

Nagroda Polskiej Akademii Umiejętności im. Erazma i Anny Jerzmanowskich pod patronatem Województwa Małopolskiego^[1] – polska nagroda przyznawana za działalność artystyczną, naukową lub społeczną.

Historia

Nagroda była przyznawana w latach 1915–1938^[2] na podstawie testamentu Erazma Jerzmanowskiego, który nakazał utworzyć po śmierci swojej i jego żony Fundację Nagród im. śp. Erazma i Anny małżonków Jerzmanowskich^[3]. Majątek fundacji był szacowany na ponad milion koron, co równało się wartości 365 kg złota^[4]. Działalnością fundacji miała kierować krakowska Akademia Umiejętności. Fundacja przyznawać miała nagrody katolikom narodowości polskiej, najlepiej urodzonym w granicach przedrozbiorowej Polski, którzy przez swoją działalność artystyczną, naukową lub społeczną przynieśli pożytek krajowi^[3].

W początkowych latach i w okresie przedwojennym nagroda była nazywana przez prasę polską nagrodą Nobla^[5]. Stanowiła równowartość 12 kg złota^[2]. Po przyznaniu nagrody w 1928 roku, wskutek kryzysu finansowego i wyczerpania środków finansowych fundacji, na pewien czas zaprzestano jej wręczania. Kolejną nagrodę przyznano ze środków własnych Akademii w 1931 roku i odtąd postanowiono przyznawać ją co trzy lata^[3].

Przyznawanie nagrody wznowiono w 2009 roku; jej wartość to 100 000 PLN^[2] ze środków samorządu województwa małopolskiego^[4]. Od 2022 roku partnerem nagrody jest Miasto Kraków^[6].

Laureaci

Lata 1915–1938

• Adam Stefan Sapieha (1915)^[5]
• Henryk Sienkiewicz (1916)^[3]
• Antoni Osuchowski (1917)^[3]
• Napoleon Cybulski (1918)^[3]
• Ignacy Jan Paderewski (1919)^[3]
• Oswald Balzer (1920)^[3]
• Emil Godlewski (1921)^[3]
• Józef Tretiak (1922)^[3]
• Benedykt Dybowski (1923)^[3]
• Stanisław Smolka (1924)^[3]
• Tadeusz Browicz (1925)^[3]
• Jan Kasprowicz (1926)^[3]
• s. Samuela (1927)^[3]
• Stanisław Zaremba (1928)^[3]
• Władysław Abraham (1931)^[3]
• Wacław Bliziński (1935)^[3]
• Aleksander Brückner (1938)^[3]

Od 2009

• Janina Ochojska-Okońska (2009)^[1]
• Jerzy Nowosielski (2010)^[1]
• Maciej Władysław Grabski (2011)^[1]
• Adam Bielański (2012)^[1]
• Andrzej Zoll (2013)^[1]
• Jerzy Owsiak (2014)^[2]
• Jerzy Limon (2015)^[7]
• Adam Boniecki (2016)^[8]
• Krzysztof Penderecki (2017)^[1]
• Anna Dymna (2018)^[9]
• Adolf Juzwenko (2019)^[10]
• siostra Małgorzata Chmielewska (2020)^[11]
• ksiądz Michał Heller (2022)^[11]
• Ryszard Krynicki (2023)^[11]
• Hanna Machińska (2024)^[11]
• Henryk Skarżyński (2025)^[12]