Ol49

Ol49 – oznaczenie parowozu osobowego budowanego w latach 1951–1954 w Fabryce Lokomotyw im. F. Dzierżyńskiego w Chrzanowie. Wyprodukowano 112 sztuk dla PKP i 4 sztuki na eksport do Korei Północnej.

Ol49

Lokomotywa parowa Ol49
Producent	Fablok Chrzanów
Lata budowy	1951–1954
Układ osi	1'C1'
Wymiary
Masa pustego parowozu	125 400 kg
Masa służbowa	144 900 kg
Długość	12 840 mm
Długość z tendrem	20 675 mm
Wysokość	4 548 mm
Rozstaw osi skrajnych	10 250 mm
Średnica kół napędnych	1750 mm
Średnica kół tocznych	850 mm
Napęd
Trakcja	parowa
Typ tendra	25D49
Ciśnienie w kotle	16 at
Powierzchnia ogrzewalna kotła	162,9 m²
Powierzchnia przegrzewacza	72,9 m²
Powierzchnia rusztu	3,7 m²
Średnica cylindra	500 mm
Skok tłoka	630 mm
Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa	1290 KM (949 kW)
Maksymalna siła pociągowa	12 500 kG
Prędkość konstrukcyjna	100 km/h

Lokomotywy parowe tej serii przeznaczone były do obsługi pociągów osobowych i lekkich pociągów pospiesznych. Miały zastąpić przedwojenne parowozy Ok1 i Ok22. Jest to najmłodszy wyprodukowany w Polsce parowóz pasażerski – pierwszy wyjechał z fabryki w grudniu 1951.

Są wyposażone w duży zapas wody (25 tys. litrów) i węgla (12 ton). Prędkość maksymalna „oelki” to 100 km/h. Kilka sztuk z parowozowni Olsztyn i Toruń przerobiono z opalania węglem na opalanie mazutem.

Do dziś zachowało się 38 sztuk parowozów Ol49, większość z nich to tylko „zimne” eksponaty lub pomniki techniki. Jeszcze w latach 90. XX w. stacjonowały m.in. w Żaganiu, Przeworsku, Sierpcu i Jarocinie.

Od dawna słynie z nich Parowozownia Wolsztyn. Utrzymuje się tutaj czynne parowozy Ol49-59 i Ol49-69 ex. Ol49-99, oba z wydłużonymi okresami międzynaprawczymi. Naprawa rewizyjna parowozu Ol49-59 trwała od końca 2017 do maja 2018. Od 15 grudnia 2013 do 31 marca 2014 obieg parowozowy kursował pomiędzy Lesznem a Wolsztynem w planie pociągów osobowych Kolei Wielkopolskich. 15 maja 2017 został wznowiony ruch lokomotyw parowych na linii ze Zbąszynka do Leszna i z Wolsztyna do Poznania^[1]. Po naprawie czynny jest Ol49-69^[2].

W Chabówce sprawny do maja 2007 był parowóz Ol49-100. Parowóz został odstawiony^[3] z powodu przekroczonego terminu rewizji kotła^[4].

Z Belgii do Polski wrócił parowóz Ol49-12, który przechodzi rewizję kotła^[5][6].

Cechy trakcyjne

Masa napędna Ol49 była zdecydowanie większa niż TKt48, „oelki” nie dysponowały więc tak dobrym przyśpieszeniem jak „tekatka”. Natomiast przy prędkości ustalonej, po rozpędzeniu, mogły prowadzić składy o masie do 300 ton ze swoją maksymalną prędkością konstrukcyjną. Bieg ich był spokojny, na dobrym torze do prędkości maksymalnej 100 km/h. Wydajność kotła była dobrze dobrana dla mocy maszyny parowej, nie obserwowało się zjawiska wyczerpania kotła. Niektóre „oelki” miały suwaki Trofimowa z rozsuwnymi tarczami, co wymagało innego sterowania podczas jazdy niż przy rozrządzie klasycznym (suwakach klasycznych). Prowadzenie ciężkich składów lub trudny profil linii wymagały zwiększenia napełniania cylindrów, z czym wiązało się zwiększone zapotrzebowanie na parę, co zwiększało wysiłek fizyczny załogi parowozu z uwagi na ręczne zarzucanie węgla na ruszt. Podczas jazdy tendrem naprzód prędkość konstrukcyjna była ograniczona do 50 km/h.

Właściwości trakcyjne

Maksymalna siła wynosi 12 500 kG. Opalany lepszym gatunkiem węgla Ol49 mógł ciągnąć na torze poziomym składy osobowe (wag. 4-osiowe) o masie 400 ton z prędkością 100 km/h, lub 905 ton – 80 km/h. Na wzniesieniach 14‰ skład 155-tonowy osiągał 70 km/h. W porównaniu do lokomotyw spalinowych (np. SP42) miała lepsze osiągi i właściwości trakcyjne^[7].

Dane techniczne

• tender: 25D49
• masa parowozu:
  • próżnego: 75,1 Mg
  • w stanie roboczym: 83,25 Mg
  • w stanie próżnym z tendrem: 125,4 Mg
  • w stanie roboczym z tendrem: 145,25 Mg
  • napędna: 51,3 Mg
• nacisk osi w stanie roboczym:
  • napędnej: 17,1 Mg
  • wiązanej 1.: 17 Mg
  • wiązanej 3.: 17,2 Mg
  • tocznej przedniej: 14,9 Mg
  • tocznej tylnej: 16,7 Mg
• odstęp między osiami skrajnymi: 10 250 mm
• ruszt:
  • długość: 2420 mm
  • szerokość: 1582 mm
• palenisko:
  • długość: 2420 mm
  • szerokość: 1532 mm
  • wysokość: 1565,4 mm
  • powierzchnia: 3,7 m²
• płomieniówki:
  • liczba: 102 szt.
  • średnica wewnętrzna: 46 mm
  • średnica zewnętrzna: 51 mm
  • długość między ścianami sitowymi: 4 815 mm
• powierzchnia ogrzewalna: 70,9 m²
• płomienice:
  • liczba: 38
  • średnica wewnętrzna: 125 mm
  • średnica zewnętrzna: 133 mm
  • długość między ścianami sitowymi: 4 815 mm
• całkowita powierzchnia ogrzewalna bez przegrzewacza 159,4 m²
• przegrzewacz Schmidta
  • rozrząd Heusingera

Zachowane egzemplarze

Parowozy serii Ol49 w Polsce^[8]

Numer	Rok produkcji	Producent	Miejscowość	Stan Parowozu
Ol49-1	1951	Fablok	Jarocin	Pomnik
Ol49-3	1951	Fablok	Toruń	Pomnik
Ol49-4	1951	Fablok	Skierniewice	Eksponat
Ol49-7	1951	Fablok	Leszno	Wrak
Ol49-8	1951	Fablok	Przeworsk	Pomnik
Ol49-9	1951	Fablok	Dzierżoniów	Eksponat
Ol49-11	1952	Fablok	Ełk	Eksponat
Ol49-12	1952	Fablok	Inowrocław	W naprawie
Ol49-15	1952	Fablok	Pyskowice	Eksponat
Ol49-20	1952	Fablok	Częstochowa	Pomnik
Ol49-21	1952	Fablok	Warszawa	Eksponat
Ol49-23	1952	Fablok	Leszno	Wrak
Ol49-29	1952	Fablok	Stare Juchy	Pomnik
Ol49-34	1952	Fablok	Chełm	Pomnik
Ol49-38	1952	Fablok	Korsze	Pomnik
Ol49-44	1952	Fablok	Chabówka	Eksponat
Ol49-50	1953	Fablok	Toruń	Pomnik
Ol49-59	1953	Fablok	Wągrowiec	W naprawie
Ol49-60	1953	Fablok	Leszno	Wrak
Ol49-61	1953	Fablok	Dzierżoniów	Eksponat
Ol49-64	1953	Fablok	Jaworzyna Śląska	Eksponat
Ol49-69	1953	Fablok	Leszno	Wrak
Ol49-71	1953	Fablok	Kościerzyna	Eksponat
Ol49-72	1953	Fablok	Tarnów	Pomnik
Ol49-79	1953	Fablok	Karsznice	Eksponat
Ol49-80	1953	Fablok	Ełk	Wrak
Ol49-81	1953	Fablok	Leszno	Wrak
Ol49-82	1953	Fablok	Krzyż	Pomnik
Ol49-85	1953	Fablok	Wolsztyn	Wrak
Ol49-90	1954	Fablok	Pyskowice	Eksponat
Ol49-93	1954	Fablok	Jaworzyna Śląska	Eksponat
Ol49-99	1954	Fablok	Wolsztyn	W naprawie
Ol49-100	1954	Fablok	Chabówka	Oczekuje naprawy
Ol49-102	1954	Fablok	Dzierżoniów	Eksponat
Ol49-111	1954	Fablok	Leszno	Wrak

Uwagi:^[8]

• Ol49-99 posiada oznaczenie Ol49-69 nadane podczas naprawy głównej w 2001 roku.
• Ol49-111 został rozłożony na części w 2007 roku w celach naprawy, która się nie odbyła.
• Ol49-38 została błędnie oznaczona jako Ol49-27.
• Ol49-80 nie posiada tendra, ponieważ został złomowany.

Parowozy serii Ol49 zachowane za granicą^[9]

Numer	Rok produkcji	Producent	Kraj stacjonowania	Miejscowość	Stan parowozu
Ol49-77	1953	Fablok	Dania	Langa	Pomnik

Galeria

• 
  Czynna Ol49-59 w Katowicach z okazji X-lecia Kolei Śląskich
• 
  Czynna Ol49-59 w Gliwicach z okazji X-lecia Kolei Śląskich
• 
  Ol49-69 w Skansenie Taboru Kolejowego w Chabówce
• 
  Ol49-12 w Stoomcengtrum Maldegem
• 
  Ol49-44 w Chabówce
• 
  Ol49-38 w Korszach
• 
  Ol49-50 w Toruniu
• 
  Tender parowozu Ol49-82
• 
  Kabina parowozu Ol49
• 
  Ol49-50 po remoncie na terenie parowozowni Toruń Kluczyki
• 
  Ol49-69 na stacji Żukowo Wschodnie, 2019
• 
  Ol49-59 podczas Parady Parowozów w Wolsztynie