Sakowate

Sakowate^[2] (Pitheciidae) – rodzina nadrzewnych ssaków naczelnych Nowego Świata z infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes) obejmująca gatunki określane nazwami titi, saki i uakari, wcześniej zaliczane do rodziny płaksowatych (Cebidae).

Sakowate

Pitheciidae
Mivart, 1865[1]
Przedstawiciel rodziny – samiec uakari czerwono-białego (Cacajao calvus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	sakowate
Typ nomenklatoryczny
Pithecia Desmarest, 1804
Podrodziny
2 podrodziny – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Małpy zaliczane do rodziny Pitheciidae występują w lasach Ameryki Południowej – większość gatunków w rejonie Amazonki i Orinoko, a pozostałe na terenach od Kolumbii po Boliwię i południowo-wschodnie wybrzeża Brazylii^[3][4][5]. Zasiedlają lasy różnych typów – od terenów bagnistych, przez sawanny drzewiaste, lasy galeriowe po tropikalne lasy deszczowe.

Charakterystyka

Wzór zębowy		I	C	P	M
36	=	2	1	3	3
		2	1	3	3

Są to małpy małe i średniej wielkości, od 70 cm do blisko 100 cm długości ciała^[4], o różnorodnym, często kontrastowym ubarwieniu. Ich ogon jest puszysty i nie jest chwytny. Titi, czyli gatunki z rodzaju Callicebus, są najmniejszymi przedstawicielami rodziny, do największych należą uakari. Pitheciidae mają wydłużony pysk i siekacze skierowane ukośnie ku przodowi. Uzębienie jest przystosowane do zjadania twardych owoców stanowiących podstawę diety tych ssaków. Uzupełnienie stanowią liście i owady.

Pitheciidae prowadzą nadrzewny tryb życia, są aktywne w ciągu dnia. Saki i uakari żyją w stadach złożonych z kilku do kilkudziesięciu osobników, natomiast titi są gatunkami monogamicznymi i żyją w małych grupach rodzinnych. Samice rodzą jedno młode po 5-6-miesięcznej ciąży. Długość życia gatunków obserwowanych w niewoli wynosiła od 25 dla Callicebus spp. do 35 lat w przypadku gatunków z rodzaju Pithecia.

Systematyka

Podrodzina Pitheciinae była wcześniej zaliczana do rodziny płaksowatych. Została wyodrębniona z płaksowatych, podniesiona do rangi rodziny Pitheciidae jako takson monofiletyczny i podzielona przez taksonomów na dwie podrodziny: Callicebinae – obejmującą wiele gatunków titi oraz Pitheciinae – obejmującą gatunki określane jako saki i uakari^[6][3][2].

• Callicebinae Pocock, 1925 – titi
• Pitheciinae Mivart, 1865 – saki

Opisano również rodzaje o niepewnej pozycji systematycznej i niesklasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin:

• Antillothrix MacPhee, Horovitz, Arredondo de la Mata & Jiménez Vasquez, 1995^[7] – jedynym przedstawicielem był Antillothrix bernensis (Rímoli, 1977)
• Insulacebus Cooke, Rosenberger & Turvey, 2011^[8] – jedynym przedstawicielem był Insulacebus toussaintianus Cooke, Rosenberger & Turvey, 2011 – jedynym przedstawicielem był Lagonimico conclucatus Kay, 1994
• Lagonimico Kay, 1994^[9]
• Paralouatta Rivero de la Calle & Arredondo de la Mata, 1991^[10]