Pokrzewka aksamitna

Pokrzewka aksamitna^[4] (Curruca melanocephala) – gatunek niewielkiego ptaka z rodziny pokrzewek (Sylviidae). Występuje w krajach śródziemnomorskich – w południowej Europie, północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Do Polski zalatuje wyjątkowo; odnotowano cztery stwierdzenia – w kwietniu 2001, maju 2005, maju 2016^[5] w Krynicy Morskiej^[6][7] i październiku 2023^[5] roku w Warszawie. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Pokrzewka aksamitna

Curruca melanocephala
(J.F. Gmelin, 1789)
Samiec (Grecja)
Samica (Maroko)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	pokrzewki
Rodzaj	Curruca
Gatunek	pokrzewka aksamitna
Synonimy
Motacilla melanocephala J.F. Gmelin, 1789 Sylvia melanocephala (J.F. Gmelin, 1789)[1] Sylvia melanocephala pasiphae Schiebel & Stresemann, 1925[2] Sylvia melanocephala carmichaellowi Clancey, 1947[2]
Podgatunki
C. m. melanocephala (J.F. Gmelin, 1789) C. m. leucogastra (Ledru, 1810) C. m. valverdei (J. Cabot & Urdiales, 2005) C. m. momus Hemprich & Ehrenberg, 1833 C. m. norrisae (Nicoll, 1917)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1789 roku Johann Friedrich Gmelin w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Motacilla melanocephala, a jako miejsce typowe wskazał Sardynię^[2][8]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Curruca^[4][9][10], dawniej bywał też zaliczany do rodzaju Sylvia^[1][11].

Podgatunki i zasięg występowania

Zwykle wyróżnia się pięć podgatunków C. melanocephala^[9][10][11]:

• C. melanocephala melanocephala – południowa Europa (w tym wyspy na Morzu Śródziemnym) do zachodniej Turcji, północno-zachodnia Afryka. Obejmuje nieuznawany obecnie takson pasiphae, opisany z Krety.
• C. melanocephala leucogastra – Wyspy Kanaryjskie.
• C. melanocephala valverdei – południowe Maroko i Sahara Zachodnia.
• C. melanocephala momus – północno-wschodni Egipt do skrajnie południowo-środkowej Turcji.
• C. melanocephala norrisae – podgatunek wymarły, po raz ostatni stwierdzony w 1939 roku^[3], Fajum (północno-środkowy Egipt).

Podgatunek leucogastra bywa niekiedy synonimizowany z podgatunkiem nominatywnym^[11].

Morfologia

Wygląd

Samiec: pióra w większości szare, białe gardło, czarna głowa i czerwona obrączka oczna. Samica: pióra w większości szarobrązowe, szara głowa i również czerwona obrączka oczna. Młode są podobne do samicy.

Wymiary średnie

długość ciała ok. 13–14 cm
rozpiętość skrzydeł 15–18 cm
masa ciała 12–25 g^[12]

Ekologia

Jajo kukułki (z lewej) i jaja pokrzewki aksamitnej (kolekcja muzealna)

Biotop

Sady oliwne, lasy z sosnami, winnice i ogrody.

Gniazdo

Zawsze w miejscu dobrze osłoniętym, umieszczone w krzewach.

Jaja

Zwykle dwa lęgi w roku. Składa 3–5 jaj, żółtobiałych lub z czerwonobrązowymi plamami.

Wysiadywanie, pisklęta

Od złożenia ostatniego jaja trwa 13–14 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 11–12 dniach.

Pożywienie

Owady, ich larwy, pająki, jesienią również jagody i inne owoce.

Status i ochrona

IUCN uznaje pokrzewkę aksamitną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 25–54 miliony dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[13].

Zobacz też

• ptaki Polski