Pomarańcza gorzka

Pomarańcza gorzka, pomarańcza kwaśna (Citrus × aurantium L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny rutowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji.

Pomarańcza gorzka

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	rutowate
Rodzaj	cytrus
Gatunek	pomarańcza gorzka
Nazwa systematyczna
Citrus × aurantium L. Sp. Pl. 783 1753[3]

Morfologia

Pokrój

Krzew lub małe drzewo wysokości do 10 m. Młode pędy cierniste.

Liście

Podługowatojajowate, pachnące, ogonki oskrzydlone.

Kwiaty^[4]

Pąki kwiatowe są białe lub żółtawobiałe i mogą osiągać długość do 25 mm. Wolnopłatkowa korona składa się z 5 grubych podłużnych, wklęsłych płatków z gruczołami olejkowymi widocznymi pod lupą w postaci kropek. Krótki, żółtawozielony, trwały, zrosłodziałkowy kielich ma 5 rozpostartych działek, zrośniętych u podstawy i tworzących gwiazdowatą strukturę przyrośniętą do żółtawozielonej szypułki długości około 5–10 mm. Pąki kwiatowe zawierają co najmniej 20 pręcików o żółtych pylnikach zrośniętych w nasadzie nićmi pręcikowymi w wiązki złożone z 4 lub 5. Zalążnia górna brunatnawoczarna, kulista, zbudowana z 8–10 wielozalążkowych komór i otoczona w nasadzie pierścieniowatym, ziarnistym, położonym poniżej zalążni krążkiem. Gruba, walcowata szyjka słupka zakończona jest główkowatym znamieniem.

Owoce

Mięsista jagoda, średniej wielkości, spłaszczona, o grubej, ciemnopomarańczowej skórce.

• 
  Pokrój
• 
  Kwiaty
• 
  Owoce

Zmienność

Występuje w dwóch podgatunkach:^[5]

• Citrus aurantium ssp. aurantium
• Citrus aurantium ssp. bergamia (Risso & Poit.) Wight & Arn. ex Engler) – pomarańcza bergamota

Zastosowanie

Owoce

Uprawiano ją na obszarze śródziemnomorskim już w X wieku. Aktualnie głównym producentem są Hiszpania i Indie.

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski^[4]

Owocnia pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari epicarpium et mesocarpium) – wysuszona owocnia zewnętrzna i śródowocnia dojrzałego owocu pozbawiona częściowo białej, gąbczastej tkanki śródowocni i owocno wewnętrznej, zawierająca nie mniej niż 20 ml/kg olejku eterycznego, oraz kwiat pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari flos) – wysuszone, całe nierozwinięte kwiaty zawierające minimum 8,0% sumy flawonoidów w przeliczeniu na narynginę.

Działanie i zastosowanie

Okłady z oleju prawdopodobnie łagodzą objawy niektórych rodzajów grzybicy; brak dowodów na skuteczność preparatów w jakiejkolwiek innej przypadłości^[6]. Zawiera witaminę P, przez co uszczelnia ścianki naczyń włosowatych.

Roślina jadalna

W smaku owoc jest kwaśny, gorzki i orzeźwiający. Owoce rzadko spożywano na świeżo, raczej w postaci marmolady lub konfitury. Służy również do wyrobu likieru Curaçao. Obsmażone w cukrze okrywy owoców używane są do ozdabiania ciast. Otrzymywany z okrywy olejek pomarańczowy używany jest jako esencja do ciast i słodkich potraw.

Inne zastosowania

Olejek otrzymywany z pomarańczy gorzkiej znajduje zastosowanie także w:

• perfumerii (m.in. Eau de Cologne): z liści otrzymuje się olejek petitgrain, z kwiatów olejek neroli, ze skórek olejek bitter orange. Zapach olejku z liści pomarańczy gorzkiej jest bardzo odmienny od zapachu neroli czy olejku ze skórek. Najbardziej przydatny w perfumerii jest olejek petitgrain z Paragwaju o szczególnym profilu zapachowym z nutami skóry, tytoniu i ziół o znakomitym zastosowaniu do budowania wielowarstwowej kompozycji perfumeryjnej w stylu kolońskim. Zapach petitgrain jest głęboki i wielowymiarowy, szczególnie pochodzący z Paragwaju ma świetny wpływ na kompozycję perfumeryjną^{[potrzebny przypis]}.
• aromaterapii (słynie ze swych właściwości antydepresyjnych).

Siewki pomarańczy gorzkiej są używane jako podkładki pod pomarańczę słodką.