Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Pustułeczka
gatunek ptaka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Pustułeczka[4], sokół pustułeczka, dzwonniczek pustułeczka, białoszpon (Falco naumanni) – gatunek małego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae). Nie jest zagrożony wyginięciem.
Remove ads
Występowanie
To gatunek południowy i wędrowny. Zamieszkuje południową część Europy (baseny mórz Śródziemnego, Kaspijskiego i Czarnego), północno-zachodnią Afrykę, Azję Mniejszą i tereny dalej na wschód do Mongolii i północnych Chin. Najliczniejsze europejskie populacje występują w Hiszpanii, Włoszech i Grecji. Zimuje głównie w Afryce Subsaharyjskiej, niewielkie populacje także w północnej Afryce, od Hiszpanii do południowej Turcji, w Azerbejdżanie, Indiach, Mjanmie i południowych Chinach[5][6].
W południowo-wschodniej Polsce dawniej był to ptak sporadycznie lęgowy, obecnie zalatuje tylko wyjątkowo[7], choć spotykany był w całym kraju w maju, czerwcu i wrześniu, październiku. W XX wieku odnotowano już tylko trzy lęgi na terenie kraju, ostatni w 1962 roku na zamku Odrzykoń koło Krosna[8], ale w 2024 roku Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego uznała te stwierdzenia za wątpliwe[9]. Po 1970 roku pustułeczkę obserwowano jedynie 7 razy, ostatnio w sierpniu 2007 roku w Olsztynie Jarotach[10].
Remove ads
Taksonomia
Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Johann Gottlieb Fleischer w 1818 roku, nadając mu nazwę Falco Naumanni[2][11]. Miejsce typowe to południowe Niemcy[2]. Nie wyróżnia się podgatunków[12].
Etymologia
Remove ads
Morfologia
Długość ciała 29–32 cm, rozpiętość skrzydeł 58–73 cm; masa ciała samców 90–172 g, samic 138–208 g[15]. Ubarwienie podobne do pustułki, lecz bardziej intensywne. Znacznie od niej mniejsza i słabsza. Samiec ma jednolicie czerwonordzawy grzbiet i pokrywy skrzydłowe, bez plamek, wąsa oraz rozjaśnienia na policzku. W tylnej części skrzydeł niebieskoszara plama, lotki czarne. Nie ma kreski na policzku. Ogon szary z ciemnym paskiem na końcu, z dłuższymi środkowymi sterówkami. W locie wydaje się być trójkątny. Głowa i kark niebieskoszare. Spód jasnocynamonowy z ciemnymi, rzadko rozłożonymi plamkami. Pierś rudawa z nakrapianiem. Samica nieco większa, ma grzbiet, głowę i pokrywy skrzydłowe rdzawobrązowe z silnym plamkowaniem. Lotki czarne. Ogon rdzawy, ciemno pręgowany. Młode podobne do samic i przypominają pustułki. U obu płci nogi żółte z jasnymi pazurami (u pustułki pazury są czarne).
Biotop
Rozległe równiny poprzeplatane kępami starych drzew, stepy, półpustynie, tereny rolnicze, nasłonecznione stoki skalistych wzgórz, wsie i miasta. Są to zatem tereny ciepłe, suche łąki i otwarte, słabo zagospodarowane rolniczo pola, gdzie znajduje się duża ilość owadów. Zimuje na afrykańskich sawannach.
Środowisko życia przypomina biotop pustułki.
Okres lęgowy
Gniazdo
Często w dziupli spróchniałego drzewa (pustułki nie wybierają takich miejsc), rzadziej w szczelinach murów, skał czy klifach, na wieżach, dziurawych dachach wiejskich budynków. Gnieździ się kolonijnie. Sama nie buduje gniazd. Jaja znoszone są w płytkim zagłębieniu, gdzie nie ma wyściółki.
Jaja, wysiadywanie
Przeważnie 4–5 płowej barwy, składane w maju. Bardzo podobne do jaj pustułki, lecz mniejsze i bardziej czerwone, z obfitymi rdzawymi plamkami. Wysiadywanie trwa 28–29 dni.
Wychowywanie młodych
Potomstwo karmione jest dużymi owadami. Młode opuszczają swe gniazda po 4 tygodniach. Udaje się przeżyć zwykle jednak zaledwie dwóm pisklętom.
Remove ads
Pożywienie
Przede wszystkim większe owady. Rzadko łapie gryzonie, prawie nigdy nie poluje na inne ptaki. Często poluje w grupie. Rzadziej niż pustułka zawisa trzepocząc skrzydłami. Może chwytać małe gady i płazy.
Sposób polowania przypomina łowy pustułki. Ptaki czatują na wybranym wysokim miejscu i rozglądają się po okolicy. Może też, szybko machając skrzydłami, zawisać na otwartym terenie. Żerowanie trwa przeważnie w dzień, choć obserwuje się też te ptaki wokół oświetlonych obiektów, które ściągają owady. Bardzo sprecyzowany rodzaj pokarmu sprawia, że nawet w Europie Południowej zimą go brakuje i ptaki muszą migrować do Afryki, odlatując we wrześniu, a wracając w marcu.
Remove ads
Status i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2011 roku uznaje pustułeczkę za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern); wcześniej – od 1994 roku miała ona status gatunku narażonego (VU – vulnerable). W drugiej połowie XX w. gatunek doświadczył silnych spadków liczebności, zwłaszcza w Europie Zachodniej, na zimowiskach w Południowej Afryce, prawdopodobnie także w części azjatyckiego zasięgu występowania. Obecnie jednak (2021) ogólny trend liczebności populacji uznaje się za stabilny. Liczebność europejskiej populacji w 2021 roku szacowano na 32 900 – 42 600 par lęgowych. Do głównych zagrożeń dla gatunku należą: utrata i degradacja siedlisk, głównie wskutek intensyfikacji rolnictwa, ale też zalesiania i urbanizacji, ponadto stosowanie pestycydów[3][5].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[16]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek wymarły regionalnie (RE)[8].
Remove ads
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads