Republika (zespół muzyczny)

Republika – polski zespół nowofalowy, powstały w 1981 w Toruniu, w wyniku przekształcenia art rockowej formacji Res Publica.

Szybkie fakty Rok założenia, Rok rozwiązania ...

Od początku związany z Klubem Studenckim „Od Nowa” w Toruniu przy Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, gdzie koncertował i odbywał próby. W wyniku nieporozumień Republika rozpadła się w 1986, by powrócić w 1990. Zespół w latach 90. prowadził czynną działalność nagraniowo-koncertową. Po śmierci lidera i wokalisty Grzegorza Ciechowskiego w 2001 pozostali członkowie zespołu grają okazjonalnie m.in. jako Projekt Republika i Nowe Sytuacje^[2]^[3].

Remove ads

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

Początki (1979–1981)

W 1979 na sopockim przeglądzie „Muzyki Młodej Generacji” zadebiutował toruński zespół Res Publica grający art rocka. Grupę wkrótce opuścił Jann Castor, a nowym liderem został Grzegorz Ciechowski, grający dotychczas na flecie. Zespół po kilku miesiącach zmienił nazwę na Republika i zaczął ewoluować w stronę brzmień nowofalowych^[4]. Nowym gitarzystą miał zostać Witold Pelc, kolega muzyków z zespołu Idiom, ale opóźnienie w pozyskaniu przez niego nowej gitary sprawiło, że przystano na przedstawiającego swoją gotowość do grania Zbigniewa Krzywańskiego^[5].

W 1981 wykrystalizował się ostateczny skład zespołu, który stworzyli: Grzegorz Ciechowski (śpiew, instrumenty klawiszowe), Sławomir Ciesielski (perkusja), Zbyszek Krzywański (gitara) i Paweł Kuczyński (gitara basowa)^[6]. Muzycy odbywali próby w Studenckim Klubie Pracy Twórczej „Od Nowa” w Toruniu przy Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie wkrótce zaczęli grać swoje pierwsze koncerty – pierwszy odbył się 25 kwietnia 1981^[7]. Grali także w klubach studenckich^[4], m.in. w klubie „Remont” w Warszawie, gdzie wystąpili m.in. 2 października 1981 z zespołem Brygada Kryzys, a 5 i 6 grudnia tego samego roku zagrali koncerty promocyjne^[8]. W listopadzie 1981 zajęli pierwsze miejsce na II Festiwalu Nowofalowych Grup Rockowych w Toruniu^[8] i wystąpili na festiwalu Rockowisko w Łodzi, który został zarejestrowany i wydany w formie filmu dokumentalnego Michała Tarkowskiego pt. Koncert (1982)^[9]. Również w 1981 ich menedżerem został Andrzej Ludew, który m.in. organizował koncerty zespołu i odpowiadał za jego promocję w mediach, a także stworzył logo Republiki i wymyślił jej sceniczny wizerunek – muzycy ubierali się na czarno i nosili krawaty^[10].

Pierwsze sukcesy i rozpad zespołu (1982–1986)

Muzycy podczas koncertu zachowywali się spokojnie, a ich występy charakteryzowała prosta scenografia, a swój znak rozpoznawczy uczynili z posługiwania się biało-czarnymi pasami podczas wizualizacji koncertów i w projektach swoich płyt^[11]. Nowatorskie i awangardowe rozwiązania muzyczne oraz teksty Grzegorza Ciechowskiego sprawiły, że grupa w 1982 zyskała popularność w Polsce. Muzycy często gościli w Programie Trzecim Polskiego Radia, a ich utwory – „Biała flaga”, „Telefony”, „Kombinat” i „Sexy Doll” – zajmowały wysokie miejsca na listach przebojów. Odbyli także trasę koncertową po Polsce, na których jako support grał zespół Nowa Mowa^[12]. W 1982 wystąpili także na III Ogólnopolskim Festiwalu Muzyki Młodej Generacji w Jarocinie i na festiwalu Kart Rock w Jeleniej Górze^[13]. Wraz ze wzrostem popularności w kraju powstawały kolejne fankluby Republiki, m.in. Zróbmy To (Teraz), który był autoryzowany przez Ciechowskiego^[14].

We wrześniu 1982 w studiu M-1 w Warszawie nagrali swój pierwszy długogrający album pt. Nowe sytuacje, który wydali w kwietniu 1983^[13], a za jego wysoką sprzedaż odebrali w 1984 złotą płytę^[15]. W 1983 zostali bohaterami reportażu kreowanego „Odlot” wyemitowanego na antenie radiowej Trójce, w którym autor – Zbigniew Ostrowski – zaprezentował słuchaczom kulisy trasy koncertowej Republiki^[16]. Muzycy zagrali też 13 koncertów z brytyjskim zespołem punkowym UK Subs podczas jego trasy po Polsce^[17]. Również w 1983 zagrali na festiwalu Rock Arena w Poznaniu, w koncercie rockowym „Muzyka w serca wstąpi nam” podczas 20. Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu i na festiwalu Rockowisko w Łodzi^[18].

W celu wypromowania swojej twórczości za granicą nagrali i wydali w Wielkiej Brytanii album pt. 1984, na którym umieścili anglojęzyczne wersje swoich piosenek z Nowych sytuacji; nad tłumaczeniami pracowała z nimi Anna Baran^[19]. Poza tym zagrali koncerty na Ruisrock Festival w Turku i na festiwalu rockowym w Roskilde^[20]. Również w 1984 wydali album pt. Nieustanne tango, który promowali singlem „Obcy astronom”; utwór odnotował rekordowy skok na Liście przebojów Programu Trzeciego, trafiając na szczyt zestawienia tydzień po debiucie na 30. miejscu w tzw. poczekalni^[21]. Powołanie Ciechowskiego do wojska – do Szkoły Podchorążych Rezerwy^[22] – jesienią 1984 spowodowało osłabienie popularności zespołu i doprowadziło do zakończenia współpracy z Anglikami. W listopadzie 1984 zagrali na festiwalu Rockowisko w Łodzi^[23], a w następnym miesiącu wystąpili premierowo w Teatrze Wielkim w Łodzi widowisko baletowe Republika – rzecz publiczna, którego libretto napisali na podstawie Wyludniacza Samuela Becketta^[24].

W 1985 wystąpili na Festiwalu Muzyków Rockowych w Jarocinie, z którego powstał filmowy reportaż Piotra Łazarkiewicza Fala (1986)^[25]. Zagrali także na festiwalach: Rock Arena w Poznaniu i Rockowisko w Łodzi, a także wystąpili w Toruniu podczas koncertu charytatywnego Rock dla Meksyku, podczas którego zbierano fundusze na rzecz ofiar trzęsienia ziemi w Meksyku^[26]. Również w 1985 wydali singiel „Tak długo czekam (Ciało)” (później umieszczony na płycie Obywatel G.C.), który zadebiutował na pierwszym miejscu Listy przebojów Programu Trzeciego^[27]. W pierwszej połowie 1986 zagrali podczas koncertu składankowego „Rock bez Maku” w Gdańsku i wystąpili na festiwalu Rock naokoło Roku w Toruniu, a także odbyli trasę koncertową po Polsce^[28]. W maju 1986 rozpoczęli pracę w studiu nad trzecią płytą^[29]. W drugim dniu sesji nagraniowej doszło w studiu do kłótni między Ciechowskim a pozostałymi członkami zespołu (głównie z Kuczyńskim) o kwestie ideowe, artystyczne i finansowe (Ciechowski rejestrował siebie w ZAiKS-ie jako wyłącznego autora wszystkich piosenek Republiki, co miało być niezgodne z prawdą, bo pozostali muzycy także brali udział w ich pisaniu)^[30]. Republika w rezultacie sporu przestała istnieć w czerwcu 1986^[31], a materiał przygotowywany na trzeci album znalazł się na pierwszej solowej płycie Ciechowskiego pt. Obywatel G.C. z 1986^[32]. Jeszcze przed oficjalnym rozpadem zespołu zagrali dwa koncerty w Niemczech^[33].

Ciesielski, Krzywański i Kuczyński po rozpadzie Republiki wraz z Jackiem Rodziewiczem założyli zespół Opera, do którego z czasem dołączył Robert Gawliński^[34]. Grupa po nagraniu jednego albumu zakończyła działalność, nie osiągnąwszy sukcesu. Muzycy Republiki (bez Ciechowskiego) w 1986 wystąpili jako formacja Out of Control na festiwalu muzycznym Poza Kontrolą, na którym zagrali cztery piosenki The Stranglers wraz z basistą i wokalistą zespołu, J.J. Burnelem^[35]^[36]. Również w 1986 zespół został przedstawiony w brytyjskim filmie dokumentalnym Andrzeja Kostenki Moja krew, twoja krew (My Blood, Your Blood) o polskiej scenie rockowej lat 80.^[37].

Reaktywacja zespołu (1990–1998)

W 1990 muzycy Republiki pogodzili się i przystali na zaproszenie organizatorów do występu w koncercie Rock Opole podczas 27. KFPP w Opolu^[38]^[39]. W tym czasie ich menedżerem został Jerzy Tolak, który wcześniej pracował z Ciechowskim przy projekcie Obywatel G.C.^[40]. 1 kwietnia 1991 zagrali w studiu radiowej Trójki swój pierwszy koncert po reaktywacji, na którym zagrali swoje przeboje w odświeżonych aranżacjach i niepublikowane wcześniej utwory: „Lawa”, „Balon”, „Zawroty głowy” i „Republika”^[41]. Po występie na festiwalu w Opolu zagrali osiem koncertów dla Polonii amerykańskiej w Chicago i Nowym Jorku^[42]. Ciesielski, Ciechowski i Krzywański – już bez Kuczyńskiego – po powrocie do Polski nagrali album pt. 1991, na którym nagrali swoje przeboje w nowych, elektronicznych aranżacjach^[43]. Miesiąc po premierze płyty funkcję basisty w Republice objął Leszek Biolik, który już wcześniej współpracował z Ciechowskim^[44]. Jesienią zespół odbył ogólnopolską trasę koncertową^[45].

W 1993 w studiu Radia Łódź nagrali akustyczny album pt. Bez prądu^[46], na którym umieścili swoje najpopularniejsze utwory, a także jedną piosenkę z solowej płyty Grzegorza Ciechowskiego Obywatel świata i jedno nagranie Kayah, która uczestniczyła w tym i następnych koncertach Republiki^[47]. Na początku tego samego roku wydali album pt. ’82–’85 zawierający największe przeboje zespołu z początkowego okresu działalności, które nie znalazły się na żadnej płycie długogrającej („Biała flaga”, „Telefony”). Również w 1993 nagrali album pt. Siódma pieczęć^[48], który nie był już tak ściśle osadzony w stylistyce nowej fali, jak materiał z poprzednich płyt, co nie znalazło uznania w oczach sympatyków. Album promowali podczas ogólnopolskiej trasy koncertowej^[47]. W 1994 premierę miał film dokumentalny Republika, czyli epitafium dla zagubionego poety^[49]. W tym samym roku zagrali koncert w Royal Oak Music Theater^[50].

W kwietniu 1995 w klubie „Graffiti” w Lublinie zagrali koncert, na którym premierowo wykonali materiał ze swojej kolejnej, niewydanej jeszcze płyty pt. Republika marzeń^[51]. Album, wydany jeszcze w tym samym roku, był stylistycznie bliższy dokonaniom zespołu z lat 80., ale okazał się jeszcze bardziej kontrowersyjny niż Siódma pieczęć. Również w 1995 wydali charytatywny singiel „Obejmij mnie, Czeczenio”, z którego zysk został przekazany na rzecz ofiar wojny w Czeczenii^[52]. W 1996 wystąpili na 33. KFPP w Opolu, na którym zagrali utwór „Nie przejdziemy do historii” podczas koncertu „Kwiaty we włosach” poświęconemu Krzysztofowi Klenczonowi^[53].

Ostatnie lata stałej działalności (1998–2002)

W 1998 wydali album pt. Masakra, którym stylistycznie powrócili do początków swojej działalności. Na płycie umieścili m.in. utwory „Odchodząc”, „Raz na milion lat” i przebój „Mamona”. We wrześniu tego samego roku zagrali koncert w domu kultury Bennohaus w Münster, który został zarejestrowany przez lokalną Telewizję Münster^[54]. 6 grudnia 1998 wystąpili w ramach cyklu koncertowego Koncerty w Trójce w Studiu im. Agnieszki Osieckiej w Warszawie^[53], gdzie zagrali swoje największe hity i kilka utworów z Masakry^[55]. Koncert spotkał się z entuzjastycznym odbiorem publiczności, a nagranie z koncertu zostało wydane na płycie CD^[55]^[56]. W tym samym roku została uruchomiona oficjalna strona internetowa zespołu – www.republika.art.pl, którą prowadzili Piotr Bryłka i Piotr Milewski^[57].

W 1999 zagrali koncert w Toruniu w ramach Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, a także wystąpili w koncercie „Mikrofon i Ekran” podczas 36. KFPP w Opolu i na 6. Przystanku Olecko^[53]. W marcu 2001 zagrali koncert w Muzycznym Studiu Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej w Warszawie, a w kwietniu wystąpili na Juwenaliach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[58]. Następnie odbyli ogólnopolską trasę koncertową z okazji 20-lecia Republiki^[59], a w ramach obchodów jubileuszu 9 czerwca wystąpili z recitalem podczas koncertu „SuperJedynki” na 38. KFPP w Opolu^[60]. Również w 2001 rozpoczęli tworzenie i nagrywanie materiału na kolejną płytę^[59], ale przez brak czasu Ciechowskiego planowane zakończenie prac nad albumem przesunięto na 2002. Plany te przerwała nagła śmierć lidera, który zmarł 22 grudnia 2001 z powodu tętniaka serca^[59]. Reszta zespołu postanowiła nie kończyć pracy nad albumem z innym wokalistą, poprzestając na czterech zarejestrowanych utworach z Ciechowskim, zaś zespół został po śmierci Ciechowskiego definitywnie rozwiązany, ponieważ – jak tłumaczyli pozostali muzycy Republiki – „dalsza działalność z innym wokalistą nie mieściłaby się w głowie”^[61].

Rozwiązanie zespołu po śmierci Grzegorza Ciechowskiego (po 2002)

16 marca 2002 na Przeglądzie Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu odbył się recital zatytułowany Kombinat, w którym laureaci festiwalu wykonywali utwory Republiki wraz z pozostałymi członkami zespołu; był to pożegnalny koncert Republiki i zarazem ostatnie przedsięwzięcie koncertowe sygnowane nazwą Republika na wiele lat^[62]. W tym samym roku w Toruniu odbyła się też pierwsza edycja koncertu „Pamięci Grzegorza Ciechowskiego”, na którym wystąpiły młode toruńskie zespoły wspomagane przez byłych członków Republiki^[63]. Ukazała się też płyta koncertowa, zatytułowana po prostu Republika, która jako bonusy zawierała cztery utwory, które miały znaleźć się na niedokończonej płycie planowanej na rok 2002^[64]. W 2003 wydano 13-płytowy box Komplet^[65] ze wszystkimi publikowanymi wcześniej płytami Republiki i dodatkowym materiałem, m.in. nagraniem z koncertu w Roskilde i płytą Demo zawierającą kilka nagrań z prób zespołu.

29 sierpnia 2007, w 50. rocznicę urodzin Grzegorza Ciechowskiego, redakcja Programu Trzeciego Polskiego Radia w wydaniu audycji Klub Trójki po raz pierwszy publicznie odtworzyła utwór Republiki „I Count”, który dotychczas nie był wydany na żadnej płycie grupy. Utwór był przygotowany w wersji próbnej.

4 czerwca 2009 muzycy Republiki z gościnnym wokalistą Tomaszem Lipnickim wystąpili na placu Teatralnym w Warszawie na koncercie z okazji 20. rocznicy obalenia komunizmu w Polsce. 5 sierpnia 2011 muzycy Republiki wystąpili na XVII Przystanku Woodstock w Kostrzynie nad Odrą w koncercie Przystanek Republika zorganizowanym z okazji 30. rocznicy powstania zespołu i 10. rocznicy śmierci Grzegorza Ciechowskiego. Również w 2011 premierę miał album zespołu Half Light Nowe orientacje będącym tribiutem poświęconym Republice i zawierającym nowe aranżacje utworów z płyty pt. Nowe sytuacje^[66].

Zbigniew Krzywański, Sławomir Ciesielski i Leszek Biolik wraz z pianistą Bartłomiejem Gasiulem i wokalistami: Piotrem Roguckim, Tymonem Tymańskim i Jackiem Budyniem Szymkiewiczem (grającym również na flecie) w 2014 ruszyli w trasę koncertową pod nazwą Nowe Sytuacje, na której zagrali utwory z pierwszej płyty Republiki. Podkreślili wówczas, że nie reaktywują Republiki, a jedynie rozpoczynają projekt mający na celu przypomnienie publiczności twórczości zespołu. Początkowo planowano tylko jedną trasę, ale Biolik w 2015 powiedział w wywiadzie, iż mają w planach dalszą działalność. Wraz z końcem 2015 z projektu wycofał się Krzywański, co zadecydowało o zawieszeniu projektu. 7 grudnia 2016 ukazała się pierwsza pełna biografia zespołu pt. „Republika. Nieustanne tango” autorstwa dziennikarza muzycznego Leszka Gnoińskiego.

W 2014 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej umorzył postępowanie w sprawie przypisania znaków towarowych związanych z zespołem Republika byłym członkom zespołu, tj. Zbigniewowi Krzywańskiemu, Leszkowi Biolikowi i Sławomirowi Ciesielskiemu^[67]^[68]^[69]. W 2017 zgodnie z orzeczeniem Urzędu Patentowego RP roku prawa do znaku towarowego Republika uzyskała Anna Skrobiszewska, wdowa po Grzegorzu Ciechowskim^[70].

W 2022 zespół otrzymał Złotego Fryderyka za całokształt twórczości^[71]. Krzywański, Ciesielski i Biolik wraz ze swoimi własnymi oddzielnymi projektami muzycznymi w tym samym roku wzięli udział w koncercie w ramach projektu Obywatele Republiki^[72]^[73]^[74]. W marcu 2023 projekt wyruszył w trasę koncertową po Polsce obejmującą największe obiekty koncertowe w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu, Szczecinie i Sopocie^[75]. Krzywański, Ciesielski, Biolek i Kuczyński wystąpili 29 sierpnia 2024 w Toruniu jako goście specjalni podczas koncertu pod hasłem Gdzie oni są...? Przyjaciele Republiki z okazji rocznicy 67. urodzin Grzegorza Ciechowskiego^[76]^[77]. 25 maja 2025 odbył się koncert telewizyjny „Raz na milion lat – piosenki zespołu Republika”, podczas którego wystąpili Leszek Biolik, Zbigniew Krzywański i Sławomir Ciesielski^[78].

Remove ads

Skład zespołu

Grzegorz Ciechowski – śpiew, instrumenty klawiszowe, flet (1981–1986, 1990–2001)
Sławomir Ciesielski – perkusja, wokal wspierający, flet (1981–1986, 1990–2002)
Zbigniew Krzywański – gitara akustyczna, gitara elektryczna, harmonijka ustna, akordeon, wokal wspierający (1981–1986, 1990–2002)
Paweł Kuczyński – gitara basowa (1981–1986, 1990)
Leszek Biolik – gitara basowa, wokal wspierający, flet, gitara akustyczna (1991–2002)

a także:

Jacek Rodziewicz – dodatkowe instrumenty klawiszowe, saksofon. (styczeń 1991–luty 1993)
José Torres – dodatkowe instrumenty perkusyjne. Podobnie jak Jacek Rodziewicz grał w Republice przez krótki okres na początku lat 90.

Oś czasu