Rokselana

Rokselana^[4] (Rhinopithecus) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Rokselana

Rhinopithecus
Milne-Edwards, 1872[1]
Rodzina rokselan zadartonosych (R. avunculus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parworząd	małpy wąskonose
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	gerezy
Plemię	Presbytini
Rodzaj	rokselana
Typ nomenklatoryczny
Semnopithecus roxellana Milne-Edwards, 1870
Synonimy
Presbytiscus Pocock, 1924[2] Megamacaca Hu Changkang & Qi Tao, 1978[3]
Gatunki
6 gatunków (w tym 1 wymarły) – yzobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji^[5][6][7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 47–83 cm, długość ogona 51–104 cm; masa ciała samic 6–12 kg (sporadycznie do 20 kg), samców 14–19 kg (sporadycznie do 39 kg)^[7][8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1872 roku francuski zoolog Alphonse Milne-Edwards w książce swojego autorstwa poświęconej badaniom do wykorzystania w historii naturalnej ssaków^[1]. Na gatunek typowy Milne-Edwards wyznaczył (oznaczenie monotypowe) rokselanę złocistą (R. roxellana).

Etymologia

• Rhinopithecus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos’; πιθηκος pithēkos ‘małpa’^[9].
• Presbytiscus: rodzaj Presbytis Eschscholtz, 1821; łac. przyrostek zdrabniający -iscus^[10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Rhinopithecus avunculus Dollman, 1912.
• Megamacaca: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’^[11]; rodzaj Macaca Lacépède, 1799 (makak). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Megamacaca lantianensis Hu & Qi, 1978.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[12][8][5]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[4]	Podgatunki[7][5][8]	Rozmieszczenie geograficzne[7][5][8]	Podstawowe wymiary[7][8][a]	Status IUCN[13]
	Rhinopithecus avunculus	Dollman, 1912	rokselana zadartonosa	gatunek monotypowy	Wietnam (znany jedynie z niewielkich fragmentów lasów w prowincjach Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Kạn i Thái Nguyên)	DC: 50–65 cm DO: 65–92 cm MC: 8,5–14 kg	CR
	Rhinopithecus bieti	Milne-Edwards, 1872	rokselana czarna	gatunek monotypowy	Chińska Republika Ludowa (południowo-wschodni Tybet i północno-zachodni Junnan (rozdrobnione populacje w północnych górach Yun), na zachód od rzeki Jangcy, na wschód od rzeki Mekong)	DC: 74–83 cm DO: 52–75 cm MC: 9,2–17 kg	EN
	Rhinopithecus brelichi	O. Thomas, 1903	rokselana szara	gatunek monotypowy	Chińska Republika Ludowa (ograniczone do góry Fanjingshan w górach Wuling (Kuejczou))	DC: 66–72 cm DO: około 97 cm MC: 8–15 kg	CR
	Rhinopithecus roxellana	Milne-Edwards, 1870	rokselana złocista	3 podgatunki	Chińska Republika Ludowa (Syczuan, południowe Gansu, południowe Shaanxi i zachodnie Hubei)	DC: 47–83 cm DO: 51–104 cm MC: 6–19 kg	EN
	Rhinopithecus strykeri	Geissmann, Ngwe Lwin, Saw Soe Aung, Thet Naing Aung, Zin Myo Aung, Tony Htin Hla, Grindley & Momberg, 2010	rokselana białobroda	gatunek monotypowy	północno-wschodnia Mjanma (dział wodny Saluin-Nmai Hka, wokół rzeki Maw, na wschód do Chichitago) i południowa Chińska Republika Ludowa (rezerwat przyrody Gaoligongshan w Junnanie)	DC: 54–55 cm DO: 68–78 cm MC: 8,5–14 kg	CR

Kategorie IUCN:  EN  – gatunek zagrożony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony.

Opisano również wymarły azjatycki gatunek z plejstocenu^[3]:

• Rhinopithecus lantianensis (Hu Changkang & Qi Tao, 1978)

Uwagi

1. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała