Ruby on Rails

Ruby on Rails (potocznie nazywany RoR lub Rails) – framework open source do szybkiego tworzenia aplikacji webowych. RoR został napisany w języku Ruby z użyciem architektury MVC (ang. Model-View-Controller). Pierwotnym autorem jest duński programista David Heinemeier Hansson, który w 2003 roku rozpoczął pracę nad frameworkiem w trakcie rozwijania narzędzia do zarządzania projektami Basecamp. W 2004 roku wyodrębnił on kod RoR z kodu Basecamp i oficjalnie wydał jako otwarte oprogramowanie^[1].

Ruby on Rails

Logo programu
Autor	Rails Core Team
Pierwsze wydanie	lipiec 2004
Aktualna wersja stabilna	8.0.2 (12 marca 2025) [±]
Język programowania	Ruby
System operacyjny	Wieloplatformowy
Rodzaj	Framework
Licencja	MIT
Strona internetowa

Główne założenia

• szybkość, łatwość i przyjemność pisania kodu,
• reguła DRY (ang. Don't Repeat Yourself), polegająca na unikaniu powtarzania tej samej pracy w różnych miejscach,
• reguła Convention Over Configuration, polegająca na sprowadzeniu do minimum niezbędnej konfiguracji przez zastępowanie jej gotowymi domyślnymi, zalecanymi wzorcami,
• możliwość użycia wtyczek, które w sposób błyskawiczny rozszerzają aplikacje o rozmaite funkcje, jak logowanie, przesyłanie i skalowanie obrazków, czy tagowanie.

Historia wersji

Wersja	Data wydania	Uwagi
1.0[2]	13 grudnia 2005	Pierwsza stabilna wersja
1.2[3]	19 stycznia 2007
2.0[4]	7 grudnia 2007
2.1[5]	1 czerwca 2008	Wsparcie dla stref czasowych, śledzenie zmian w modelu (dirty tracking), nazwane scope'y, zarządzanie zależnościami gemów
2.2[6]	21 listopada 2008	internacjonalizacja, wsparcie dla Ruby w wersji 1.9 oraz JRuby
2.3[7]	16 marca 2009	Działanie oparte na Racku, zagnieżdżone formularze, engine'y
3.0[8]	29 sierpnia 2010	Nowa składnia zapytań ActiveRecord, użycie bundlera do zarządzania zależnościami, zabezpieczenie przed atakami typu XSS, fuzja kodu Ruby on Rails z kodem Merba
3.1.1[9]	7 października 2011	jQuery jako domyślna biblioteka JavaScript, włączenie CoffeeScriptu i Sassa do domyślnej konfiguracji
3.2[10]	20 stycznia 2012	Poprawiony moduł routingu, wsparcie dla Ruby 2.0 (od wersji 3.2.12), ostatnia wersja wspierający Ruby 1.8
4.0[11]	25 lipca 2013	Wprowadzenie Turbolinks
4.1[12]	8 kwietnia 2014	Wprowadzenie Springa, wariantów szablonów, enumeratorów
4.2[13]	19 grudnia 2014	Wprowadzenie ActiveJob, Adequate Record, Web Console oraz wbudowanego wsparcia dla bazodanowych kluczy obcych
5.0[14]	30 czerwca 2016	Wprowadzenie ActionCable (framework do WebSockets), wprowadzenie możliwości wygenerowania szkieletu aplikacji typu API
5.1[15]	27 kwietnia 2017	Zmiany dotyczące JavaScript (możliwość wygenerowania konfiguracji Webpacka, usunięcie jQuery jako wymaganej zależności), wprowadzenie szyfrowania „sekretów” aplikacji
5.2[16]	9 kwietnia 2018	ActiveStorage (wbudowane rozwiązanie do obsługi wgrywania plików), obsługa Early Hints z HTTP/2, Redis Cache Store (narzędzie ujednolicające obsługę cache)
6.0[17]	15 sierpnia 2019	ActionText (zintegrowany wzbogacony edytor tekstu), ActionMailbox (narzędzie do obsługi przychodzących maili), poprawiona obsługa wielu baz danych, wsparcie dla zrównoleglania testów, nowy reloader kodu
6.1[18]	9 grudnia 2020	Ulepszenia pod kątem baz danych, np. wprowadzenie możliwości przełączania połączeń dla każdej bazy danych. Wprowadzono też przyspieszone ładowanie wszystkich asocjacji, typy delegowane, obiekty błędów, asynchroniczne usuwanie asocjacji
7.0[19]	15 grudnia 2021
7.1[20]	5 października 2023
7.2[21]	10 sierpnia 2024	Wbudowane wsparcie dla development containers

Budowa

Framework Ruby on Rails składają się z następujących elementów:

• ActiveRecord – mechanizm ORM (Object-Relational mapping) dla Ruby, odpowiedzialny za komunikację z bazami danych i persystencję
• ActiveModel – odpowiada za tworzenie modeli w architekturze MVC
• ActionPack – komponent odpowiedzialny za obsługę zapytań i odpowiedzi HTTP, definiuje m.in. kontrolery poprzez klasę ActionController
• ActionView – warstwa widoku w modelu MVC
• ActiveSupport – zbiór użytecznych dodatków do standardowej biblioteki Ruby, zawiera m.in. rozszerzenia klas String czy Time
• ActionMailer – biblioteka służąca do wysyłania wiadomości email (najczęściej przez aplikację Rails)
• ActiveJob – interfejs służący do definiowania prac w tle, odbywających się poza cykle zapytanie-odpowiedź
• ActionCable – komponent do obsługi technologii WebSocket
• ActiveStorage – komponent do obsługi wgrywania i przechowywania plików
• ActionText – framework do tworzenia zaawansowanych edytorów tekstu na stronach internetowych, oparty na otwartym edytorze Trix

Każda z tych części może zostać zainstalowana oddzielnie, np. za pomocą menadżera pakietów RubyGems. W skład dystrybucji Rails wchodzi też konsolowy program rails, który generuje drzewo katalogów nowego projektu.

Serwer

Działanie aplikacji napisanej z użyciem Rails oparte jest na odpowiednim serwerze aplikacji. Dawniej domyślnym serwerem był WEBrick(inne języki), obecnie railsy instalują Pumę(inne języki). Raz uruchomiony serwer przypisuje nadchodzące żądania (requests) odpowiednim kontrolerom i na podstawie ich działania zwraca do klienta odpowiedź (response).

Serwer Rails może działać samodzielnie (nie jest to efektywne, więc bardzo rzadko stosowane), jednak najczęściej podłącza się do niego serwer HTTP jak Apache, Phusion Passenger czy Nginx. Zewnętrzny serwer równoważy wtedy obciążenie wszystkich serwerów aplikacji, serwuje pliki statyczne (css, js itd.), zabezpiecza przed atakami DDoS.^[22]

Sposób działania

Rails oparte jest na architekturze MVC, tzn. klient po wyświetleniu widoku (w tym przypadku wygenerowanej strony HTML), wysyła do aplikacji żądanie (klikając w odpowiedni link na stronie lub wypełniając formularz). Żądanie jest przyjmowane przez kontroler, który generuje odpowiedź w formie widoku wysyłanego do klienta (najczęściej kontroler w celu wygenerowania odpowiedzi pobiera dane z modelu, który w Rails implementowany jest jako relacyjna baza danych). Poniżej szczegółowo omówiono mechanizmy odpowiedzialne w Rails za model MVC.

Model

Modele w Ruby on Rails reprezentowane są przez klasy, zdefiniowane w plikach znajdujących się w katalogu app/models. Najczęściej spotyka się aplikacje używające dostarczanego razem z frameworkiem ORM-a ActiveRecord, przeznaczonego do baz relacyjnych. Modele mogą jednak korzystać również z baz nierelacyjnych (np. MongoDB^[23]), a do komunikacji z bazami relacyjnymi używać innych bibliotek (Sequel^[24], DataMapper^[25] czy ROM^[26]). Klasa modelu może również w ogóle nie być powiązana z żadną bazą, a stanowić jedynie jednostkę logiki biznesowej aplikacji.

ActiveRecord

ActiveRecord jest ORM-em używanym domyślnie m.in. w generatorze szkieletu aplikacji Ruby on Rails. Klasy modeli dziedziczą po klasie bazowej ActiveRecord::Base. Nazwa tabeli, o ile nie jest podana jawnie, zostaje „odgadnięta” na podstawie nazwy klasy. Poszczególne kolumny tabeli są dostępne w obiektach modelu jako metody/atrybuty

Oto przykład jaki kod można napisać dysponując w bazie danych przedstawioną tabelą users:

id (INTEGER)	name (VARCHAR)	created_at (DATETIME)
1	Adam	2007-01-14 22:07:13
2	Ewa	2007-01-05 13:56:48

 class User < ActiveRecord::Base
 end

 User.count # => 2
 adam = User.find(1)
 adam.name # => "Adam"
 ewa = User.find_by_name "Ewa"
 ewa.created_at.to_s # => "Fri Jan 05 13:56:48 +0100 2007"
 jacek = User.new
 jacek.name = "Jacek"
 if jacek.save
   # zapis do bazy danych się udał
   User.count == 3 # => true
 else
   # wystąpiły błędy, np. pole oznaczone jako NOT NULL nie ma w obiekcie przypisanej żadnej wartości
 end

Część pól zostaje przez ActiveRecord wypełniona automatycznie. Są to pola (o ile istnieją takie kolumny w tabeli bazy danych) created_at/created_on (kiedy rekord został utworzony) oraz updated_at/updated_on (kiedy został ostatnio zmieniony)^[27]. Standardowo każda tabela przeznaczona do pracy z ActiveRecord powinna mieć kolumnę id typu INTEGER, która jest kluczem głównym.

W klasach definiujących modele możemy określać zachodzące pomiędzy modelami relacja (jeden do jednego, jeden do wielu itp.), wymagania dotyczące rekordów (np. długość hasła) czy funkcje zwrotne (ang. callbacks), wywoływane m.in. przy zapisie danych do bazy^[28]. Można też dodawać inną funkcjonalność, jak np. metoda sprawdzająca na podstawie imienia czy użytkownik jest mężczyzną czy kobietą:

 class User < ActiveRecord::Base
   # ...
   def is_male?
     name.last != "a" # jeżeli tak, zwróci true
   end
   # ...
 end

Widoki – ActionView, RHTML

Klasa ActionView odpowiedzialna za widoki definiuje wiele pomocniczych metod, pozwalających generować kod HTML, np.:

 link_to "Usuń użytkownika", { :action => "destroy", :id => @user.id }, :confirm => "Jesteś pewien?"
 form_tag({:controller=>'user', :action=>'search'}, :method=>'get')

Widoki pisze się w plikach *.html.erb, które zawierają przemieszany kod HTML i Ruby. Tak przygotowany szablon interpretowany jest przez program ERB (Ruby Embedded), który działa podobnie do parsera PHP. Dzięki temu kod HTML może być np. generowany w pętli. Jeden widok odpowiada zazwyczaj jednej akcji kontrolera. Widoki na ogół osadzane są w jednolitym dla strony szablonie (ang. layout), do którego wstawia się wynik działania poszczególnych akcji.

Kontrolery – ActionController

Logika aplikacji zawarta jest w kontrolerach – klasach dziedziczących po ApplicationController. Każdy kontroler definiuje określony zbiór akcji (w Rails są to publiczne metody klas kontrolerów), który definiuje jego funkcjonalność. Jeden kontroler zazwyczaj skupia się na wykonaniu zadań z konkretnej dziedziny działania aplikacji. Oto jak mógłby wyglądać przykładowy kontroler do zarządzania kontami użytkowników:

 class UserController < ApplicationController
   def index
     redirect_to :action => :greet # przykład przekierowanie do innej akcji
   end

   def greet
     @user = User.find(session[:user_id]) # dostęp do danych zapisanych w sesji
     # ta prosta akcja nie wymaga więcej od kontrolera,
     # zmienna @user zostanie udostępniona widokowi,
     # który wygeneruje powitanie dla użytkownika (np. witając po imieniu)
   end

   def destroy
     @user = User.find(params[:id]) # parametr nadesłany metodą GET lub POST (bez znaczenia w tym przypadku)
     @user.destroy
     flash[:message] = "Użytkownik usunięty" # pamięć podręczna dostępna później w widoku dowolnej akcji
     redirect_to :home_url # adres zdefiniowany w pliku routes.rb, zmiana adresu strony domowej nie wpłynie na działanie kontrolera
   end

   protected # poniższe metody nie są publiczne, więc nie są akcjami
   def check_user
     # dowolne działania, z których korzysta więcej niż jedna akcja
     # powinny zostać wydzielone do osobnej metody zgodnie z regułą DRY
   end
 end

Metoda index w tym przypadku przekierowuje żądanie do innej akcji, metoda greet pobiera dane z modelu i przekazuje je dalej (bez większej obróbki) do widoku. Metoda destroy dokonuje zmian w danych pobranych z modelu po czym oddaje sterowanie metodzie greet.

Po otrzymaniu od klienta żądania i przyporządkowaniu go do konkretnego kontrolera, serwer rails tworzy instancję klasy danego kontrolera i wywołuje metodę odpowiadającą danej akcji (domyślnie metodę index).

Dodatki do bibliotek Ruby – ActiveSupport

Moduł ActiveSupport zawiera wiele użytecznych rozszerzeń, których można używać pisząc aplikacje Rails:

 # generuje format odpowiedni dla bazy danych
 Time.now.to_s(:db) # => 2007-01-14 23:11:28
 session[:remind_me] = 1.week.from_now
 tags = ["zdjecia", "wakacje", "prywatne"]
 opis = "Oznaczono jako: " + tags.to_sentence(:connector => 'i', :skip_last_comma => true)
 # => "Oznaczono jako zdjecia, wakacje i prywatne"

Bazy danych

Rails może współpracować z różnymi odmianami relacyjnych baz danych, jedynym warunkiem jest istnienie odpowiedzialnej za jej obsługę biblioteki dla Ruby oraz obsługa danej bazy przez ActiveRecord – „adaptery” wszystkich popularnych typów baz danych były zawarte w dystrybucji ActiveRecord, jednak począwszy od 2.2 wymagają osobnej instalacji przez RubyGems. W chwili obecnej obsługiwane bazy danych to:

• MySQL
• PostgreSQL
• Oracle
• Microsoft SQL Server
• SQLite (w wersji 2.x i 3.x)
• IBM DB2
• OpenBase
• Sybase
• Firebird^[29]

Kod Rails powinien współpracować tak samo ze wszystkimi typami baz danych, pod warunkiem, że programista nie użył jawnie specyficznych dla danej bazy konstrukcji SQL. Rails posiada wbudowany mechanizm „migracji” (ang. migrations), który pozwala tworzyć, zmieniać i kontrolować schemat tabel w bazie danych, niezależnie od jej typu, używając jedynie kodu Ruby.

Jak wspomniano w części Modele – ActiveRecord, Rails może pobierać dane również z plików (w tym XML, YAML, CSV) czy dowolnego innego źródła obsługiwanego przez Ruby.

Bezpieczeństwo

Ruby on Rails oferuje różne wbudowane mechanizmy podnoszące domyślne bezpieczeństwo stworzonej w nim aplikacji. Są to m.in.:

• wartości przed wyświetleniem ich w widoku są automatycznie escape’owane (<strong>User</strong> zostanie zamienione na <strong>User<strong> itp.)^[30],
• zabezpieczenia przed SQL injection poprzez m.in. używanie placeholderów w zapytaniach,
• zabezpieczenia przed cross-site request forgery (CSRF token)^[31],
• zabezpieczenia przed cross-site scripting (XSS),
• opcjonalne szyfrowanie i podpisywanie cookies (domyślne od wersji 4)^[32].