Ruta (roślina)

Ruta (Ruta L.) – rodzaj roślin z rodziny rutowatych (Rutaceae). Obejmuje ok. 8^[4][5]–11^[6] gatunków występujących głównie w basenie Morza Śródziemnego – w południowej Europie i północnej Afryce oraz na suchych obszarach Azji. Na Wyspach Kanaryjskich rosną trzy gatunki półkrzewów z tego rodzaju^[4]. Niegdyś do rodzaju tego zaliczano dziesiątki gatunków z podrodzaju Haplophyllum, współcześnie wyodrębniane jako osobny rodzaj Haplophyllum^[5]. Ruta zwyczajna Ruta graveolens jest znaną i popularną od starożytności rośliną zielarską, wykorzystywaną jako przyprawa i roślina lecznicza. Na południu Europy uprawiana jest także Ruta chalepensis^[7].

Ruta

Ruta zwyczajna
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	rutowate
Rodzaj	ruta
Nazwa systematyczna
Ruta Linnaeus Sp. Pl. 383. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny
R. graveolens L.[3]

Kwiat Ruta chalepensis

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne lub półkrzewy, krzaczasto rozgałęziające się, osiągające zwykle do 0,75 m wysokości. Podczas kwitnienia pędy kwiatonośne przewyższają pędy wegetatywne^[4].

Liście

Skrętoległe^[7], głęboko i w zróżnicowany sposób podzielone. Bardzo aromatyczne^[4].

Kwiaty

Zebrane w wierzchotki dwu- i wieloramienne. Często szczytowy kwiat w kwiatostanie jest pięciokrotny, podczas gdy pozostałe mają po 4 elementy w okółkach okwiatu. Płatki korony charakterystyczne – żółte, łyżeczkowato wysklepione^[7], na brzegach często z ząbkami lub włoskami^[4]. Pręcików jest 8 (w kwiecie 5-krotnym – 10)^[4]. Początkowo ustawione są pionowo, po czym rozchylają się i układają poziomo na płatkach^[7]. Zalążnia jest górna. Powstaje z 4, rzadko 5 owocolistków^[4].

Owoce

Torebka otwierająca się 4 lub 5 klapkami^[4].

Systematyka

Przedstawiciel podrodziny Rutoideae w obrębie rodziny rutowatych (Rutaceae)^[8]. Zaliczany jest do plemienia Ruteae^[5].

Wykaz gatunków^[5]

• Ruta angustifolia Pers.
• Ruta chalepensis L.
• Ruta corsica DC.
• Ruta graveolens L. – ruta zwyczajna
• Ruta montana (L.) L.
• Ruta microcarpa Svent.
• Ruta oreojasme Webb and Berth.
• Ruta pinnata L.f.

Zastosowanie

Zarówno ruta zwyczajna jak i Ruta chalepensis uprawiane są jako rośliny ozdobne. Gatunkiem o szerokich zastosowaniach i popularnym od wielu wieków w uprawie jest ruta zwyczajna, wykorzystywana jako roślina przyprawowa i lecznicza^[7]. Z powodu silnego aromatu stosowana od starożytności w obrzędach pogrzebowych, później także weselnych. Jest też rośliną przemysłową stosowaną do pozyskania olejku eterycznego wykorzystywanego w różnych kosmetykach. U osób wrażliwych może on wywoływać uczulenia^[9].