Ryjówka aksamitna

Ryjówka aksamitna^[3][4] (Sorex araneus) – gatunek małego ssaka z rodziny ryjówkowatych.

Ryjówka aksamitna

Sorex araneus[1]
Linnaeus, 1758
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	ryjówkokształtne
Rodzina	ryjówkowate
Podrodzina	ryjówki
Plemię	ryjówki
Rodzaj	ryjówka
Gatunek	ryjówka aksamitna
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Młode ryjówki aksamitne (Sorex araneus)

Są podobne do polnej myszy

W odróżnieniu od myszy mają długie ryjki i małe małżowiny uszne

Lubią przebywać w wilgotnym terenie

Podlegają ścisłej ochronie gatunkowej

Wygląd

Długość ciała tego zwierzęcia wynosi 6,5–8 cm, a ogona około 4 cm. Ryjówka aksamitna waży 5–12 g. Kolor sierści zmienia się zależnie od sezonu: zimą ma barwę prawie czarną, a latem brunatno-szaro-kasztanową. Jej okrągłe uszy ledwie wystają z futerka. Ma wydłużony, spiczasty ryjek i ogon o krótkim włosie^[5].

Występowanie i środowisko

Ryjówka aksamitna występuje w Środkowej i Wschodniej Europie (na terenie Francji, Włoch i Hiszpanii istnieją izolowane populacje), Skandynawii, na Wyspach Brytyjskich i we wschodniej Syberii^[6]. W Polsce należy do najpospolitszych ssaków i jest spotykana w całym kraju, tak na nizinach, jak i w górach^[7].

Żyje w różnych środowiskach: w ogrodach, lasach liściastych i mieszanych, na zakrzewionych łąkach. Gniazda buduje pod ziemią, pod gęstą roślinnością lub przy próchniejących pniach.

Tryb życia

Są aktywne w dzień i w nocy. Czas dzielą między dwie zasadnicze czynności – zdobywanie pokarmu i odpoczynek. W zależności od ilości pokarmu ryjówki aktywnie żerują od 15 minut do godziny, a potem tyle samo odpoczywają^[7]. Pokarmu szukają w liściastej ściółce i w górnych warstwach ziemi. Potrafią dobrze pływać. Wykopują sobie gniazda, lub zajmują opuszczone nory^[5]. Ryjówka ustala swoje terytorium o promieniu 370–630 metrów od gniazda^[8].

Pokarm

Żywi się owadami, pająkami, ślimakami, a także padliną^[5]. Ryjówka aksamitna jest bardzo żarłocznym zwierzęciem, żeruje całą dobę i zjada w tym czasie pokarm o masie 80–90% ciężaru jej ciała, jedząc co 2–3 godziny^[9]. Bez pożywienia ginie w ciągu 10 godzin. Z uwagi na zbyt niską masę ciała (niskie rezerwy tłuszczu) ryjówka aksamitna nie zapada w sen zimowy. Ryjówka aksamitna jest obok rzęsorka rzeczka i rzęsorka mniejszego trzecim polskim jadowitym ssakiem^[10]. Zawarte w jej ślinie toksyny powodują hemolizę erytrocytów żab z rodzaju Pelophylax, co prawdopodobnie ułatwia ryjówce polowanie na większą zdobycz^[11].

Rozmnażanie i rozwój

W okresie rozrodczym (od września do stycznia^[5]) samce podejmują wyprawy również poza swoje terytorium w celu znalezienia partnerki. Ciąża ryjówki trwa 19–21 dni. 5-9 ślepych młodych przychodzi na świat w gnieździe miękko wysłanym mchem i liśćmi. W chwili urodzenia ważą tylko ok. 1 g. Ich naga skóra jest tak cienka, że widać prześwitujące przez nią narządy wewnętrzne. Ryjówki aksamitne otwierają oczy w 18 dniu życia. Ssą matkę przez 3 tygodnie, po czym stają się samodzielne^[5].

Ochrona i zagrożenia

Na ryjówki polują głównie ptaki drapieżne i sowy. Ryjówki aksamitne mają po bokach ciała i u nasady ogona gruczoły produkujące wydzielinę niesmaczną i śmierdzącą piżmem. Czyni ona ryjówkę niejadalną dla lisów, kun i wielu innych drapieżników^[5]. Dlatego stosunkowo często spotyka się w terenie martwe ryjówki, zabite i natychmiast porzucone przez drapieżniki.

W Polsce podlega ochronie częściowej^[12].

Zobacz też

• ssaki Polski
• zwierzęta objęte częściową ochroną gatunkową w Polsce (od 2017)