Stefan Żółkiewski

Stefan Jakub Żółkiewski (ur. 9 grudnia 1911 w Warszawie, zm. 4 stycznia 1991 tamże) – polski krytyk i historyk literatury oraz polityk. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, w latach 1956–1959 minister szkolnictwa wyższego.

Stefan Żółkiewski

Data i miejsce urodzenia	9 grudnia 1911 Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	4 stycznia 1991 Warszawa, Polska
Minister szkolnictwa wyższego
Okres	od 27 kwietnia 1956 do 18 czerwca 1959
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Adam Rapacki
Następca	Henryk Golański
Odznaczenia

Grób Stefana Żółkiewskiego na cmentarzu Powązkowskim

Życiorys

Syn Jana Zachariasza Żółkiewskiego i Izabeli z domu Stopczyk. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim w 1934, w 1952 uzyskał stopień doktora filozofii, a w 1954 tytuł profesora zwyczajnego nauk humanistycznych. W latach 1934–1939 uczył w gimnazjum, w trakcie wojny brał udział w konspiracji i tajnym nauczaniu. Był redaktorem naczelnym „Kuźnicy” (1945–1948), „Polityki” (1957–1958), „Nowej Kultury” (1958–1961) oraz „Kultury i Społeczeństwa” (1959–1968). Pierwszy dyrektor Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (1948–1952). Od 1952 był członkiem korespondentem, od 1961 członkiem rzeczywistym PAN, w latach 1953–1955 pełnił funkcję sekretarza naukowego PAN. Od 1960 do 1968 sekretarz Wydziału I Nauk Społecznych PAN. Od 1948 do 1954 zastępca profesora UW, następnie profesor.

W maju 1942 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, a w grudniu 1948 wraz z nią do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zastępca członka Komitetu Centralnego PPR (1945–1948), a następnie do 1954 Komitetu Centralnego PZPR, po czym do 1968 jego członek. Kierował wydziałem oświaty i kultury KC PPR (1947–1948), wydziałem kultury (1948–1949) i wydziałem nauki (1955–1956) KC PZPR, przeprowadzał stalinizację polskiej kultury. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji (w II kadencji Sejmu uzyskał mandat w wyborach uzupełniających w 1958); w KRN był przewodniczącym Komisji Kultury i Sztuki, a w Sejmie Ustawodawczym Komisji Oświatowej.

W latach 1956–1959 minister szkolnictwa wyższego, współtwórca polityki kulturalnej państwa oraz autor licznych prac z zakresu krytyki i teorii kultury. Był także członkiem Polskiego Komitetu ds. UNESCO^[1]. Po Marcu 1968 usunięty z KC PZPR.

Wygłosił słowa: Chcemy, aby literatura pomagała budować socjalizm w Polsce na Zjeździe Literatów Polskich, w styczniu 1949^[2]. W 1948 Stefan Kisielewski na łamach „Tygodnika Powszechnego” nazwał go bezprzykładnym demagogiem i oskarżył o lekceważenie twórczości takich poetów, jak Czesław Miłosz, Julian Tuwim, Julian Przyboś i Konstanty Ildefons Gałczyński^[3].

20 sierpnia 1980 podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[4].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 222-2-26)^[5].

Ordery, odznaczenia i nagrody

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
• Order Krzyża Grunwaldu II klasy
• Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)^[6][7]
• Złoty Krzyż Zasługi (8 maja 1946)^[8]
• Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)^[9]
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1985)^[10]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1967)^[11]
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1964)^[12]
• Medal im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk (1986)^[13]
• Pamiątkowy Medal z okazji 40. rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983)^[14]
• Order Świętego Skarbu (Japonia)^[15]
• Nagroda państwowa II stopnia (1953)^[16]
• Nagroda państwowa II stopnia (22 lipca 1964 z okazji 20-lecia Polski Ludowej)^[17]
• Nagroda „Życia Literackiego” w dziedzinie krytyki i eseistyki literackiej (1980)^[18]
• Nagroda „Miesięcznika Literackiego” (1984) za książkę Cetno i licho. Szkice 1938–1980^[19]

Prace naukowe

• Zagadnienia stylu. Szkice o kulturze współczesnej (Warszawa 1965).