Szarańczyn

Szarańczyn, różkowiec^[4] (Ceratonia L.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Należą do niego dwa gatunki drzew, z których Ceratonia oreothauma odkryty został dopiero w końcu XX wieku w Jemenie i Somalii. Znacznie bardziej rozpowszechnionym gatunkiem, też uprawianym jest szarańczyn strąkowy Ceratonia siliqua, pochodzący ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Rośliny te rosną w na terenach suchych i skalistych, często w makii^[5][6]. Kwiaty rozwijają się jesienią i zapylane są przez pszczoły^[6].

Szarańczyn

Szarańczyn strąkowy
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	brezylkowe
Rodzaj	szarańczyn
Nazwa systematyczna
Ceratonia Linnaeus Sp. Pl. 1026. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny
C. siliqua L.[3]
Synonimy
Siliqua Duhamel du Monceau Ceratia Adanson

Szarańczyn strąkowy jest ważną rośliną użytkową o różnorodnych zastosowaniach. Współcześnie użytkowany jest głównie jako roślina paszowa i surowiec do produkcji gumy karobowej. Nasiona używane są jako substytut kawy i kakao. Wykorzystywane jest drewno, jako roślina lecznicza i kosmetyczna^[5][6].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od jego greckich nazw (ceratonia, ceronia i ceratea). Od nich też pochodzić ma nazwa jednostki masy karat odpowiadającej średniej masie nasion szarańczynu^[5].

Morfologia

Pokrój

Drzewa osiągające zwykle do 10 m wysokości, ale bardzo rozłożyste^[6].

Liście

Skrętoległe, skórzaste, parzysto-pierzaste, złożone zwykle z czterech par okrągławych listków^[6].

Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, drobne, zebrane w kotkowate kwiatostany, przy czym zwykle kwiaty różnych płci występują na różnych roślinach (są one dwupienne), rzadziej tworzą się na tych samych (choć z reguły w różnych kwiatostanach). Kwiaty nie mają płatków korony, a pięć zielonych działek kielicha szybko odpada. W kwiatach męskich rozwija się 5 wolnych pręcików. Kwiaty żeńskie zawierają jeden górny słupek z górną zalążnią^[6].

Owoce

Duże strąki osiągające do 20 cm długości, skórzaste i ciemnobrązowe. Nasiona są owalne^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z szeroko ujmowanej podrodziny brezylkowych Caesalpinioideae^[7][2]. Rodzaj wskazywany jest jako blisko spokrewniony z Acrocarpus i tworzący wspólny klad z rodzajami Tetrapterocarpon z Madagaskaru i Umtiza z południowej Afryki. Cała ta grupa jest siostrzana kladowi obejmującemu rodzaje glediczja Gleditsia i kłęk Gymnocladus^[5].

Wykaz gatunków^[8]

• Ceratonia siliqua L. – szarańczyn strąkowy
• Ceratonia oreothauma Hillc. et al. Kew Bull. 35:261. 1980
  • C. oreothauma subsp. oreothauma
  • C. oreothauma subsp. somalensis