Szkarłatka

Szkarłatka, alkiermes (Phytolacca L.) – rodzaj roślin z rodziny szkarłatkowatych (alkiermesowatych). Obejmuje 26 gatunków^[4]. Rośliny te spotykane są na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy)^[5][6] w strefie tropikalnej i subtropikalnej, z największym zróżnicowaniem na półkuli północnej^[7], przy czym w Europie, Australii, północnej Afryce rośliny te występują jako introdukowane^[4]. W Polsce dwa gatunki notowane są jako przejściowo dziczejące (efemerofity) – szkarłatka amerykańska P. americana i szkarłatka jagodowa P. acinosa^[8].

Szkarłatka

Szkarłatka amerykańska
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	szkarłatkowate
Rodzaj	szkarłatka
Nazwa systematyczna
Phytolacca Linnaeus Sp. Pl. 441. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny
P. americana L.[3]

Owoce szkarłatki amerykańskiej

Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny uprawne. Młode pędy niektórych gatunków są jadalne po ugotowaniu. Sok z owoców wykorzystywany był do barwienia wina i jako atrament. Niektóre gatunki wykorzystywano jako rośliny lecznicze i źródło saponin do trucia ślimaków^[5].

Morfologia

Pokrój

Wysokie byliny wyrastające z grubego, drewniejącego korzenia, osiągające do 2 m wysokości^[5], rzadko drzewa (P. dioica) o wysokości do 25 m^[6].

Liście

Skrętoległe, niepodzielone i zwykle ogonkowe^[5].

Kwiaty

Zebrane w liczbie od 5 do 100 w groniaste kwiatostany wyrastające z kątów liści, zwisające lub wzniesione. Działki kielicha w liczbie 5 do 8, białe, rzadziej zielonkawe lub czerwone, zaokrąglone, podczas owocowania często mięśniejące. Płatków korony brak. Pręcików jest 5 do 30 w jednym lub dwóch okółkach. Zalążnia górna z 3–16 szyjkami (odpowiednio do liczby owocolistków)^[6][5].

Owoce

Spłaszczone, ciemnoczerwone jagody i soczewkowate niełupki^[6][5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny szkarłatkowatych (alkiermesowatych) Phytolaccaceae^[9][2].

Wykaz gatunków^[4]

• Phytolacca acinosa Roxb. – szkarłatka jagodowa
• Phytolacca americana L. – szkarłatka amerykańska
• Phytolacca bogotensis Kunth
• Phytolacca chilensis (Moq.) H.Walter
• Phytolacca cyclopetala H.Walter
• Phytolacca dioica L.
• Phytolacca dodecandra L'Hér.
• Phytolacca exiensis D.G.Zhang, L.Q.Huang & D.Xie
• Phytolacca goudotii Briq.
• Phytolacca heptandra Retz.
• Phytolacca heterotepala H.Walter
• Phytolacca icosandra L.
• Phytolacca insularis Nakai
• Phytolacca japonica Makino
• Phytolacca latbenia (Moq.) Maxim.
• Phytolacca meziana H.Walter
• Phytolacca octandra L.
• Phytolacca polyandra Batalin – szkarłatka chińska
• Phytolacca pruinosa Fenzl
• Phytolacca rivinoides Kunth & C.D.Bouché
• Phytolacca rugosa A.Braun & C.D.Bouché
• Phytolacca sandwicensis Endl.
• Phytolacca sanguinea H.Walter
• Phytolacca tetramera Hauman
• Phytolacca thyrsiflora Fenzl ex J.A.Schmidt
• Phytolacca yunnanensis X.H.Li & Wen Zhou