Teodor Chmielowski

Teodor Chmielowski (ur. 11 lutego 1892 w Kudryńcach, zm. 21 sierpnia 1920 w Jabłonnie Lackiej) – major artylerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Teodor Chmielowski

major artylerii
Data i miejsce urodzenia	11 lutego 1892 Kudryńce
Data i miejsce śmierci	21 sierpnia 1920 Jabłonna Lacka
Przebieg służby
Lata służby	1914–1920
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	11 Pułk Artylerii Polowej
Stanowiska	dowódca dywizjonu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Grób majora Chmielowskiego

Życiorys

Urodził się 11 lutego 1892 w Kudryńcach, w rodzinie Stanisława (ur. 1848) i Marii z Kłopotowskich (1867–1929)^[1][2]. Był starszym bratem Marii Ewy (1895–1967), Adama (zm. 1943), inżyniera rolnika, Tadeusza oraz bratankiem Adama Chmielowskiego^[3][4].

W 1902 r. Teodor rozpoczął naukę w gimnazjum w Kamieńcu Podolskim, a w następnym roku – w szkole realnej w Winnicy. W 1903 r., jak pisał, „ze względu na stosunki szkolne”^[5], rodzice przenieśli go do Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie, w którym w 1911 zdał egzamin maturalny^[3][6]. Następnie przez rok studiował na Politechnice Lwowskiej, a ponadto zaliczył 4 semestry prawa na tamtejszym Uniwersytecie^[2]. Krótko przed wybuchem I wojny światowej wstąpił do oddziału konnego Polskich Drużyn Strzeleckich we Lwowie^[5]. Współpracował z Józefem Hallerem przy organizacji kółek rolniczych^[7].

16 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich^[2]. Początkowo służył w IV plutonie 3. szwadronu kawalerii. Walczył na froncie karpackim^[2]. Na ten temat opublikował szkic Z drugiej naszej ofensywy bukowińskiej, opisujący bój pod Rokitną 13 maja 1915 r., a poświęcony płk. Zygmuntowi Zielińskiemu. Został on zamieszczony w publikacji Dwa lata w boju II-ej Brygady Legionów Polskich 30.IX.1914 – 30.IX.1916 (Piotrków 1916). W tym samym tomie znalazło się także kilka prób poetyckich Chmielowskiego – Wspomnienia na tle rymów^[8]. 21 marca 1915 został mianowany chorążym kawalerii^[2][9]. 15 kwietnia 1915 został odkomenderowany do 3 pułku piechoty^[2]. Od 17 czerwca 1915 pełnił funkcję adiutanta pułku^[2]. 10 sierpnia 1915 został oficerem ordynansowym^[2]. Od 25 sierpnia służył w kadrze artylerii w Jeżowie k. Radomska, od 23 września w dywizjonie artylerii kapitana Mieczysława Gałusińskiego ps. „Jełowicki”, od 12 grudnia 1915 w baterii konnej i od 25 maja 1916 w 4. baterii 1 pułku artylerii^[2]. 18 sierpnia 1916 został awansowany na podporucznika piechoty ze starszeństwem z 1 lipca 1916^[2][9]. 15 lipca 1917 wyznaczony na stanowisko oficera ordynansowego w Komendzie II Brygady^[2]. 1 września został awansowany na porucznika piechoty^[2]. 9 października został przydzielony do artylerii, pozostając oficerem 3 pp^[2]. Po przejściu do Polskiego Korpusu Posiłkowego został dowódcą 1. baterii artylerii^[2]. Po bitwie pod Rarańczą (15–16 lutego 1918) ukrywał się do maja we Lwowie i w Warszawie^[2]. 10 maja 1918 wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej^[2]. Do 25 czerwca służył w 2 pułku piechoty, a następnie w Głównym Urzędzie Zaciągu^[2]. W sierpniu został przydzielony do Szkoły Podchorążych, gdzie wykładał naukę o broni^[2][10].

Od 22 grudnia 1918 do 22 stycznia służył w 2. baterii 5 pułku artylerii, a od 1 lutego w Sztabie Generalnym^[2]. 7 lutego 1919 został awansowany na kapitana piechoty, a następnie odkomenderowany do Armii Polskiej we Francji^[2]. 12 marca 1919 przybył do organizującego się we francuskiej miejscowości Martigny-les-Bains 2 pułku artylerii polowej^[11][12]. W maju tego roku razem z pułkiem wrócił do kraju i wziął udział w wojnie z Ukraińcami. Dowodził 6. baterią w natarciu na Uhrynów 14 maja, a następnego dnia pod Sokalem rozbił ukraińską baterię za co otrzymał pochwałę armii^[13][14]. We wrześniu jego macierzysty oddział został przemianowany na 11 kresowy pułk artylerii polowej^[14]. 27 października 1919 objął w nim dowództwo III dywizjonu^[2]. 18 kwietnia 1920 na czele dywizjonu wyjechał na front rosyjski^[15][16]. Wziął udział w wyprawie kijowskiej, a następnie w walkach odwrotowych^[17] i bitwie warszawskiej. Kierując ogniem baterii w czasie forsowania Bugu pod Grannem, został ciężko ranny^[18][19]. W następstwie odniesionych ran zmarł 21 sierpnia 1920 w szpitalu polowym nr 504 w Jabłonnie Lackiej^[20][2]. 4 września 1920 został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[1][3][21].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1839 – pośmiertnie 19 września 1922^[22]
• Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[23]