Tuhaj-bej

Tuhaj-bej (krymskotat. Toğay bey, ukr. Тугай-бей, ros. Тугай-бей), właściwie Arğın Doğan Toğay bey (ur. ok. 1601, zm. w czerwcu 1651) – przywódca polityczny i wojskowy Tatarów krymskich.

Tuhaj-bej

Arğın Doğan Toğay bey

Tuhaj-bej na obrazie Jana Matejki Bohdan Chmielnicki z Tuhaj-bejem pod Lwowem (1885)
Data urodzenia	ok. 1601
Data śmierci	czerwiec 1651
Przebieg służby
Lata służby	przed 1642–1651
Siły zbrojne	Tatarzy krymscy

Życiorys

Pochodził z rodziny Arğınów o znaczącej pozycji. Po raz pierwszy wzmiankowany w źródłach w 1642, gdy był jeszcze mirzą. Tytuł beja uzyskał wraz z urzędem szefa administracji sandżaku Or Qapı (dziś Perekop).

Pod Ochmatowem 30 stycznia 1644 wziął udział w nieszczęsnej dla Tatarów bitwie z wojskami koronnymi, w której stracił ok. 4 tysięcy ludzi^[1][2].

Godność beja utracił podczas buntu arystokratów przeciw chanowi. Odzyskał ją po objęciu przez Sefera Gazi agę urzędu wezyra (listopad 1647). Został zaufanym współpracownikiem chana Islama III Gireja, który w liście do cara w marcu 1648 domagał się soboli dla Tugaj beja, bliskiego sługi swojego, co noc i dzień przy jego (chana) boku, na usługach jego zostaje.

W 1648 wziął udział w powstaniu Chmielnickiego po stronie powstańców przeciw Rzeczypospolitej, prowadząc armię ocenianą na od 6 do 20 tysięcy żołnierzy^[3].

Według Pamiętnika... Mikołaja Jemiołowskiego (żołnierza lekkiej chorągwi, ziemianina województwa bełskiego), opisującego dzieje Polski od roku 1648 do 1679, Tuhaj-bej padł w potyczce pod Zamościem^[4]. Jednak badacze podają, że tatarski wódz zginął pod Beresteczkiem^[5].

Jan Matejko, Bohdan Chmielnicki z Tuhaj-Bejem pod Lwowem, 1885

Tuhaj-bej w kulturze

• Jego postać pojawia się w literaturze i filmografii. Upamiętniony został w Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza i ekranizacji tej powieści; w filmie jego postać gra Daniel Olbrychski, który w Panu Wołodyjowskim i kręconym równolegle serialu telewizyjnym Przygody pana Michała wcielił się w Azję Tuhajbejowicza, syna Tuhaj-beja^[6].
• W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się obraz Jana Matejki pt. Bohdan Chmielnicki z Tuhaj-bejem pod Lwowem (1885)^[7].