Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Wikipedystka:Nova/brudnopis/Staszów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Remove ads

--> Wikipedysta:Nova/Bibliografia/Staszów

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...
Szybkie fakty

[1] [2]

Remove ads

Położenie

[3] [3] [4] [4]

Warunki naturalne

Bez zmian

Flora i fauna

[3] [5] [6]

Wody powierzchniowe

[3] [7] [8] [9] [3] [10] [3].

Surowce mineralne

[8] [11].

Warunki klimatyczne

[12] [13]. [3].

Historia

Podsumowanie
Perspektywa

Kolejnymi właścicielami Staszowa byli: Stasz Kmiotko, Piotr Bogoria Skotnicki, Dorota Tarnowska, arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Kurowski, arcybiskup Wojciech Jastrzębiec, Jan Rytwiański, Mikołaj Kurozwęcki, Adam i Piotr z Bnina Opaliński, Anna Kurozwęcka, od 1519 roku małżonka Hieronima Łaskiego. Za Hieronima Łaskiego Staszów uzyskał prawa miejskie, potem jeszcze wielokrotnie zmieniał właścicieli, a od października 1866 r. przestał być miastem prywatnym.

do artykułu ----

Wzmianki o Staszowie pochodzą z pierwszej połowy XIII w., i dotyczą najazdu Tatarów na Polskę, kiedy w 1241 r. spalony został drewniany kościół parafialny[14], odbudowany około 1245 r.[15]

Wieś Staszów należała wówczas do rodu rycerskiego Bogoriów i pierwszym znanym jej właścicielem był Stanisław (Bogoria) zwany Kmiotko[16]. Wzmianka o nim znajduje się w akcie erekcyjnym murowanego kościoła pw św. Bartłomieja z 1345 r., w którym wymienieni zostali pierwsi ofiarodawcy kościoła: Stanisław Kmiotko, jako dziedzic Staszowa, jego brat Andrzej ze Zbrodzic i Piotr Bogoria. Każdy z nich darował na ten cel odpowiednio: "dwa łany pola ze stawem i łąką", "dziesięcinę ze Zbrodzic" i "dziesięcinę z Rytwian i Widuchowy"[15][16].

Fundusze na budowę przeznaczyła w 1338 r. Dorota z Łubnic Tarnowska, wdowa po wojewodzie łęczyckim Marcinie z Rytwian[17][18]. Biskup Jan Grot Słupecki konsekrował go w 1345 r.[19][17]

Wzmianki o Staszowie pochodzą z pierwszej połowy XIII w., i dotyczą najazdu Tatarów na Polskę, kiedy w 1241 r. spalony został drewniany kościół parafialny[14]. Pierwszym znanym właścicielem wsi Staszów był Stanisław Kmiotko. Wzmianka o nim pochodzi z 1245 r.[15], a związana jest z poświęceniem kościoła pw. św. Bartłomieja. W dokumencie fundacyjnym wymieniony został Stasz Kmiotko, jako dziedzic Staszowa, Andrzej ze Zbrodzic i Piotr Bogoria, każdy z nich darował na ten cel odpowiednio: "dwa łany pola ze stawem i łąką", "dziesięcinę ze Zbrodzic" i "dziesięcinę z Rytwian i Widuchowy"[15]. Według Agaty Bazak (autorki opracowań o historii staszowskiej parafii) fundacja dotyczy kościoła murowanego, wybudowanego w latach 1342-43, konsekrowanego w 1345 r. przez bpa Jana Grota[19], na którego budowę pieniądze przeznaczyła Dorota z Łubnic Tarnowska, wdowa po Marcinie z Łubnic, wojewodzie łęczyckim[17]. Nie jest jednak jednoznaczne czy oznacza to, że fundatorzy i kolatorzy wymienieni w akcie fundacyjnym, czyli Stasz Kmiotko, Andrzej ze Zbrodzic i Piotr Bogoria, byli jej współcześni, czy też dokonali swoich darowizn wcześniej. Równocześnie, jedyna Dorota Tarnowska, wdowa po Marcinie wojewodzie łęczyckim (ur. ok. 1382 - zm. 1428), to córka Jana z Tarnowa (ur. przed 1349 - zm. 1409), czyli osoba żyjąca ok. 100 lat później niż nastąpiło wybudowanie kościoła św. Bartłomieja. Do wyjaśnienia w oparciu o źródła pierwotne.

Źródła mówiące o Dorocie z Tarnowa:

  • Siek 1918 s. 58[20] - cytat: "Obecny murowany kościół podług miejscowych dokumentów stanął w 1342 r. Wybudowała go Dorota Tarnowska dziedziczka Staszowa z białego kamienia. (Lib. Benef.). Konsekrował go Jan Grot, ze Słupowa Słupecki biskup krakowski 1345 r. (Kopia erekcji i tablica przy wielkich drzwiach)." [do sprawdzenia w kronikach Długosza t. 3.]
  • Zarębski 1989 s. 5[21] - cytat: "Kolejnymi właścicielami wioski byli: Piotr Bogoria - Skotnicki, Dorota Tarnowska, wdowa po Marcinie z Łubnic - za jej czasów w roku 1343. doszło do poświęcenia murowanego kościoła św. Bartłomieja w Staszowie, Mikołaj z Kurowa (...)."
  • Kubalski 1996 s. 39[22] - cytat: "Obecny murowany kościół parafialny wzniesiony został w 1342 roku, a fundatorką była Dorota z Lubnicza, wdowa po Marcinie wojewodzie łęczyckim. W 1345 roku Jan Grot, biskup krakowski, pokonsekrował kościół." [chyba Dorota z Łubnic?]
  • Bazak 2010 s. 8[17] - cytat: "Jego [k.Bartł.] budowa możliwa była dzięki staraniom Stanisława Kmiotko, Andrzeja ze Zbrodzic i Piotra z Bogorii. Fundusze zaś na jego realizację przeznaczyła w 1338 r. Dorota z Łubnic Tarnowska, wdowa po wojewodzie łęczyckim Marcinie z Rytwian. Bp Jan Grot Słupecki konsekrował go w 1345 r." [zatem była córką Jana z Tarnowa, nawet jego nie było jeszcze na świecie w 1342 r.]

Właściciele Staszowa:

  • Stanisław (Bogoria) Kmiotko w XIII w.[15]
  • Piotr Bogoria Skotnicki (zm. 1283),
  • Dorota z Łubnic Tarnowska, córka Jana z Tarnowa, od ok. 1414 żona Marcina z Rytwian (Marcin z Łubnic[23], pisał się z Łubnicy) (ur. ok. 1382, zm. 1428), owdowiała,
  • Mikołaj Kurowski (ur. ok. 1360, zm. 1411), arcybiskup gnieźnieński - jak wszedł w posiadanie?
  • Wojciech Jastrzębiec (ur. ok. 1362-1436), arcybiskup gnieźnieński - w 1411 r. odkupił Staszów od spadkobierców Mikołaja Kurowskiego[23]
  • Jan Rytwiański (ur. 1422 - zm. 1478/9), wojewoda krakowski, bratanek[23] Wojciecha Jastrzębca, syn Marcina z Rytwian - objął Staszów po śmierci Jastrzębca w 1436 r.
  • Ewa Rytwiańska, córka Jana Rytwiańskiego, i jej mąż Mikołaj Kurozwęcki (ur. ? - zm. 1507) - odziedziczyła Staszów po śmierci ojca w 1478/9 r.,
  • Adam Kurozwęcki (zm. przed 1511), syn Mikołaja Kurozwęckiego, i jego żona Jadwiga Tęczyńska (córka Mikołaja Tęczyńskiego herbu Topór (ur. w XV wieku - zm. 1497), wojewody bełskiego i ruskiego),
    • Jadwiga Tęczyńska po śmierci Kurozwęckiego wychodzi za Piotra Opalińskiego herbu Łodzia (ur. w XV wieku – zm. 1551), kasztelana gnieźnieńskiego (wg Zarębski, Ziemia Staszowska s. 6 pobrali się w 1510 r. - do weryfikacji).
  • Anna Kurozwęcka, córka Adama Kurozwęckiego, od 1519 roku małżonka Hieronima Łaskiego (ur. 1496 – zm. 22 grudnia 1541), wojewody sieradzkiego - właściciele od 1519 r., za Hieronima Łaskiego Staszów uzyskał prawa miejskie.
  • Olbracht Łaski (zm. w 1604 r.), syn Hieronima Łaskiego - właściciel od śmierci ojca w 1541 r.
    • Andrzej Ciołek z Żelechowa, szwagier Olbrachta Łaskiego, mąż jego siostry Jadwigi, wraz z synem Stanisławem Ciołkiem - zarządcy pod nieobecność Olbrachta.
  • Gabriel Tęczyński (ur. 1574 lub 1575, zm. 1617), syn Andrzeja Tęczyńskiego - od kiedy właściciel? jak nabyta własność?
  • Andrzej Tęczyński (ur. 1576, zm. 1613), syn Andrzeja Tęczyńskiego, pochowany pod kościołem w Staszowie,
  • Jan Tęczyński (ur. 1579, zm. 1637), syn Andrzeja Tęczyńskiego, wojewoda krakowski, mąż Doroty Mińskiej - właściciel od 1614 r. do śmierci w 1637 r., jego siostra Katarzyna Sobieska z Tęczyńskich (żona Marka Sobieskiego) także działała w Staszowie,
  • Izabela Tęczyńska, córka Jana Tęczyńskiego, i jej mąż Łukasz Opaliński (ur. 1612 - zm. w 1662 r.), marszałek wielki koronny - Izabela dziedziczy po śmierci ojca w 1637 r. do śmierci męża w 1662 r.,
  • Jan Opaliński (ur. 1643 - zm. 1682), syn Łukasza Opalińskiego, mąż Heleny Zebrzydowskiej (córki Michała Zebrzydowskiego - właściciel od śmierci ojca w 1662 r. do śmierci w 1682 r., zmarł bezpotomnie.
  • Stanisław Łukasz Opaliński (ur. 1647, zm. 1704), syn Łukasza Opalińskiego, mąż Marianny Dziulanki (chłopka ze Szczeki), potem Zofii Krystyny z Opalińskich (córka Krzysztofa Opalińskiego, wojewody poznańskiego) - właściciel od śmierci brata Jana w 1682 do śmierci w 1704, zmarł bezpotomnie.
  • Maria Zofia Sieniawska (ur. 1699 - zm. 1777), córka Adama Sieniawskiego, i jej pierwszy mąż Stanisław Denhoff, hetman polny litewski (do jego śmierci w 1728 r.), oraz drugi mąż (od 1731 r.) August Aleksander Czartoryski (ur. 1697 - zm. 1782) - właścicielka od śmierci ojca w 1726 r., przekazuje w wianie Czartoryskiemu i od 1731 r. Staszów jest jego własnością, do 1778 r., kiedy przekazuje go córce Elżbiecie Izabeli,
  • Elżbieta Izabela Lubomirska (ur. 1733/36 - zm. 1816), córka Augusta Czartoryskiego, żona Stanisława Lubomirskiego - dziedziczka od 1778 r. (jeszcze za życia ojca)
    • w latach 1796-1802 przekazała miasto w dzierżawę Ignacemu Wielogłowskiemu, w 1809 r. miasto wraca do Czartoryskich
  • Julia Lubomirska (ur. 1766 - zm. 1794), córka Stanisława Lubomirskiego, i jej mąż Jan Potocki - właściciele od 1809 r.
  • Artur Potocki (ur. 1787, zm. 1832), syn Jana Potockiego, mąż Zofii Branickiej - właściciel od 1817 r. (skąd ta data? Wg "Zarębski 1989, Ziemia Staszowska s. 9" w 1818 Artur daje ziemię i drzewo dla nauczyciela szkoły elementarnej, więc już właścicielem raczej jest) lub od 12 kwietnia 1823 r. (skąd ta data?) do śmierci w 1832 r.
  • Adam Potocki (ur. 1822, zm. 1872), syn Artura Potockiego, mąż Katarzyny Branickiej - właściciel od śmierci ojca w 1832 r. do 28 października 1866 r., kiedy na mocy carskiego dekretu o uwłaszczaniu miast Staszów przestał być prywatną własnością.

Kalendarium

Najstarsza wzmianka pisana o Staszowie pochodzi z 1241 r. Poniższe kalendarium uwzględnia ważniejsze wydarzenia w życiu miasta począwszy od tamtego roku[24][25][26].

  • 1241 – pierwsze wzmianki o Staszowie, dotyczyły najazdu Tatarów na Polskę, kiedy spalona została wieś Staszów i znajdujący się w niej drewniany kościół parafialny.
  • 1342–1343 – wybudowanie i w 1345 konsekracja murowanego kościoła św. Bartłomieja. ufundowanego przez wdowę po wojewodzie łęczyckim. - do wyjaśnienia
  • ok. 1440 – wieś Staszów opisana i wymieniana wielokrotnie w dziele "Liber Beneficiorum Dioecesis Cracoviensis" Jana Długosza. Zapisał w nim m.in., że do kościoła wiejskiego należą trzy łany pola, karczma, łąka, staw i ogród (s. 386).
  • 11 kwietnia 1525 – uzyskanie przywileju przez Hieronima Łaskiego na odbywanie jarmarków w mieście Staszowie 3 razy w roku. Łaskiego uważa się za założyciela miasta, które powstało na wzór miast zakładanych na prawie magdeburskim z zaplanowanym rynkiem, ratuszem pośrodku i prostopadle odchodzącymi ulicami.
  • 1526 styczeń – ustanowienie cotygodniowych targów w czwartki na mocy przywileju wydanego Hieronimowi Łaskiemu przez Zygmunta I Starego[27].
  • 1555 – założenie cechu tkackiego.
  • ok. 1580 – założenie zboru braci polskich, błędnie uważanych za arian.
  • początek XVII w. – Staszów stał się własnością Tęczyńskich.
  • 1621 – zatwierdzenie przez Jana Tęczyńskiego cechu kuśnierzy, krawców, czapników.
  • 1625 – założenie przez Katarzynę Tęczyńską szkoły przy kościele, która funkcjonowała do XIX w. Ufundowanie kaplicy Matki Bożej Różańcowej przy kościele św. Bartłomieja.
  • ok. 1641 – Staszów stał się własnością Opalińskich.
  • 1656 – Staszów, Połaniec i okoliczne wsie dotknęła epidemia dżumy.
  • II poł XVII w. – założenie szabelni wytwarzającej słynne szable "staszówki", będące przykładem szabel określanych nazwą "janówki", o bogatej ornamentyce, używane m.in. przez wojska Jana Sobieskiego pod Wiedniem.
  • 1695 – konsekracja kościoła św. Ducha na miejscu zboru skazanych na banicję braci polskich.
  • 1705 – kolejna epidemia w Staszowie.
  • 1709 – zniszczenie miasta przez wojska szwedzkie, Staszów był wówczas własnością Elżbiety Sieniawskiej z Lubomirskich.
  • 1718 – rozpoczęcie budowy ratusza (kramnic).
  • 2 maja 1718 – zezwolenie Żydom przez Elżbietę Sieniawską na osiedlenie się w Staszowie i wybudowanie bożnicy.
  • 1731 – Staszów stał się własnością Czartoryskich.
  • 1732–1738 – August Czartoryski skończył budowę ratusza z wieżą zegarową, w którym siedzibę miały władze miasta i znajdowały się pomieszczenia handlowe. Wybrukowano także rynek i główne ulice miasta.
  • 1751–1757 – wybudowano 27 murowanych kamienic wokół rynku.
  • 1766 – założenie pierwszej manufaktury sukienniczej.
  • 7 maja 1794 – potyczka wojsk powstańczych z Rosjanami pod Staszowem w czasie ogłaszania przez Tadeusza Kościuszkę uniwersału pod Połańcem.
  • 1795 – na skutek trzeciego rozbioru Polski Staszów trafił do zaboru austriackiego – Galicji Zachodniej.
  • 1809 – w wyniku wojny z Austrią miasto znalazło się w granicach Księstwa Warszawskiego i po raz pierwszy zostało miastem powiatowym w departamencie radomskim.
  • początek XIX w. – wybudowanie cerkwi przy ulicy Krakowskiej w stylu neobizantyjskim.
  • 1815–1841 – Staszów został miastem powiatowym w województwie sandomierskim.
  • 1821 – rozpoczęcie produkcji glinianych fajek, tzw. "stambułek".
  • 12 kwietnia 1823 – Staszów stał się własnością Artura Potockiego, wnuka Elżbiety Lubomirskiej.
  • 1831
    • organizowanie polskich sił zbrojnych w czasie powstania listopadowego, formowanie Legii Nadwiślańskiej.
    • epidemia cholery w Staszowie.
  • 1832 – właścicielem miasta został Adam Potocki.
  • 1842 – otwarcie szkoły elementarnej dla dziewcząt.
  • 1848 – właściciel miasta hr. Adam Potocki zniósł pańszczyznę i oczynszował włościan.
  • 1851 – otworzony został szpital św. Adama z kilkudziesięcioma łóżkami, do którego w 1899 roku sprowadzono siostry szarytki.
  • 1863 – bitwa pod Staszowem podczas powstania styczniowego, powstańcy pokonują Rosjan.
  • 1866
  • koniec XIX w. – zlokalizowano w mieście mały garnizon wojskowy złożony z 800 żołnierzy rosyjskich.
  • 1893 – epidemia cholery w Staszowie.
  • 1899 – oddano do użytku browar, dwa młyny wodne, fabrykę papieru i dwie fabryki sody.
  • 1902 – założenie Ochotniczej Straży Pożarnej.
  • 1906 – likwidacja fabryki powozów.
  • 1908 – wybudowanie cerkwi przy ulicy Krakowskiej (w jej miejscu wybudowano w XX w. budynek kina "Syrena").
  • 1912 – powstaje chór amatorski "Lutnia".
  • 1914
    • 19–23 sierpnia – po wybuchu I wojny światowej Staszów znalazł się pod władzą węgierską.
    • 15 września – miasto przejęte przez Rosjan.
    • 2 października – 1 listopada – zajęcie miasta przez wojska austriackie.
  • 1915
    • 15 maja – miasto ponownie zajęte przez wojska austriackie gen. Dankla.
    • grudzień – Austriacy rozpoczęli budowę kolejki wąskotorowej na trasie Bogoria – Staszów – Jędrzejów, ukończoną w 1917 r.
  • 1918
    • założenie Gimnazjum Koedukacyjnego, funkcjonują wówczas także dwie szkoły powszechne, męska i żeńska.
    • listopad – po zakończeniu I wojny światowej Staszów przydzielony został do powiatu sandomierskiego w województwie kieleckim.
  • 1919 – pierwszy raz po odzyskaniu niepodległości wybrano Radę Miejską.
  • 1930 – założenie teatru amatorskiego "Fredreum" przez J. Raźnego; liczba mieszkańców przekroczyła 10000 (55% stanowiła ludność żydowska).
  • 1939–1944 – gwałtowny spadek liczby mieszkańców spowodowany wymordowaniem ludności żydowskiej, stanowiącej przed II wojną światową ok. 55% ludności miasta. W czasie wojny działały w okolicach oddziały partyzanckie "Jędrusiów", AK i BCh.
  • 1942 – zagłada gminy żydowskiej. Z blisko 5000 Żydów – 1000 zginęło podczas marszu, pozostali – w obozie.
  • sierpień 1944 – wyzwolenie Staszowa, ustalenie linii frontu w okolicach Staszowa, w bombardowaniu lotniczym zniszczeniu uległo 80% zabudowy miasta, w tym zabytkowy kościół Ducha Świętego w Staszowie.
  • styczeń 1945 – wyzwolenie ziemi staszowskiej podczas ofensywy styczniowej Armii Radzieckiej.
  • 1945 – powstanie koła sportowego Przyczółek.
  • listopad 1946 – elektryfikacja Staszowa.
  • 1954 – Staszów ponownie zostaje miastem powiatowym.
  • 1970 – rozwój miasta związany z odkryciem złóż siarki w Grzybowie k. Staszowa.
  • 1971 – budowa elektrowni w Połańcu wpłynęła stymulująco na rozwój miasta.
  • 1975 – zmiana podziału administracyjnego, w wyniku którego Staszów jako miasto i gmina przeszedł do województwa tarnobrzeskiego.
  • listopad 1980 – powołanie Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej "Ziemia Staszowska" NSZZ "Solidarność" pod przewodnictwem Józefa Małobęckiego – koordynująca działania Komisji Zakładowych NSZZ "Solidarność" na terenie miasta i okolic.
  • 13 grudnia 1981 – w dniu ogłoszenia stanu wojennego aresztowani zostali staszowscy działacze NSZZ "Solidarność": Józef Małobęcki, Andrzej Ptak, Bolesław Kozłowski, Zygmunt Bratkowski.
  • 1 marca 1997 – pojawia się pierwsza strona WWW o Staszowie[28].
  • 1 stycznia 1999 – wprowadzono nowy podział administracyjny kraju, w wyniku którego Staszów stał się miastem powiatowym, należącym do województwa świętokrzyskiego.

Wojsko

Thumb
Stary dom oficerski przy koszarach

W latach 1903–1914 w Staszowie stacjonował rosyjski 40 Małorosyjski Pułk Dragonów.

W 1923 r. do Staszowa z Pińczowa został detaszowany I batalion 2 Pułku Piechoty Legionów[29]. Batalion przeznaczony był do szkolenia nowych kadr na potrzeby Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP). Po pięciomiesięcznym szkoleniu żołnierze byli przenoszeni do pułków KOP: "Wołożyn", "Sarny" i "Czortków". Wielu spośród nich zginęło w walkach z Armią Czerwoną 17 września w obronie swoich strażnic i w walkach zgrupowania KOP gen. Wilhelma Orlik-Rückemanna. Ich groby znajdują się również w Katyniu, Charkowie i w wielu innych miejscach na terenie byłego ZSRR.

We wrześniu 1939 r. I batalionem dowodził mjr Józef Kopecki. Po zgromadzeniu rezerwistów w sąsiedztwie koszar nad rzeką Czarną, batalion wyruszył 28 sierpnia 1939 r. do Sandomierza[29]. Batalion został załadowany do pociągów i wraz z pozostałymi batalionami przewieziony w okolice Bełchatowa. I batalion przebył całą kampanię wrześniową 2 Pułku Piechoty Legionów ponosząc ciężkie straty. Pod Ołtarzewem poległ dowódca 2 kompanii por. rez. Artur Radziwiłł, ostatni właściciel pobliskich Rytwian.

Remove ads

Pochodzenie nazwy miasta

[30][19]. Miasto wybudowane przy wsi kościelnej Staszów, przyjęło od niej nazwę, a wieś od tamtej pory widnieje w dokumentach jako Stary Staszów, a później Staszówek[31]. Niektóre części wsi zostały włączone w granice miasta w 1916 r. Osada Staszówek o powierzchni 4 km² została przyłączona do Staszowa na mocy zarządzenia Rady Ministrów z dnia 10 listopada 1924 r.[32]

Symbole miasta

Architektura i urbanistyka

Układ urbanistyczny

Architektura

Zabytki

[33]: [19] [7]

Pomniki i miejsca pamięci narodowej

[34]. [35]. [35]. [36]. [37]. [38] [39] [40]

Mosty

Demografia

[41] [5]

Gospodarka

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Ratusz w centrum rynku

Na terenie Staszowa i okolic nie było ciężkiego przemysłu. Staszów był głównie ośrodkiem wymiany handlowej (targi i jarmarki) i siedzibą rzemiosła (m.in. tkactwo, szewstwo, krawiectwo, garncarstwo). Już w 1555 roku założony został cech tkacki, co było pierwszym przywilejem rzemieślników staszowskich. W 1621 roku zatwierdzone zostały statuty cechów kuśnierzy, krawców i czapników. Od 1635 roku przywilej posiadał cech kowali, strycharzy, rymarzy, powroźników, kotlarzy, mieczników, złotników, siodlarzy i błoniarzy. W 1648 r. nadany został przywilej dla cechu sukienników, w 1655 r. dla cechu szewców zaś w 1670 dla garncarzy. Druga połowa XVIII wieku to czas rozwoju sukiennictwa. Manufaktura sukiennicza liczyła w tym okresie kilkadziesiąt warsztatów, produkowano kilka gatunków sukna w oparciu o wełnę sprowadzaną z południa kraju (pod koniec wieku manufakturę zamknięto). W tym czasie założona została szabelnia wytwarzająca tzw. staszówki, szable sławne w całej Polsce. Garncarstwo zasłynęło wówczas produkcją fajek, tzw. stambułek eksportowanych głównie na rynki wschodnie. Otworzono również hamernię miedzi przetwarzającą węgierski surowiec na blachę i kotły. Hamernia przetrwała aż do roku 1870. W kolejnych latach krąg rzemieślników poszerzyli zegarmistrzowie, ślusarze, piekarze, rzeźnicy, młynarze, stolarze, bednarze, zdunowie i szklarze.

W wyniku rozbiorów Polski Staszów został odcięty od południowych obszarów kraju i podupadł gospodarczo. Na początku XIX w. pozostało już tylko kilka warsztatów sukienniczych, szabelnia była zamknięta. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku nastąpiło niewielkie ożywienie gospodarcze miasta. Założono dwie fabryki sody, fabrykę papieru, browar i dwa wodne młyny. Oddano do użytku staszowską drukarnię. Ponownie znaczenia nabrali staszowscy rzemieślnicy, szczególnie rzeźnicy i szewcy. W 1937 roku utworzono Spółdzielnię Szewców i Cholewkarzy "Lech".

Okres po II wojnie światowej to czas stagnacji, do czego również przyczyniła się likwidacja prywatnego handlu. Dopiero lata 60. XX wieku wniosły ożywienie gospodarcze, działały wówczas:

  • Cech Rzemiosł Różnych, sięgający tradycją XVII w.
  • Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska (przejęta w latach 90. XX w. przez Okręgową Spółdzielnię Mleczarską Bidziny - działała do ok. 2007 r.)
  • Spółdzielnia Szewców i Cholewkarzy "Zryw"
  • Spółdzielnia Pracy "Wumet" wyrabiająca produkty metalowe (zamknięta w 1989 r.)
  • Spółdzielnia Inwalidów "Jedność", produkująca części motoryzacyjne i wyroby metalowe, ozdoby choinkowe, znicze nagrobkowe, okucia budowlane, regały (zamknięta w 2000 r.).
  • Kopalnia Siarki w Grzybowie, w latach 80. XX w. odbiorcami siarki było 18 krajów z całego świata, dwusiarczek węgla kupowało 14 krajów europejskich (przekształcona w latach 80. XX w. w Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki "Siarkopol" w Grzybowie, oddział w Grzybowie produkuje dwusiarczek węgla, oddział w pobliżu Osieka eksploatuje nowe złoża siarki).
  • Spółdzielnia Remontowo-Budowlana "Budomont" (zamknięta w 2003 r.)

W latach późniejszych powstały:

  • Oddział PKS (1970, Państwowa Komunikacja Samochodowa, obecnie PKS Staszów)
  • Zakład Przemysłu Odzieżowego "Modar"
  • Zakład Przemysłu Odzieżowego "Vistula" (następnie "Best" i ostatecznie "Vestio" – zlikwidowany na przeł. 2008/2009 r.)
  • Zakład Przemysłu Skórzanego "Asco" (zamknięte na początku lat 90. XX w.)
  • Huta Szkła z siedzibą w Staszowie i Grzybowie
  • Akwen 3 Przetwórstwo Ryb

Staszowska Izba Gospodarcza, skupiająca przedsiębiorców z powiatu staszowskiego, przyznaje co roku wyróżnienia firmom wnoszącym szczególny wkład w rozwój gospodarczy ziemi staszowskiej w postaci statuetek, tzw. Stambułek Staszowskich.

Remove ads

Kultura

Biblioteka publiczna

Staszowski Ośrodek Kultury

[42]

Staszowskie Towarzystwo Kulturalne

Media lokalne

[43] [44] [45] [46]

Oświata

[47]. [47]

SP 3 - oddana do użytku w październiku 1995 r.[48] SP 1 - 1 września 1986 r. oddano do użytku nowy budynek przy ul. Wysokiej.

Sport i rekreacja

Podsumowanie
Perspektywa

tbd Przez miasto przechodzi szlak turystyczny zielony zielony szlak turystyczny z Chańczy do Pielaszowa.

Otaczające miasto lasy można przemierzać na rowerach lub wędrować w sezonie w poszukiwaniu grzybów.

Jedno z jezior w Lasach Golejowskich - Duży Staw, położone 4 km od centrum i 1 km od drogi wojewódzkiej nr 765, posiada bazę wypoczynkową w postaci otwartych basenów, wypożyczalni sprzętu wodnego, punktów gastronomicznych i miejsc noclegowych.

Baza noclegowa
  • Hotel "Gwarek" (dawniej Hotel "Siarkopol")
  • Ośrodek Wypoczynkowy "Lotnik" w Golejowie
  • Ośrodek Wypoczynkowy "Wilga" w Golejowie
Baza sportowa
  • Stadion sportowy (2 boiska z murawą do piłki nożnej, boisko do piłki siatkowej) na osiedlu "Oględowska".
  • Boisko wielofunkcyjne "Orlik 2012" (boisko do piłki nożnej i siatkowej) między osiedlami "Wschód", "Północ" i "Ogrody"[49].
  • W budowie: Powiatowe Centrum Sportowe w Staszowie (hala sportowa i basen kryty) przy Zespole Szkół im. Stanisława Staszica[50].
Działają organizacje
  • Klub Sportowy KORAB OSiR Staszów (III liga piłki ręcznej mężczyzn)
  • Miejski Klub Sportowy Olimpia Pogoń Staszów (IV liga piłki nożnej mężczyzn)
  • Ludowy Zespół Sportowy "Sigma - OSiR" w Staszowie
  • Ośrodek Sportu i Rekreacji w Staszowie - utworzony 28 stycznia 2005 r. uchwałą Rada Miasta w Staszowie. (http://osir.staszow.pl)
  • Powiatowe Zrzeszenie LZS w Staszowie
  • Powiatowy Szkolny Związek Sportowy w Staszowie
  • Staszowskie Towarzystwo Cyklistów
  • Uczniowski Międzyszkolny Klub Strzelecki "Niedźwiadek" przy Zespole Szkół im. Stanisława Staszica
  • Koło Łowieckie
  • Polski Związek Wędkarski Koło nr 7 (http://nadczarna.org/historia.html)
  • Klub Karate Kyokushin
Remove ads

Wspólnoty religijne

Thumb
Kościół pw. Ducha Świętego

tbd. Wymienić parafie i kościoły. Trochę historii i statystyk.

Kościół katolicki

tbd: opis parafii.

Osobny artykuł: Kościół Ducha Świętego w Staszowie.

Obecnie w Staszowie dominuje religia rzymskokatolicka obrządku łacińskiego i funkcjonują dwie parafie – parafia św. Bartłomieja, na terenie której znajdują się dwa kościoły: kościół parafialny pw. św. Bartłomieja i kościół pw. Ducha Świętego oraz parafia św. Barbary z kościołem parafialnym pw. św. Barbary.

Projekt kościoła św. Barbary wykonał Wiktor Zin.

Gmina żydowska

Osobny artykuł: Cmentarz żydowski w Staszowie.

[48] [51] [48] [52] [53]

Zbór braci polskich

[54] [55]

Cerkiew prawosławna

[56] [57] [58]. [59].

Administracja

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Siedziba Urzędu Gminy i Miasta
Thumb
Osiedle "Północ"

Burmistrzowie[48] :

Więcej informacji Imię i nazwisko, Objął urząd ...

Zgodnie ze statutem miasta i gminy Staszów, w mieście wyróżnia się 6 pomocniczych jednostek administracyjnych - osiedli[60][61]:

  • Osiedle nr 1 "Północ",
  • Osiedle nr 2 "Ogrody",
  • Osiedle nr 3 "Stare Miasto",
  • Osiedle nr 4 "Staszówek",
  • Osiedle nr 5 "Wschód",
  • Osiedle nr 6 "Oględowska".

Z kolei zgodnie z systemem TERYT, wyróżnia się 10 części integralnych miasta Staszów[62]: Adamówka, Golejów, Łazienki, Maleniec, Piekło, Pipała, Pluskawa, Pocieszka, Radzików, Staszówek.

Infrastruktura

Podsumowanie
Perspektywa

Transport

Przez miasto przebiegają 3 drogi wojewódzkie:

Za rozwój i utrzymanie dróg powiatowych oraz mostów na terenie powiatu staszowskiego odpowiada Zarząd Dróg Powiatowych w Staszowie[63].

tbd

Komunikacja autobusowa

W styczniu 1970 r. powstał w Staszowie Oddział PKS (wówczas Państwowa Komunikacja Samochodowa). Dworzec mieścił się początkowo na Rynku, skąd na początku lat siedemdziesiątych XX w. został przeniesiony na plac między rzeką Czarną Staszowską a ulicą Świerczewskiego. W 1980 r. oddano do użytku nowy dworzec autobusowy wybudowany przy południowej granicy miasta, przy ulicy Krakowskiej.

Komunikacja kolejowa

W mieście znajduje się węzeł kolejowy linii normalnotorowych (Kielce – elektrownia w Połańcu, Staszów-Ćmielów obsługuje kopalnię siarki w Osieku) oraz szerokotorowej (Linia Hutniczo-Siarkowa). Przez miasto przebiegała również linia kolejki wąskotorowej.

Bezpieczeństwo

tbd

Thumb
Strażnica Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Staszowie
  • Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Staszowie – jednostka organizacyjna ochrony przeciwpożarowej, wchodząca w skład administracji rządowej w powiecie staszowskim. W latach 2004–2007 wybudowano na jej potrzeby nowy budynek[50].
  • Ochotnicza Straż Pożarna.
  • Komenda Powiatowa Policji w Staszowie.
  • Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Staszowie.

Opieka zdrowotna

W Staszowie działają następujące placówki opieki zdrowotnej:

  • Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej SPZZOZ – szpital powiatowy założony w 1975 r. 5 października 2010 oddano do użytku Pracownię Tomografii Komputerowej[64]. (http://www.szpitalstaszow.pl/)
  • Terenowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
  • Miejsko-Gminny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Staszowie
  • Przychodnia Rejonowa
  • Powiatowy Inspektorat Weterynarii
  • Niepubliczny Zakład Lecznictwa Ambulatoryjnego
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Centrum Medyczne"
  • Publiczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Staszowie – powołana 1 lutego 1974 r. na mocy orzeczenia Inspektora Szkolnego w Staszowie jako Poradnia Wychowawczo-Zawodowa, przekształcona 28 września 1993 r. decyzją Kuratora Oświaty w Tarnobrzegu w Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w Staszowie. Od 1 stycznia 1999 r. poradnię prowadzi powiat staszowski.

Urodzeni w Staszowie

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads